нысаны болып қызмет жасайды. Қоғам тарихындағы оның
әлеуметтік-экономикалық
өзгеруіне қарамастан шарт құрылғысы заң техникасының туындысы ретінде өз негізінде
өте тұрақты болып қалып отырғанын атап өтудің маңызы зор.
Уақыт келе мүлiктi жалдау шарттары арқылы қоғамдық қатынастар жүйесінің
дамуымен бірге жеке тұлғалармен қатар азаматтық құқықтың жеке субъектілері деп
танылған – заңды тұлғалар әлеуетті қатысушылардың құрамы кеңейе түсті. Әсіресе
шарттық құқықтарды құруда қолданылатын элемент комбинацияларын күрделендіретін
заңнамада қарастырылған шарт үлгілері көп қилы болып кетті.
Белгілі бір өзгерістер бар шарт туралы көп мағыналы ұғым тәжірибелі түрде ҚР АК-
де және басқа елдердің азаматтық кодекстерiнде іске асырылды.
Көлiк құралдарын жалдау шарты-азаматтық-құқықтық шарттардың бiрi болғандықтан
жалпы шарт институтымен реттеледi. Бұрынғы кеңестік және кеңес аумағындағы заңи
әдебиеттерінде орын тапқан шарт туралы көп мағыналы
ұғым бірқатар авторлардың
жұмыстарында тізбектеліп келтірілген. Ол әсіресе О.С.Иоффе зерттеулерінде нақты
берілген. Екі немесе бірнеше тұлғалардың азаматтық құқық қатынасының туындауы,
өзгеруі немесе тоқтатылуы туралы келісімін шарт деп мойындай отырып, Иоффе: «Кей
кезде осы келісімнен туындайтын міндеттеменің өзін шарт деп түсінеміз, ал
кейбір
жағдайларда бұл терминмен барлық қатысушылардың еркі бойынша туындайтын актіні
тіркейтін құжатты атаймыз» - деген.
Көзқарастар әдебиетінде айтылған мынадай мысалды келтіруге болады: «шарт заңды
факті ретінде құқықтық қатынастар немесе шарттық құқықтық қатынастар ретінде шарттың
пайда болуына негіз болады. Шарт заңды факті және құқықтық қатынастар ретінде – ол
өзінше жекеше тұрғы, оның даму жолының сан қилы жақтары».
Дәл осы тұрғыдан Н.Е.Егоров та: «шарт деп міндеттеменің негізіндегі заңды фактіні,
шарттық міндеттеменің өзі және міндеттемелік құқықтық қатынастарды орнату фактісі
бекітілген құжатты атайды».
Достарыңызбен бөлісу: