Булгакова Д. А. Мемлекет жəне қҰҚЫҚ теориясы
Құқықтық қатынастардың пайда болуының алғышарттары
жүктеу/скачать 0.85 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. Құқықтық қатынастардың түсінігі жəне түрлері.
| 2. Құқықтық қатынастардың пайда болуының алғышарттары.
3. Құқық нормалары мен құқықтық қатынастардың өзара бай- ланысы. 4. Құқықтық қатынастардың құрылымы. 5. Құқықтық қатынастардың субъектілері. 6. Құқық субъектілерінің құқыққабілеттігі жəне əрекетқабі- леттігі. Құқықсубъектілік. 7. Құқықтық қатынастардың объектілері. 8. Субъективтік құқықтар жəне заңды міндеттер. 9. Заңды фактілер. 1. Құқықтық қатынастардың түсінігі жəне түрлері. «Құқықтық қатынас» категориясы құқықтың жалпы теориясында негізгі, орталық категориялардың бірі болып табылады жəне адамдардың жүріс- тұрысына құқықтың қандай жолмен əсер ететінін түсінуге мүмкіндік береді. Құқықтық қатынас – бұл қатысушылары субъек- тивтік құқықтар мен заңды міндеттерді иеленетін, құқық норма- ларымен реттелген қоғамдық қатынас. Құқықтық қатынастардың белгілері: а) бұл əлеуметтік субъектілер арасындағы екіжақты нақты бай- ланысты білдіретін қоғамдық қатынас; ə) ол құқық нормаларының негізінде қалыптасады, яғни, құқық нормаларының жалпы талаптары субъектілер мен нақты жағдай- ларға қатысты жеке дараланады; б) бұл тұлғалар арасында субъективтік құқықтар мен заңды міндеттер арқылы қалыптасатын байланыс; в) бұл ерікті қатынас, себебі, оның пайда болуы үшін оның қа- тысушыларының еркі қажет; г) бұл мемлекетпен қорғалатын жəне қамтамасыз етілетін қа- тынастар. Құқықтық қатынастардың түрлері. Құқықтық қатынастарды түрлерге бөлу, құқық нормаларын түрлерге бөлудегі сияқты, əр түрлі негіздер бойынша жүзеге асырылуы мүмкін: 1) салалық белгісі бойынша құқықтық қатынастар конститу- циялық-құқықтық, əкімшілік-құқықтық, азаматтық-құқықтық жə- не т.б. болып бөлінеді; 2) сипаты бойынша – материалдық (қаржылық, еңбек жəне т.б) жəне іс жүргізушілік (қылмыстық іс жүргізушілік, азаматтық іс жүргізушілік жəне т.б.) құқықтық қатынастар; 3) құқықтың функциялары бойынша – реттеуші жəне қорғаушы құқықтық қатынастар; реттеуші құқықтық қатынастар құқық нор- масы немесе шарт негізінде пайда болады, қорғаушы құқықтық қатынастар мемлекеттік мəжбүрлеумен жəне заңды жауапкер- шілікті жүзеге асырумен байланысты болады; 4) қатысушыларының құрамына қарай–жай жəне күрделі құқықтық қатынастар; жай құқықтық қатынастар екі субъектінің арасында туындайды (сату-сатып алу құқықтық қатынастары), ал күрделі құқықтық қатынастар бірнеше субъектілердің арасында туындайды (қылмыстық жазаны өтеу құқықтық қатынастары); 5)субъектілерінің анықталу дəрежесіне қарай – абсолюттік жə- не қатысты құқықтық қатынастар; абсолюттік құқықтық қатынас- тарда тек бір жақ қана – субъективтік құқықты иеленуші – анықталады, ал қатысты құқықтық қатынастарда екі жақ та жеке дара анықталған болып келеді жəне бір-біріне қатысты құқықтар мен міндеттерді иеленуші болып табылады; 6) жалпы жəне нақты құқықтық қатынастар; жалпы құқықтық қатынастар заңнан тікелей туындайды, нақты құқықтық қатынас- тар заңды фактілердің – əрекеттердің, нақты жүріс-тұрыс актілері- нің – нəтижесінде пайда болады. жүктеу/скачать 0.85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|