Дәріс-1: Пәнге кіріспе. Биологиялық ресурстар
жүктеу/скачать 343.62 Kb.
|
| 2. Батыс Қазақстан.
Батыс Қазақстан регионына Атырау, Батыс Қазақстан, Маңғыстау және Актөбе облысының шамалы бөлігі енеді. Бұл регионның территориясы Европа және Азияның тоғысқан немесе қиылысқан жерінде орналасқан. Бұл регионға жеткілсіз жауынның, аз қардың өзін жел ұшырып кету ауаның және жердің құрғақтығы, кебудің қарқынды жүруі, бүкіл вегетациялык, кезеңде күн сәулесінің мол болуы тән. Қысы құрғақ және өте қытымыр. Көктемі құрғақ, жауын-шашын әрқалай, жазы ұзақ, ыстық және құрғақ. Жылында жауын-шашынның екі максимумы бар, біреуі - сәуір айында, екіншісі - қазан айында. Бұл, регионның негізгі өзендері Орал, Ембі, Оp, Қобда, Ойыл, Ырғыз, Сағыз және т .б. Олар, негізінен көктемдегі қар еруінен басталады. Батыс Қазақстан регионы үш табиғи аймақ - құрғақ дала, жартылай шөл және шөл шеңберінде орналасқан. Өсімдіктер жабыны кешенті: астықтұқымдастар оңтүстігінде жусандармен кезектесіп кездеседі. Өсімдіктердің шөлдік типі бүкіл регион бойынша басым. Өсімдіктердің шөлдік типін, негізінен сораңды жусандар және жусанды сораңдар ценоздары құрайды, олар Каспий аймағы ойпатында, Үстірт жотасында және жартылай арал Маңғыстауда кеңінен таралған. Бұл регионда пайдалы өсімдіктер ресурсын зерттеп игеру үшін болашағы зор региондар - Орал өзенінің аңғары және Мұғалжар таулары. Орал өзені аңғарында өте бағалы пайдалы өсімдіктер кездеседі. Мысалы, М.Қ.Кукеновтің (1990) мәліметтері бойынша бұл жерде алқызыл долана (Crataegus sanguinea - боярышник кровавокрасный), жалынгүлдер (Согопагіа -горицвет), payшан (Rosa - шиповник), шілтер жапырақ шайқурай (Hypericum perforatum L - зверобой продырявлиный), жалаң мия (Glycyrrhiza glabra - солодка голая), сортаң айбатмия (Sphaerophysa salsula - сферофиза солонцовая). Өкініштісі жоғарыда көрсетілген өсімдіктердің көбісі сирек кездеседі. Бұл регионда дәрілік өсімдіктер флорасындағы нағыз байлық -әрине жалаң мия (Glycyrrhiza glabra - солодка голая). Ол өзен аңғарларында, өзендер аралықтарында, жартылай шөлдерде өседі. Өзен аңғарларында жалаң мия шабындықтардың әртүрді типтерінде, мысалы мезофильді, ксерофильді, гидрофильді, галофильді типтерінде кездеседі. Жалаң мияның формациялары болады және басқа топтарда да кездеседі. Жалаң мия популяциялары Орал облысында 32,4 мың гектар жерді алып жатыр, ал құрғақ тамырдың өндірістік қорының мөлшері - 44,7 мың тонна. Ақтөбе облысында миялы шабындықтардың көлемі - 0,8 мың гектар, ал қоры 3,3 мың тонна құрғақ тамыр болады. Мия түрлерінің табиғаттағы қорын анықтаумен қатар оларды мәдилендіру бағытында жұмыстар жүргізілді. Бұл жұмыстар Чапаев ауданында тұзы жоқ топырақтарда, ал Фурманов ауданында тұзды топырақтарда жүргізілді. Эксперименттік жұмыстың нәтижесінде бұл топырақтардың екеуінде де миялар өсіруге болатындығы анықталды. Батыс Қазақстанның барлық территорияларында тағамдық өсімдіктер болатындығы анықталды. Мысалы, құмаршық (Agriophyllum - кумарчик), қойжелкек (Tragopogon - козлебородник), пияз (Allium - луки), түйнекөлең (Bolbashoenus - клубнекамыш), шылым (Тгара - водяной орех), Шобер ақтікені (Nitruria schoberi - селитрянка шобера), түйежапырақ (Rheum tatricum - ревень татарский) және т.б. Кешенді пайдаланатын техникалық өсімдіктер қатарына бұл регионда кең тараған ақ ший (Acһnаterum splendens - чий блестящий) және кәдімгі қамыс (Phragmites commonis - тростник обыкновенный) жатады. Бұл регионда жусанның көптеген түрлері тек малазықтық қана емес, оған қосымша флаванойдтардың, кумариндердің, эфир майларының көзі ретінде де маңызы зор. Жергілікті халық отын ретінде итсигек бұйырғын (Anabasis аphillа – Ежовник базлистный), Көкпек (Atriflex - лебеда), теріскен (Eurotia - терескен), сарсазан (Halochnemum - сарсазан), қарабарық (Holostachys) өсімдіктерін пайдаланады. Бұл регионда жантақ, (Alcһagi - верблюжья колючка), ақшеңгел (Halimodendron halodendron - шенгил серебристый), қызыл жүзгін (Calligonium aphyillum - жузгун безлистый) және аққабық жүзгін (С. Leucocladum - жүзгүн белoкорий), тікенді түйесіңір (Atraphaxis spinosa - курчавка шиповатая), дәрі түйежоңышқа (Mellilotus officinalis - донник лекарственный) сияқты өте бағалы балды өсімдіктер таралған. Шикізат қоры ретінде екінші қызықты және маңызды район - ол Мұғалжар таулары. Мұғалжар тауларындағы дәрілік өсімдіктер түрлерінің саны - 272. Олардың ішіндегі ең бағалы маңыздылары туралы биоэкологиялық және ресурстық сипаттамалары жасалған. жүктеу/скачать 343.62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|