Дәріс №12 Мәңгі тоң таралған аймақтар және рельеф процестері Сабақтың мақсаты
жүктеу/скачать 6.3 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шоғыр төбешіктер Көпбұрышты топырақтар
- Криолитозон
Мәңгі тоң рельеф пішіндері мәңгі тоң топырақтардың аймақтарында мұздың немесе түйіртпекті материалдардың жиналу себептерінен болған. Сондықтан оларды тоңдық рельефтің аккумуляциялық түрлері деп қарастыруға болады. Осындай құрылымдардың қалдықтары «криотурбация» түрінде өткен геологиялық кезеңдерде жер бетін мұздық басқан кездегі перигляциалдық зоналарда кездеседі.Тоңдық рельефтің денудациялық түрлері мұздар еруіне және мәңгі тоңның құлдырауына байланысты. Бұл кезде әр түрлі топырақтың және жоғары қабаттардың «шөгу» құбылыстары маңызды роль атқарады. Нәтижесінде көлденеңі бір метрден ондаған км дейін, тереңдігі бірнеше см-ден ондаған метрге дейін жететін термокарст пішіндері – тұйық қазаншұңқырлар, табақша тәріздес ойдымдар және т.б. рельеф пішіндері пайда болады. Термокарст дамыған аймақтар көлдер мен батпақтардың молдығымен сипатталады.Мұндай термокарстық құбылыстар қазіргі заманда адамның әрекетімен де қоздырылады. Мәңгі тоң топырақтар дамыған аймақтардың өзендері де өзінше ерешеліктерімен сипатталады. Өзен суының мол болуы бір жағынан тоң топырақтардың еруі, екіншіден, судың фильтрациясы мүлдем болмауына байланысты. Мұндай суы мол өзендердің ағыны да өте жылдам болып, бүйірлік эрозия арқылы аңғарларды қарқынды түрде кеңейтеді. Бұған судың жылулық қасиеті жағадағы тоң топыраққа әрекет жасап, аңғардың одан әрі кеңеюіне қолайлы жағдай жасайды. Сонымен, мәңгі тоң тараған аймақтар өзіне тән айырмашылғымен және әр түрлі микро-мезорельеф пішіндермен ерекшеленеді.Шоғыр төбешіктер Көпбұрышты топырақтар Шоғыр төбешіктері-қатты ылғалданған тау жыныстарының қатып қалуы және мұздың пайда болуына байланысты олардың көлемінің ұлғаюы кезінде пайда болады Көпбұрышты топырақтар- топырақтың бірнеше рет қатып қалуы және еруі нәтижесінде пайда болады. Криолитозон - жер қыртысының жоғарғы қабаты, тау жыныстары мен топырақтың теріс тақырыбымен және жер асты мұздарының болуы немесе болуы мүмкін болуымен сипатталады. "Көпжылдық - мұздатылған жыныстар" (КMЖ) термині кең таралған, көбінесе көпжылдық немесе мәңгі аяз деп аталады, ол жер бетінен төмен кез - келген зат болып табылады, оның температурасы екі немесе одан да көп жыл бойы теріс болып қалады және судың кем дегенде бір бөлігі крис - талликалық күйге (мұзға) өтті. Көпжылдық аяз тек Арктикада ғана емес, сонымен қатар одан тыс жерлерде де кездеседі (мысалы, суық климаты бар таулы жерлерде) және криолитозонның бір сағаты Мұзы бар MMP-ден басқа, криолит аймағында аязды жыныстар (температурасы төмен, бірақ төмен ылғалдылыққа байланысты мұз болмайды) және криопегтер (теріс темп - пературада да қатып қалмайтын, қатты минералданған жер асты суларының көкжиектері) кездеседі. - жүктеу/скачать 6.3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|