Лакку дуниял (ниттил мазрал лу)



бет20/33
Дата16.07.2016
өлшемі2.46 Mb.
#202211
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   33

Цалчинмур бутIа

Текст бувккуну, ваний бумур буси.

Шяравусса къатри. Къатрал дур хIаят. ХIаятраву бур ппал, ккаччил къатта, аьнакIал къатта, багъ. Ппалав бур оьл, ттукку, чу. Бур ппалав яттугу. Ккаччил къатлуву бур ккаччи. АьнакIал къатлуву бур аьнакIив ва ажари. Ажари кIюрххи-кIюрххила бизай. Ажарттул, цуппа бизайхту, эоь увкуну, циняв чантI учин бай. АьнакIул ккунукру байссар. Бур къазру ва урдакругу. Къузурдин ва урдакирттан щинавун бучIлан ххирассар. Инсантал ялапар хъанахъисса къатлуву бур ччиту. Къатрал залуннал бур ичIаллил хIайвант. Оьл бур ичIаллил хIайван. Оьл – ичIаллил хIайванни. Ттукку – ичIаллил хIайванни. Оьл, ттукку, чу, ккаччи, аьнакIив, ччиту – ичIаллил хIайвантрур. Циняв ичIаллил хIайвант – кьатIув, ца ччиту – къатлуву!


Махъру ва бувчIин бавуртту

хIаят III (-рал, -ру, -ирттал) – двор

ппал II (-нил, -лу, -лал) – хлев

ккаччил къатта – конура

оьл II (лил, -лу, -лал) – корова

ттук(ку) II (-кул, -ри, -рал) – осел

ятт(у) (-ил) – мн. ч. овцы

ккачч(и) II (-ил, -ив, -ал) – собака

аьнакIал къатта – курятник

аьнакI(и) II (-ул, -в, -ал [аьнаькIаь:л]) – курица

ажар(и) II (-ттул, -тту, -ттал) – петух

хIайван II (-далул, -т, -трал) – животное

ичIал(у) III – домашний очаг

ичIаллил хIайван – домашнее животное

къаз II (къузурил, -ру, къузурдил) – гусь

урдак II (-рал, -ру, -ирттал) – утка

ччит(у) II (-ул, -ри, рал) – кот, кошка

заллу I (залуннал, -хъру, -хъруннал) – хозяин



При произношении слова заллу в косвенных падежах в единственном числе корневое л выпадает, но не будет ошибкой его оставить.

кьатIал(у) III (-лил) – [местность] вне дома


Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

ХIаят цири?

Ци дур хIаятраву?

Ппалав ци дур?

Оьл бурив ппалав?

Ппалав ттукку бурив?

Ппалав чугу бурив?

АьнакIив бурив залуннал?

Ккаччил къатлуйн ци учайссар?

Ччиту ппалав буривкьай, къатлуву бурив?

ИчIаллил хIайвант цумири?
КIилчинмур бутIа

Тескт бувккуну, лахьхьияра.

Сапижат щар булун хIадур хъанай бия. Сапижат щар булун хIадуршин дуллай бия. ХъатIул чIун ккаккан дурну дия. Жула заманнай хъатIи бан бигьасса иш бакъар. ЧIярусса харжлугъ аьркин шай. Зал бугьан аьркинни. Дукрарду дан аьркинни. Музикантътал, балайчитал бугьан аьркинни. Арцу аьркинсса кIанттурду хъатIул чIявусса бикIай. Ми гьарзатгу харжлугъ. Ми гьарзатгу арцу. Яр, хъатIул ишру чIявурча.

Амма цIана хъатIулсса буллай бакъар. ЦIана Гъазийнахъал къатлуву цамур затраха зий бур. Вай бур бакъухъ буллай. ХъатIун бакъухъ бакъа чара бакъассар. Лакку хъатIи хъатIирив, агар бакъухъ къабарча? Бакъухъ бакъасса хъатIигу хъатIирив!? Бакъухъ нукIу заманнул дукрар. Бакъухъ хаснува ххирассар хъаннин. Бакъухъ баншиврул аьркинссар иникIма, качар ва аьгъушиву. КIункIур бизайссар цIарай. КIункIурдувун дутIайссар аьгъушиву. Гай щаран диркIукун, дичлан бикIайссар иникIма. Яла бацIаву дакъа хIала дуллан аьркинссар. ХIала буллай, хIала буллай, хIала буллай, хIала буллайнма бикIан аьркинссар. Бакъухъ шашавайсса чIумал бичайссар качар. Качар бивчуну махъ хъиннува хIала буллан аьркинссар. Чансса хIала къабувну личIарча, бакъухъ ччуччайссар.
Махъру ва бувчIин бавуртту

хIадуршин III (-далул; -ну, -нал) – подготовка

бигьасса – легкий

чIун ккаккан дан – назначит время, назначит срок

харжлугъ III (-рал) – расходы

яр – междометие, выражающее обеспокоенность

хъатIулсса бан – заниматься хлопотами, связанными со свадьбой

бугьан (бувгьуну II; бугьи) – 1) поймать; 2) зд. нанять

гьарзат III (гьарца зат) (-рал) – все; все вещи

Гъазинахъ(ул) (-ал) – семейство Газия

Гъазинахъанний – в семействе Газиев

бакъухъ II (-рал) – тип халвы

цI(у) III (-арал; -рду; -рдал) – огонь

хIала бан – смешать; перемешать

хIала буллан – смешивать, перемешивать

бацIав(у) III (-рил) – остановка

бацIаву дакъа – без остановки

Бакъухъ бакъасса хъатIигу хъатIирив!? – Разве свадьба, не имеющая халву, это свадьба?


Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Сапижат щар булуншиврул ци дуллай бия?

Цири хъатIул чIун?

ХъатIул чIун ккаккан дурну дурив?

ХъатIи бан бигьасса иш буривкьай, захIматсса бурив?

ХъатIи баншиврул залгу бугьайссарив?

ХъатIуйн музикантъталгу бугьан багьайссарив?

Яр, хъатIул ишру мукун чIявуссарив?

ЦIана ци дуллай бур Гъазинахъанний?

Гъазинахъанний хъатIулсса буллай бурив?

Бакъухъ нукIу заманнайрасса дукрарив?

ХъатIун бакъухъ хъинну аьркинссарив?

Щин ххирар бакъухъ?

Хъаннин хъинну ххирарив бакъухъ?

Бакъухъ баншиврул кIункIур аьркинссарив?

Ссай бишайссар кIункIур бакъухъ баншиврул?

Аьгъушивугу аьркинссарив бакъухъ баншиврул?

ХIала буллан аьркинссарив бакъухъ?


Шамилчинмур бутIа

Текст бувккуну, ваний бумур буси.

Ибрагьиннул ва Бахул хъявринсса ччаврил хавар

– Ивзрав, Зайнуттин.

– Бивзрав инагу, Шуаьнат. ХIакьину бусанссархха ина «Ибрагьиннул ва Бахул хъявринсса ччаврил хавар».

– Бусанна. ВичIи дирхьуну урав?

– Ура вичIи дирхьуну.

– Ибрагьим АсиятлучIан лавгсса кIанай бакъаяв на бавцIусса?

– Я. Так ина къабувсуна, Ибрагьим Асиятлухь ци тIий ивкIссарив.

– ЦIана бусанна. Асият ххюцIалла шинавусса щарсса диркIун дур. Ччянива ласгу ивкIуну, щащарну лирчIсса Асиятлул Кьади тIисса арс ивкIун ур. Гагу КIапIкIайлив хIалтIилухун лавгун ивкIун ур. Асият цила хIарачатрай ялапар хъанай диркIун дур. Ганил ххал-ххалаххул даву дайсса диркIун дур. ХIала духхайсса диркIун дур була-буцаврил иширттавухгу. Була-буцаврил къуллугъ бишин, ваничIан чIявуну жагьилтал бучIайсса бивкIун бур. Асиятлун Ибрагьимгу мукуна увкIшиву бувчIуну бур. Укунма ихтилатрайгу бивкIун, Ибрагьиннул: «Асият!» – увкуну бур. «Буси, ттул арс» – цIувххуну бур Асиятлулгу. «На вичIан ца къуллугърайра увкIсса», – увкуну бур Ибрагьиннул. «Ина ттул Кьади кунасса арсрахха, цанни къабайсса», – куну, жаваб дуллуну дур Асиятлул. Яла цIувххуну бур Ибрагьиннул: «Цукунсса душ бизай вин Баху?» – куну. «Гьаксса ххуйсса душ бур. Шяпа кунма, кIюла-лахъи бувккун, хъун хьуну бур. Була, тIиссагу бур. ЩихьхьунчIав ттигу махъ къабуллунни. КIа ччайвагу акъарав?» – увкуну бур Асиятлул. «Асият, – увкуну бур Ибрагьиннул, – вин кIулссар жагьилнал дакIнил ссавур дакъашиву. Ттун бюхъайссаксса ччяни кIанил дакIнийсса ласун ччива», – куну. Асият рязий хьуну дур жаваб ласун.


Махъру ва бувчIин бавуртту

Лучшим утвердительным ответом на вопрос «акъаяв», «бакъаяв» служит «я», но можно и «угьу»

щащар III (-нил) – вдова (муж умер)

КIапIкIай – Владикавказ

щащарну личIан – остаться вдовой

цила хIарачатрай – своим старанием, своим трудом

ххал-ххалахх(и) II (-ул) – шитье (букв. нитка-игла)

ххал-ххалаххул даву III дан – заниматься шитьем

була-буцав(у) III (-рил) – женитьба, выдача замуж (букв. выдача [замуж]-женитьба)

була-буцаврил ишру – дела, связанные с выдачей замуж, женитьбой

хIала (б,д)уххан – вмешаться

къуллугъ II (-рал, -ру, ирттал) – 1) служба; 2) услуга, поручение

къуллугъ бишин – поручить

бизан – показаться

щяп(а) II – тростинка

кIюла-лахъи буккан – вырасти

щяпа кунма, кIюла-лахъи буккан – стать стройной, как тростинка

хъун хьун – стать взрослым

махъ булун – дать слово

дакIнийсса – то, что на душе

дакIнийсса ласун – узнать желания

жаваб ласун – взять ответ
Упражнение

Вай суаллан жаваб дула.

Цими шинавусса щар дур Асият?

Лас урив ганил?

Арс урив Асиятлул?

ЦIа ци дур арснан?

Чун лавгун ур Асиятлул арс?

Ци зун лавгун Кьади КIапIкIайлив?

Щил хIарачатрай ялапар хъанай дур Асият?

Ци даву дай ганил?

Була-буцаврил иширттащал ци бур Асиятлул?

БувчIурив Асиятлун Ибрагьим циван увкIссарив?

Ци къуллугърай увкIун ур Ибрагьим АсиятлучIан?

Ци къуллугъ бишин ччай ур Ибрагьим Асиятлуй?

Цукунсса душ бизай Баху Асиятлун?

Чурххал цукунсса душ бур Баху?

Була, тIиссагу бурив Баху?

Буллуну бурив Бахул щихьхьунчIав махъ?

ДикIайсса дурив жагьилнал дакIнил ссавур?

Ччай урив Ибрагьим Бахул дакIнийсса ласун?

Рязий хьурив Асият жаваб ласун?


Мукьилчинмур бутIа

Текст бувккуну, гьалмахчунахь буси.

ПаччахIтуран циняв мазру кIулссар

Гъумучиял Мирза-ккурчIав щябивкIсса арамтурахь Султан-Мурадхъал Наби буслай ур: «Кивалий ялапар хъанахъисса чIун дур. Ттул дуссукъатта Кивалул яла хъунмур кIичIираву Кирищатикрай бикIайссия. Ца кьини зий ура ттула дуссукъатлуву. КIичча ялавай най бур Иосиф Виссарионович Сталин ва Сергей Миронович Киров. Тихава: «АцIу, ва жула Султан-Мурадхъал Наби унуккарча», – тIисса Сталиннул чIу бавунни. Гъан хьуну: «Ассалам аьлайкум, Наби», – увкунни. «Ва аьлайкум салам!» – учав. «Цукун ура? Ци иш бур», – тIий суллу-суал буллун ивкIунни. Жаваб дуллай ура. Микку Сталиннул цIувххунни: «Сергей Миронович, вин Султан-Мурадхъал Наби къакIулссарив, ина ихтилатравух хIала ухлай акъарахха?» – куну»…

Микку Набигу аьличIан увну, МахIаммад Лукьмановичлул: «Ци магьри буслай урар ина, Наби! Сталиннун лакку маз ча кIулссар?» – увкунни. МахIаммадлухгу санакъулну урувгун: «Тти ва МахIаммад Лукьманович школалий оьрчIахь дарс дихьлайгу уссар. Ярч, паччахIтуран циняв мазру кIулну бикIайшиву вин къакIуллив?», – куну, чайва, тIар, Набинал.
Махъру ва бувчIин бавуртту

Кива – город Киев

Кирищатик – главная улица Киева «Крещатик»

дуссукъат(та) II (-лул, -ри, -рал) – мастерская

-ккар – кажется

унуккар – кажется, это есть

унуккарча – кажется, это есть

ва жула – наш

ва унуккарча ва жула Султан-Мурадхъал Наби – это же, кажется, наш Наби Султан-Мурадов

ча кIулссар? – откуда [он] знает?

санакъул (б,д)ан – отнестись с пренебрежением

бюхъан (хьун) – мочь, суметь


Ванийну зувиллий кIилчинмур дарс къурталссар. Барчаллагь. Оьрмулул ххари баннав!

Зувиллий шамилчинмур дарс (дарс 33)

Цалчинмур бутIа

Текст бувккуну, ваний бумур буси.

Ца кьини Гъази увкIуна ттучандалияту кутIа хIажак ларсун. ХIажакрал гьарччалтту бия хъинну кутIасса. ХIатта, гьарччалтту бакъая, учин бучIия. Гъазинал лархсса хIажак ккаккукун, ганал ппу Садикь: «Ява тти. Мугу цирияр!» – тIий, хъинну хъян ивкIуна. Гъазинал ниттил Рабиятлул: «Тталаксса адиминал къантIа хIажак лаххайссарив?» – тIий, цурда рязий дакъашиву ккаккан дурна. Ххишала Гъазинал кутIа хIажак къалархссар.

Цамур чIумалгу увкIуна Гъази ца оьрчIи-кIури гьухъа лавсун. Буттал ппу Садикь, цакьнива кунма: «Мугу тти цири?» – куну, хъян ивкIуна. Ниттил Рабиятлул: «Вина инава чIиви оьрчI ххай ухьунссара!» – увкуна. Экьи бувтуна Гъазинал га гьухъагу. Ххишала къалавххуна. Укун, цивппа хъунив хьуну бунугу, Гъазинал нину-ппу арснал ялув бавцIуну, ганай каялувшиву дуллан бикIай.
Махъру ва бувчIин бавуртту

хIажак III (-рал, -ру, -ирттал) – брюки, штаны

кутIа хIажак – короткие штаны, шорты

гьарччал(а) II (-ттул, -тту, -ттал) – штанины

ява тти – смысл. ты смотри, погляди-ка

мугу цирияр? – это что [еще] теперь такое?

хъян (-; хъяхъу) – смеяться

хъян (б,д)икIан – смеяться

ттал(а) (-лул, -лу, -лал) – столб

тталаксса – взрослый (бувк. подобный столбу)

рязий (б,д)акъашиву – недовольство

ххишала – больше

оьрчIи-кIурисса – цветастый

гьухъ(а) II (-ул, -ри, -рал) – 1) рубашка; 2) платье

чIиви оьрчI – маленький мальчик

Инава чIиви оьрчI ххай ухьунссара – Ты, наверно, думаешь, что ты маленький мальчик

экьи (б,д)утан – бросить, выбросить

ялув (б,д)ацIан – опекать, строго следить

хъунив хьун – постареть

каялувшив(у) III (-рул) – руководство

каялувшиву дуллан – осуществлять руководство –10
Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Ци ларсун увкIуна Гъази ттучандалия?

Цукунсса хIажак ларсун дия Гъазинал?

Ци дия га хIажакрал кутIасса?

Ци увкуна буттал Гъазинал кутIа хIажак ларххун ккарккукун?

Хъянгу ивкIунав Садикь?

Ххуй дирзунав га хIажак ниттин?

Рязий хьунав нину га хIажак ккарккукун?

Ци увкуна ниттил Рабиятлул?

Цукунсса гьухъа лавсун увкIуна Гъази цамур чIумал?

Ххуй бивзунав нитти-буттан га гьухъа?

Ци увкуна буттал?

Ци увкуна ниттил?

Лавххунав Гъазинал га гьухъа ххишала?

Ци бувна ганал га гьухъа?
КIилчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, мурад буси.

Курди Закуев. «Хъявринсса ччаву» (кьиссалувасса парча)

Асият ххюцIалла шинавусса, лахъи-хъаласса щарсса диркIун дур. Ччянива ласгу ивкIуну, щащарну лирчIнугу, цила хIарачатрай ялапар хъанай дия. Ххал-ххалаххул дайва, була-буцаврил иширттавухгу хIала дурххун, маслихIатчи шайва ва чIяруну архIалщаршиву дайва. Була-буцаврил къуллугъ бишин, ваничIан чIявуну жагьилтурал бухху-букку шайва. Ибрагьим учIаврияту, циван увкIривав, тIий, даххана къашавугу, укун сирсуну тIий бия. Ванил тIювай цурда дакъасса цучIав акъанугу, лаларкьусса, марцIсса тIюва дия. Ванил ца душ щар хьуну лавгун, Харьковрай мукьра-ххюра шин хьуну дия. Ибрагьиннущал архIалсса Кьади тIисса оьрчIалгу КIапIкIайлив заргалну лавгун, шанна-мукьра шинъя шавай къаувкIун. Ванал хьхьичIава лях-карах Асиятлуйн чагъар-ссайгъат бучIайссия. Утти, ва махъ зуманив мукьва-ххюва барзъя чагъар-хавар бакъа. Дяъвирду буну, пучру къазанай бия. Ххуллурду бакъая. Ванил ца чIирисса, хьхьичIара КIапIкIайлия дуркIсса суратгу дия рамкалуву дирхьуну, чIирай лархъун.


Махъру ва бувчIин бавуртту

лахъи-хъаласса – высокий, грубоватый

ххал-ххалаххул дан – заниматься шитьем

маслихIат II (-рал) – совет

маслихIатчи I (-нал, -тал, -турал) – советчик, советник

архIалщар III (-нил) – женщина-опекун, сопровождающая невесту

архIалщаршив(у) III (-рил) – роль женщины, сопровождающей невесту

бухху-букку II (-лул) – посещение (букв. приход-уход)

даххана шаву III – реагирование, реакция

сирсуну III – уверенно, смело

тIюва III (-ллил, -рду, -рдал) – хозяйство

лаларкьусса III – прибранный

заргал (заргар) I (-нал) – ювелир

лях-карах – изредка

чагъар II [чăгъа:р] (-данул, -рду, -рдал) – письмо

чагъар-ссайгъат II – письмо-подарок

архIалсса – равный, одного возраста

махъ зуманив – в последнее время

пуч II (-рал, -ру, -рал) – почта

чагъар-хавар II – письмо-сообщение


Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Цими шинавусса щарсса дия Асият?

Ялун урган цукунсса дия Асият?

Ххал-ххалаххул дайвав ганил?

Ци иширттавух хIала духхайва Асият?

МаслихIатчи ва архIалщаршиву дайвав ганил?

Ибрагьим циван увкIривав, тIий дахханагу хьунав га?

ТIювай марцIссагу, лаларкьуссагу дияв Асият?

Асиятлул душ щар хьуну бияв?

Асиятлул арс Ибрагьиннущал архIалсса иявкьай, хъунасса ягу чIивисса ияв?

Ххуллурду бияв?

Пучру занай биявкьай, бакъаяв?

Кьадинал сурат чув дия?
Шамилчинмур бутIа

Текст бувккуну, ваний бумур буси.

Лакрал тарихравунсса ссапар

– Шуаьнат, ссай авцIуна на ларгмур дарсирай?

Ина хавар бяличIан бувна, Тимур Дагъусттаннайнгу ххявхссар, увкуну.

– ВичIи диша, туну, гихунмаймур хаварданух.

– ВичIилий бура.

– Ряхва ссапар бавхIуну бур Тимурдул Дагъусттаннайн. Гьарца увкIтари оьккисса зулмурду, чапхунну дайсса диркIун дур. Махъва-махъ Тимур гьужум бувну увкIун ур Дагъусттаннайн 1396-ку шинал. Арнил кIанттурдугу ххит бувну, Тимур зунттавун Ушкуджа тIисса кIанайн ххявххун ур. Му цIанасса Ахъушиял районни, тIий бур. Шичча айивхьуну ур га цалла кьюкьри давла бан гьан дуллай. Мукун дагъусттаннай къия буллай ивкIун ур Аьрчча Тимур. ЧIаххуран кумаг бан Гъази-Гъумучиял шамхал цала кьюкьращал увккун ур. Миннал талатаву дурну дур Тимурдул аьралуннащал. Тимурдул тарихчитурал шамхал ух увссар, цувагу ивкIуссар, танал бакIгу кьуркьуну, Тимурдул ччанналун дуртссар, тIий бур. Амма дагъусттаннал бусаларттал, Тимурдун лихъан багьссар, тIий бур. Лакрал «ПартIу ПатIима» тIисса балайлийгу бур, лакрал аьрал ххув хьуссар, тIий. ТIайламур Аллагьнан кIулли.

– Мяйжаннугу, тIайламур Аллагьнан кIулссар. Зайнуттин, ПартIу ПатIима душрив?

– Ди, ПартIу ПатIима лаккудушри.

– Му душнияту чансса гьартану бусан хьунссарив вища?

– Бусанна. Так хъиривмур дарсирай. Хъиннив, Шуаьнат?

– Хъинни. Туну, цалсса.

– Цалсса.


Махъру ва бувчIин бавуртту

-тари – связано с каждым, как только

гьарца увкIтари – с каждым приходом, как только явится

ссапар бавхIутари – с каждым снаряжением похода

гьужум II (-рал, -ру, -ирттал) – атака; штурм

оьккисса – плохой; скверный; усилительное прилагательное

зулму II (-лул, -рду, -рдал) – жестокость; расправа

чапхун III (-данул, -ну, -нал) – разбой, грабеж

цIанасса – теперешний

давла II (-лул, -рду, -рдал) – трофей

давла бан – добывать трофеи

къия II (-лул) – насилие, угнетение

тарихчи I (-нал, -тал, -турал) – историк, хронист

(б,д)утан – бросить

ччанналун дутан – бросить под ноги

Единственные и множественные числа косвенных падежей слова ччан имеют одинаковые писания, но читаются несколько иначе: ччан [ччăн] – ччаннал [ччăннăл], ччаннан [ччăннăн]; ччанну [ччăнну] – ччаннал [ччăннă:л], ччаннан [ччăннă:н].

Слово бакI по смыслу попадает и в класс II, и в класс III. Как часть тела слово бакI относится к классу III: чурххай бакI дур – на теле есть голова; как функциональная (или функционирующая) часть организма к классу II: бакI бусса – умный, с головой. Отрубленная голова, естествнно, не часть организма, поэтому в данном контексте она выступает в классе III: Шамхалнал бакI ччанналун Тимурдул дуртун дур.
Упражнение

Вай суаллан жавабру дулара.

Цими ссапар бавхIуну ур Тимурдул Дагъусттаннайн?

Ци дайсса диркIун дур Тимурдул гьарца ссапар бавхIутари?

Цукунсса зулмурду ва чапхунну дайсса диркIун дур Тимурдул?

Та бавхIуну бур Тимурдул Дагъусттаннайн махъва-махъсса ссапар?

Бувну бурив Тимурдул Дагъусттаннайн гьужум?

Цуми кIанттурду ххит бувну бур, чун ххявххун ур Тимур?

Ушкуджалияту ци дуллан гьан дуллай айивхьуну ур цалла кьюкьри Аьрчча Тимурдул?

Ци бан ччай ивкIун ур чIаххуран Гъази-Гъумучиял щамхал?

Хьуну дурив талатаву Тимурдул ва шамхалнал дянив?

Ци чичлай бур Тимурдул тарихчитал му талаврияту?

Цивхьуну бур щамхалнан та талатавриву?

Чун дуртун дур щамхалнал бакI?

Ци тIий бур дагъусттаннал бусаларттал?

Ци тIий бур лакрал «ПартIу ПатIима» балайлий?

ТIайламур щин кIулссар?


Махъру ва бувчIин бавуртту

гьарца ссапар бавхIутари – со снаряжением каждого похода


Мукьилчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, буси.

Лакку анекдотру. Акул Аьли хаварду

Акул Аьли лакрал хавардал персонажри. Га ивкIун ур малла Насруттин кунасса мукъулгу, тIуллалгу усттарсса инсан. ХьхьичIава заманнай Акул АьлицIун бавхIусса чIявусса хаварду, анекдотру бивкIссар. Ххаллилсса лаккучу МахIаммад-Хан Пашаевлул ми хаварду цачIун бувну, лу итабавкьуссар. Вана Акул Аьлиясса хавардавасса ца.

Акул АьличIан чIаххувчув увкIун ивкIун ур, чансса даву дан ттукку булакьай, тIий. «Ттукку шаппа бакъар. Буну, ххира къабавияв», – увкуну бур Аккул Альил. Му чIумал ттуккул ппалату «гьаъ» [гьа:’] увкусса чIу хьуну бур. «Га цирияр, гилу ппалав ттукку буну», – куну бур къаччан бивкIсса чIаххувчунал. «Аьжаивсса инсан ура ина, чIаххувчув, – чайва, тIар, микку Акул Аьлил, – ина маз къакIулсса хIайвандалийн вихравкьай, ттуйн вихрав!», – куну.
Махъру бувчIин бавуртту

тIул III (-лул, -лу, -лал) – поступок

мукъул усттарсса – находчивый на слово

тIуллал усттарсса – находчивый на поступки

ххира къабан – не пожалеть

буну, ххира къабавияв – была бы, не пожалел бы

гьаъ [гьа:’] – иа (ослинный крик)

бюхъан – смочь

бюхълай личIаннав – чтоб моглось (букв. да пребудешь, умея [все])
Ванийну зувиллий шамилчинмур дарс къурталссар. Барчаллагь. Бюхълай личIаннав!

Зувиллий мукьилчинмур дарс (дарс 34)

Цалчинмур бутIа

Текст бувккуну, ваний бумур буси.

На Зайнуттинна. На увссара кьура шинал хьхьичI мискин бакъасса кулпатраву. Ттул ппу Гъазийри. Га МахIаммад ХIажиевлул цIанийсса заводрай инженер-химикну зий уссар.

Ттул нину Аминатри. Га зий дуссар банкирай. Ганил къуллугърал цIарагу ттун ххуйну къакIулли. Гьантлун мяйра ссятрай банкирай ци дуллан бюхъайссар? Лажинни, гай кьинибархан арцу ккалай бикIайссарив? Ккалайнма, ккалайнма, ккалайнма гай букъаххайссарив? Тти бикIанссарча. Цала захIматран лавхьхьусса харж буния махъ, ци бур.

*****


На Шуаьнатра. На бувссара ацIния мяйра шинал хьхьичI дянивсса кулпатраву. Ттул МахIаммадри. Га зий уссар машина бачинбувуну. Зий уссар маршруткалий. КIюрххила ивзун, лагай ттул ппу даврийн. УчIай хъинну чIалну, хьхьунил ацIра хьусса чIумал. КIюрххия кьунниялнин руль гьанагьи дуллан бигьарив? ЧIалсса чIумал увкIун, увххун икIай. Мунияту хъинну увххун, багьтIатI хьуну икIай. Лавгун яла, ччяни утту шинай. Къаивхьуну пайда цири, ччяни изан багьлай бухьувкун. Инсантал бикIай, маршрутчитурал чIярусса арцу лякъай, тIий. Гайннал буллалисса захIмат щинчIав чIалай бакъар.

Ттул нину Сакинатри. Ттул нину чувчIав зий дакъассар. На, нину чувчIав зий дакъассар, учав. Амма дацIансса чIун ганил дакъар. Жул на бакъа шанма оьрчI цаймигу буссархха. Гайннан дукра дува, гайннал лахху-ликкулулсса бува. Гайннал дарсирдалссагума буллан багьай ганин. ЧIана-чIивима уссин Ансардун дур анжагъ ряхра шин. ЩирипIай. АкъацIантIиссар. Цал-цал учIантIиссар лихха-личча хьуну, ссюрхъирай щаву хьуну, янна мурдал дурну. «Ягъар, ча уклай уссияв, щищал иллай уссияв, щил авттура?» – учай ниттил. «Гийх!» – куну, кутIасса жаваб дулунтIиссар Ансардул. Щавулийн йодгу щуну: «Чансса мугъаятну илукIу!» – куну, уссий дюъ дишинтIиссар ганил. «Хъинни, дадай, уттиний», – учинтIиссар Ансардул, «Вабабай, бувххуннахха, – учай ца-ца чIумал ниттил. – Бачула, ттул душ, кумаг бала», – куну. ТIайлассар, утти ттущава шайсса кумаг навагу бара.


Махъру ва бувчIин бавуртту

мискин бакъасса – небедный, безбедный

лажинни – ради всего святого, зд. неужели же

дянивсса – средний

[машина] бачинбуву I – водитель

руль III (-данул, -лу, -лал) – руль

гьанан – вращаться

гьанагьи (б,д)уллан – вращать, крутить

уххан I (увххун; ухху) – устать

буххан II (бувххун; бухху) – устать

багьтIатI хьун – обессилеть от усталости

чувчIав – нигде

лахху-ликку III (-лул) – одежда

лихха-личча хьун – стать ободранным

щаву II (-лул, -рду, -рдал) – рана

(б,д)аттан ((б)авттуну I,II; дарттуну III; (б,д)атти) – побить

мугъаятну – осторожно

уттиний – в следующий раз



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   33




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет