Білім беру зерттеулерінің сипаты. Білім беру зерттеулерінің тарихы
ХХ ғасырдың 20-шы - 30-шы жж. бірінші жартысында ғылымның дамуы
жүктеу/скачать 44.84 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 30-жылдардың аяғы мен 50-жылдардың басындағы Білім және ғылым
| ХХ ғасырдың 20-шы - 30-шы жж. бірінші жартысында ғылымның дамуы
Азамат соғысы жылдары және соғыстан кейінгі кезеңде Қазақстан ғылымының біртіндеп жандануы басталады. Бұл процесс ғылыми-зерттеу ұйымдарының қалыптасқан құрылымының болмауымен, қаражат пен дайындалған ғылыми кадрлардың жетіспеушілігімен қиындады. Қарастырылып отырған кезеңде негізінен қолданбалы ғылыми проблемалар дамыды, олардың дамуы шұғыл қажеттіліктерден туындады. 1918 жылы Ташкентте Түркістан Шығыс институты, ал 1919 ж. -тарихи, этнографиялық және жаратылыстану-географиялық секцияларға бөлінген Казвоенкомат штабы жанындағы тарихи-статистикалық бөлім. 1920 жылы бөлім Ғылыми комиссия болып қайта құрылып, халық ағарту комиссариатының қарамағына берілді, қазіргі үш секцияға археологиялық бөлім қосылды. Сол жылы комиссия қызметкерлерінің бір тобы ғалымдар лауазымды тұлғалар ретінде жемісті жұмыс істей алмайды деп есептеп, РГО Орынбор бөлімінің және Орынбор ғылыми мұрағат комиссиясының мұрагері ретінде Қазақ өлкесін зерттеу қоғамын құрды. 20-шы жылдары қоғам мүшелері А. - ның ғылыми еңбектері жарық көрді. Чулошникова, Ф.Рязанова, А. Диваева, М. Тынышпаева, М. Дулатұлы. 1924 жылы қоғамға 84 ғалым кірді. 20-шы жылдары Қазақстанда алғашқы ғылыми-зерттеу мекемелері пайда болды. Химия-биологиялық зертхана (1922 ж. Өсімдіктерді қорғау аймақтық станциясы (1924), санитарлық-бактериологиялық институт (1925), тыңайтқыштар және агропотану институты (1926) 30-шы жылдары ғылымның академиялық құрылымы қалыптаса бастады, 1932 жылы КСРО ҒА-ның Қазақстандық базасы құрылып, 1938 жылы ҒА-ның Қазақ филиалы болып қайта құрылды. Ғылыми - зерттеу институттарының желісі пайда болды-ұлттық мәдениет институты (1933). Ғылыми-педагогикалық институт (1933 ж. 1932 жылы республикада барлығы 12 ҒЗИ, 15 тәжірибелік станция, 186 тірек пункті, зертханалар, гидрометеостанциялар жұмыс істеді. 30-жылдардың аяғы мен 50-жылдардың басындағы Білім және ғылым 20-30 жылдары жүргізілген сауатсыздықты жою бойынша қарқынды жұмыстар өз нәтижелерін бере бастады. 1939 жылғы санақ бойынша Қазақстан халқының 76,3% - ы сауатты болған. 1940 жылы республикада 1138187 оқушысы бар 5289 бастауыш, 1770 жеті жылдық және 698 орта мектеп жұмыс істеді. Педагогикалық кадрлар ҚазМУ-да, 13 педагогикалық және мұғалімдер институттарында және 23 педагогикалық училищелерде дайындалды. Соғыс жылдарында республика КСРО-ның батыс аймақтарынан көшірілген 149 балалар мекемесін және 19 мың баланы қабылдады, балалар үйлерінің саны артты. Кәсіптік-техникалық және арнайы орта білім беру жүйесі қарқынды дамыды. 1940 ж. Қазақстанда 35 кәсіптік оқу орны құрылды, соғыс жылдары жыл сайын фабрика-зауыт училищелерінде 26 мыңнан астам адам оқыды. 30-жылдардың соңында республикада 5 мыңнан астам маман даярлаған 120 орта арнаулы оқу орны болды. Жоғары білімнің дамуы жалғасты. 1936 жылы бірыңғай оқу-әдістемелік басшылықты енгізген жоғары оқу орындарына түсу тәртібін реттейтін қаулылар қабылданды. 1938 жылы ҚазМУ жанынан Қазақстандағы алғашқы аспирантура ашылды. Соғыс жылдарында республиканың жоғары оқу орындарының саны артты. 1943 жылы Шет тілдер педагогикалық институты, 1943 жылы Шымкент құрылыс материалдары технологиялық институты, 1944 жылы Алматы қаласында Консерватория және қыздар педагогикалық институты ашылды. Соғыстан кейінгі кезеңде Қарағанды медициналық (1950), Семей зооветеринарлық (1951), Қарағанды тау-кен институты (1953) пайда болды. Бұл жоғары оқу орындарының ғылыми-педагогикалық кадрлары эвакуацияланған және репрессияға ұшыраған ғалымдар мен педагогтар есебінен жинақталды. Қазақстанның ғылымы мен ғылыми мекемелерінің қарқынды өсуі соғыстан кейінгі кезеңде басталады. 1946 ж.1 мамырда Қазақстан Ғылым Академиясының салтанатты ашылуы өтті. Оның Тұңғыш Президенті-көрнекті ғалым Қ. Сәтбаев. И.Бардин, с. Вавилов, и. Мещанинов, в. Обручев академияның құрметті мүшелері болып сайланды. Оның құрамына 14 академик және 16 корреспондент мүше кірді. Ғылыми-зерттеу институттарының желісі дамыды, астрономия, астрофизика, ядролық физика сияқты ғылым салалары пайда болды. Көптеген зерттеулер КСРО-ның әскери күшін арттыруға арналды. МГБ бастығы Л.Берияның тікелей бақылауымен Семей қаласының маңында ядролық қаруға арналған сынақ полигоны салынды, оның алғашқы сынағы 1949 жылы болды. 1949 жылдан 1964 жылға дейін полигонда атмосферада 113 жарылыс жүргізілді, бұл орталық және Шығыс Қазақстан аумағының радиоактивті залалдануына әкелді; дәрігерлерге Радиоактивті сәулелену нәтижесінде туындаған аурулардан қайтыс болған адамдарға нақты диагноз қоюға тыйым салынды. Аймақтағы медициналық тексерулерге тыйым салынды, әскери дәрігерлердің мәліметтері терең жіктелді. Қазақстанның ғылыми кадрлары өсті. Егер 20-шы жылдары республикада орталық өңірлердің ғалымдары, академиктер А.Ферсман, А. Самойлович, и. Губкин, профессорлар С. Руденко, А. Григорьев жұмыс істесе, 30 - шы жылдары профессор ғылыми атағын көрнекті қазақ тарихшысы С. Асфендиаров алады. Дегенмен, қазақ ғалымдарының саны аз болды. 1936 жылы ҚазМУ-дің 42 оқытушысының 8-і ғана болды. Дәл осындай жағдай басқа университеттер мен ғылыми-зерттеу институттарында да болды. жүктеу/скачать 44.84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|