Дәріс №12 Мәңгі тоң таралған аймақтар және рельеф процестері Сабақтың мақсаты

Бейнероликке сілтеме

https://www.youtube.com/watch?v=gu3c-TytlDI

Терминдер

• Мәңгі тоң - көпжылдық тоң; үш түрлі шартты түсінікпен анықталатын термин: 1) жер қыртысының жоғарғы бөлігіндегі таужыныстардың 0°-тан төмен температурадағы тоңға айналу құбылысы; 2) таужыныстардың ұзақ уақыттар бойы ерімейтін (жібімейтін) қабаты; 3) бойындағы ылғалы тоңға айналып, берік шегенделген таужыныстар.
• Гидролакколиттер (грек, һусіог - су, іаіско! — шүңқыр, Шһоз — тас) — көпжылдық тоңданған аймақтарда (негізінен Саха елінде) жер асты суы қатқан кезде, оның көлемінің ұлғаюынан пайда болатын мұз өзегі бар төбешіктер.Біркелкі сазды топырақтардың біресе еріп, біресе қатуы салдарынан тундрада медальон дақтары деген ерекше рельеф пішіндері пайда болады.
• Термокарст (грек. θέρμη-жылы және ол. Karst-карст) - жер асты мұзының еруі салдарынан топырақ пен төселетін тау жыныстарының әркелкі шөгу процесі;
• Медальон дақтары - өсімдік жамылғысы жоқ дөңгелек немесе дұрыс емес пішіндегі саз дақтары; диаметрі 0,5 м-ден бірнеше метрге дейін, дақтардың беті тегіс немесе сазды жерлерден 520 см-ге көтеріледі
• Тетрагоналдық топырақ - полярлы аймақтарда кездесетін мезорельеф формалары.

Сұрақтар

• Мәңгі тоңның едәуір аумағы қай мемлекеттерде кездеседі?
• Гидролакколиттер дегеніміз не?
• Біркелкі сазды топырақтардың біресе еріп, біресе қатуы салдарынан тундрада не пайда болады?
• Қызылсу мұзды пішіндері өзен сулары аңғарының түбіне дейін қатқан мұздың бетінде де пайда болады. Мұндай түрлерін қалай атайды?

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Акпамбетова К.М., Жандаев М.Ж. Краткий курс геоморфологии

Караганда, изд-во КарГУ, 1994 г.

2. Акпамбетова К., Веселова Л., Жылқайдарова Г. Жалпы геоморфологияның терминологиялық түсіндірме сөздігі. – Алматы: РБК, 1994 ж.

3. Акпамбетова К.М. Геоморфология аридных территорий.

Караганда, изд-во КарГУ, 2004 г.

4. Гвоздецкий Н.А. Карст. Природа мира. – М.: Мысль, 1981 г.

5. Горбачев А.М. Общая геология. М.: Высшая школа, 1981 г.

6. Воскресенский С.С. Геоморфология СССР. – М.: Высшая школа, 1968 г.

7. Құсайынов С.А. Жалпы геоморфология. – Алматы: Қазақ университеті, 2006 ж.

8.Леонтьев О.К., Рычагов Г.И. Общая геоморфология.

М., изд-во МГУ, 1988 г.

жүктеу/скачать 6.3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: