ДӘрістер кешені пәні –«Жалпы гигиена»


IV. Иллюстрациялы материалдар



бет2/8
Дата14.06.2016
өлшемі0.57 Mb.
#134659
1   2   3   4   5   6   7   8

IV. Иллюстрациялы материалдар: слайдтар.

V. Әдебиет:

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Тамақтану гигиенасы. Алматы, 2007., 144 б.

2. Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы. Алматы, 1997. – 29 б.

3. Неменко Б.А. Коммуналдық гигиена. Алматы. 2004. – 277 б.

4. Гигиена: Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық / У.И.Кенесариев және т.б. – Алматы: 2010ж. – 656 б.

5. Торгаутов, Б.К. Жалпы гигиена: оқулық. –Шымкент: «Нұрдана –LTD», 2011. -432 бет.

6. Бектұрғанов Р.С. Жалпы гигиена пәнінен тәжірибелік сабақтарға арналған нұсқаулық. - Шымкент, 2010.

Қосымша:

1. Габелев А. Неке гигиенасы: монография. –Алматы, 1992.

2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : Учебник-М.: Медицина, 2001-384с.

3. Беляков В.Д. Жук Е.Г: Военная гигиена и эпидемиология -М. Медицина, 1988.

4.Трушкина Л.Ю Гигиена и экология человека: учебное пособие.4- е изд М: Проспект,2006

5.Крымская И.Г.Гигиена и основы экологии человека : учебное пособие Ростов на Дону

6.Шарманов Т.Ш.Йодный дефицит в Казахстане: состояние проблемы и пути решение : Астана, 2008

7.Барановский А.Ю.Болезни нарушение питания. Лечение и профилактика: Наука и техника , 2007



Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Гигиена / Под ред.акад.РАМН Г.И.Румянцева. – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000-608с.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., и др. Гигиена и основы экологии человекав., 4-е исп. и доп.- Ростов- на Дону «Феникс», 2008-415с.

3. Гончарук Е.И. и др. Общая гигина: пропедевтика гигиены. – 2-е изд., перераб. И доп.- К.: Вища шк., 1999-652с.



Қосымша:

1.Голубев В.В.и др. Практикум по основам педиатрии и гигиены детей дошкольного возраста.- М.: Издательский центр «Академия».2000.-200с.

2.Коммунальная гигиена/ Под.ред. К.И.Акулова, К.А.Буштуевой.-М.: Медицина,2001-607с.

3.Королев А.А. Гигиена питания.- М-.: Издательский Центр «Академия».2006-528с.

4.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Учебник.-М.: Медицина.2001.-384с.

5.Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена- Алматы: НИЦ «Гылым», 2003.-464с.

6.Беляков В.Д., Жук Е.Г. Военная гигиена и эпидемиология.- М.: Медицина, 1988.

7.Рубина Е.А. Санитария и гигиена питания: Учебное пособие для студентов ВУЗов-М.:Издательский Центр «Академия»,2005.-288с.



Электронды ресурстар:

1. Бейсембаева З.И. Аурухана, стоматологиялық емхана және дәріхана мекемелерінің гигиенасы: оқу құралы. –Шымкент, 2010.

2. Жалпы гигиена Торғаутов Б.К – Шымкент :2009

3. Гигиена учебник для вузов /под. ред Г.И.Румянцева – 2-е изд М:2009

4. Мазаев В.Т.Коммунальная гигиена 1-2 часть: учебник ГЭОТАР – Медиа, 2009

5. Справочник диетолога ,,Равновесие,,2006

6. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : учебник ГЭОТАР – Медиа, 2010

7 . Гигиена труда Н.Ф.Измерова ГЭОТАР – Медиа 2008



VI. Қорытынды сұрақтар:

1. Гигиеналық норматив дегеніміз не?

2. «ШРЕК», «ШРЕД» терминдерін қалай түсінесіз?

3. Нормалау критерилары қандай?

5

І.Тақырыбы: Нормалау қағидалары. Гигиеналық эксперимент. Жедел нормалау.

ІІ.Мақсаты: студенттерді нормалау қағидаларын, гигиеналық эксперимент, жедел нормалаумен таныстыру.

ІІІ.Дәріс тезисі: Қоршагаи орта факторларын зерттеу деп олардың табиғатын, жаратылысын, қасиеттерін, әсер ету деңгейлерін, қоршаған ортадағы қүбылыстарын жэне басқаларын сипаттау түсініледі. Мысалы, жаңадан синтезделген химиялық қосылысты өндіріске енгізу ұсынылады. Бул кезде гигиена маманының міндеті – заттың химиялық құрылысы мен қүрылымын, оның физико-химиялык қасиеттерін, реакцияласу қабілетін, тез ыдырау қабілетін, қоршаған ортада көшу жолдарын, олардың көзі болатын технологиялық тізбектегі буындарын анықтау, өндірісте қолданылып жүрген аналогтарының болуы, олардың қасиеттері мен нормативтері туралы ақпараттар іздестіру, т.б. болып табылады. Сөйтіп, адамға әсер етуі сипатын шамалауға мүмкіншілік беретін қосылыстың толық сандық жэне сапалық сипаттамасы беріледі.

Заттың өзі туралы барлық қажетті мәліметтерді алғаннан кейін, оның адам агзасына және қоршаган ортага әсері зерттеледі. Заттың адам ағзасына түсу жолдары, зат алмасуында айналымға түсуі, агзада жэне жеке мүшелерде жиналу мүмкіншілігі, улылық және қауіптілік дәрежесі, улылық әсерінің механизмі жэне басқалар анықталады, ол үшін, эдетте, жануарларға гигиеналық эксперимент қойылады. Алынған мәліметтер берілген заттың қауіпсіз әсері деңгейін (гигиенальқ нормативін) дайындау үшін ғылыми негіз ретінде қолданылады. Мүнымен қатар, қоршаған орта ластануының алдын алуга немесе ластану деңгейін темендетуге мүмкіндік беретін шаралар жазылган ұсыныстар, ережелер, нүсқаулар, т.б. дайындалады.



Факторларды гигиенальқ нормалау алдын алу шаралары негізделетін негіз-гі буыны (звеносы) болып табылады. Гигиеналық нормалау деп адамға бүкіл өмірі бойына немесе букіл еңбек іс-әрекеті бойына күнделікті эсер еткен кезде, денсаулығына жэне оньщ үрпағының денсаулығына тікелей немесе басқа орта арқылы эсер етпейтін, табиғаты эр түрлі факторлардың концентрацияларын, дозаларын және деңгейлерін анықтау тусініледі. Гигиеналық нормативтер ретінде химиялық факторлар үшін ШРЕК (шектік рүқсат етілген концентрация) және ӘШАҚД (эсерінің шамамен алынған қауіпсіз деңгейі), физикалық факторлар үшін ШРЕД (шектік рүқсат етілген деңгей), биологиялық факторлар үшін ШРЕК қолданылады.

Келесі міндеті – дайындалған нормативтерді, үсыныстарды, ережелерді іс жүзіне (практикаға) енгізу жэне олардың тиімділігін бағалау. Тиімділігі технологиялық үрдісінде біз келтірген мысалдағы жаңадан синтезделген затты қолданатын нысанды санитарлық тексеру, жүмыс зонасы ауасындағы және басқа да ортадағы ол заттың концентрациясын анықтау, жүмысшылардың денсаулығын және жүмысқа қабілеттілігін зерттеу арқылы бағаланады. Медициналъщ-әлеуметтік тиімділігі аурушаңдықтың азаюымен, жұмысқа қабілетінің жогарылауымен көрсетіледі. Сондай-ақ, экономикалық тиімділігі де анықталады, яғни дайындалган нормативтер мен шараларды іс жүзіне енгізу нәтижесінде жүмысқа жарамсыздық қағазы бойынша тәлем ақының төмендеуі, еңбек өнімділігінің артуы есебінен, т.б. алынған кіріс анықталады. Егер нысанның санитарлық жағдайында теріс динамика байқалса, кэсіби ауру-сырқау кебейгені белгілі болса, жүмысшылардың жұмыс қабілеті төмен болса, дайындалған нормативтер мен шаралар түзетулерді қажет етеді.

Математикалық модельдер көмегімен іске асырылатын жақын жэне алыс болашақтағы санитарлыц жагдайды болжау, қажетті алдын алу шараларын ез уақытында жоспарлауға және жүргізуге мүмкіндік береді.

Гигиенаның зерттейтін тақырыбы (нысаны) іс жүзінде дені сау адамдар, олардың жеке басының, ұжымының, қогамы денсаулықтары, сондай-ақ белгілі бір әлеуметтік жагдашарда адам ағзасына эсер ететін цоршаган 6 ортаның физикалық, химиялық, биологиялық және психогендік (ақпараттық) факторлары.

Қоршаған ортаның физикалық, химиялық және биологиялық факторлары табиги және аитропогенді (әлеуметтік) болуы мүмкін. Мысалы, табиги химиялык факторларға атмосфералық ауаның, судың, топырақтың, тагамның және басқалардың табиғи химиялық құрамына кіретін заттар жатады, ал антропогенді факторларға ортаның осы нысандарына адамның әр түрлі іс-әрекеттері нәтижесінде түсетін химиялық ластаушы заттар жатады. Табиғи және антропогенді химиялық факторлар адам денсаулығына эсер етеді. Адам үшін көптеген табиғи құрам бөліктерінің өмірлік маңызы бар, олардың жеткіліксіздігі немесе артық болуы аурудың дамуына әкеп соғуы мүмкін. Антропогенді химиялық факторлар заңды түрде улы болып табылады және адамның денсаулыгына теріс эсер етеді.

Күн сәулесі, ауаның температурасы, ылғалдылығы, қозғалысы, атмосфе-ралық қысым, геомагниттік өрістер және басқалар табиғи физикалық факторлар болып табылады. Бүл факторлар адамның тіршілігі үшін қажетті, бірақ олардың экстремальды деңгейлері терең өзгерістер, аурулар тудыруы, тіпті ағзаның өліміне әкеп согуы мүмкін. Антропогенді физикалық факторлар – діріл, шу, лазерлік сәулелену, иондағыш сәулелену, т.б., бүлар көбінде адам ағзасына зиянды эсер етеді.



Биологияльқ факторларға әр түрлі тірі ағзалар (бактериялар, вирустар, қарапайымдылар, микроскопиялық саңыраукүлақтар, гельминттер, жеуге жарамды және жарамсыз саңырауқүлақтар, өсімдіктер, т.б.), сондай-ақ олардың тіршілік өнімдері (токсиндер, вакциналар, антибиотиктер, т.б.) жатады. Олардың ағзаға эсері бір мағыналы емес. Мысалы, шартты түрде патогенді және патогенді микробтар әр түрлі жүқпалы және паразиттік аурулар дамытуы, улы өсімдіктер мен саңыраукүлақтар уланулар тудыруы мүмкін. Сонымен бірге, ашытқан сүт онімдерінің кұрамындағы сүт қышқылдық бактериялар адамның денсаулығына қолайлы эсер ететін пробиотиктер (симбионттар) болып табылады.

Психогенді факторлардың табиғаты таза элеуметтік болып келеді. Оларға жататындар адамга екінші сигналдық жүйе арқылы эсер ететін факторлар: сөз, сөйлеу, дыбыстар, музыка, түрлі түстер, хат, баспа онімдері, үжымдағы арақатынастар, т.б. жатады. Бүл факторлар эр түрлі коңіл-күй тудырып, психикалық жағдайын озгертіп, адамға оң немесе теріс эсер етеді.

Адам биоәлеуметтік жаратылыс болып табылады, сондықтан оның денсаулығы әлеуметтік ортамен байланысты жағдай, яғни көбінесе әлеуметтік факторлармен: жүмыс жағдайымен, тұрғын үй жағдайымен, материалдық жағдайымен, тамақтануымен, биологиялық-генетикалық ерекшеліктерімен, жынысымен, салауатты емес емір салтымен (темекі шегу, арақпаздық, нашақорлық), т.б. анықталады. Бұл элеуметтік жағдайдың дам денсаулыгына эсері әлеуметтік ортаның химиялық, физикалық, биологиялықжәне психогендік факторлары арқылы беріледі. Мысалы, темекі шегу, химиялық фактор ретіндегі темекінің ағзаға әсері салдарынан, онымен байланысты аурудың дамуына экеп соғады, т.с.с.

Шынайы өмірінде дам бір мезгілде көптеген факторлардың әсеріне үшырайды, олардың қабаттасқан әсерлерінің сипаты әр түрлі болуы мумкін: қолайлы, бейтарап немесе зиянды және қауіпті.

IV. Иллюстрациялы материалдар: слайдтар.

V. Әдебиет:

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Тамақтану гигиенасы. Алматы, 2007., 144 б.

2. Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы. Алматы, 1997. – 29 б.

3. Неменко Б.А. Коммуналдық гигиена. Алматы. 2004. – 277 б.

4. Гигиена: Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық / У.И.Кенесариев және т.б. – Алматы: 2010ж. – 656 б.

5. Торгаутов, Б.К. Жалпы гигиена: оқулық. –Шымкент: «Нұрдана –LTD», 2011. -432 бет.

6. Бектұрғанов Р.С. Жалпы гигиена пәнінен тәжірибелік сабақтарға арналған нұсқаулық. - Шымкент, 2010.

Қосымша:

1. Габелев А. Неке гигиенасы: монография. –Алматы, 1992.

2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : Учебник-М.: Медицина, 2001-384с.

3. Беляков В.Д. Жук Е.Г: Военная гигиена и эпидемиология -М. Медицина, 1988.

4.Трушкина Л.Ю Гигиена и экология человека: учебное пособие.4- е изд М: Проспект,2006

5.Крымская И.Г.Гигиена и основы экологии человека : учебное пособие Ростов на Дону

6.Шарманов Т.Ш.Йодный дефицит в Казахстане: состояние проблемы и пути решение : Астана, 2008

7.Барановский А.Ю.Болезни нарушение питания. Лечение и профилактика: Наука и техника , 2007



Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Гигиена / Под ред.акад.РАМН Г.И.Румянцева. – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000-608с.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., и др. Гигиена и основы экологии человекав., 4-е исп. и доп.- Ростов- на Дону «Феникс», 2008-415с.

3. Гончарук Е.И. и др. Общая гигина: пропедевтика гигиены. – 2-е изд., перераб. И доп.- К.: Вища шк., 1999-652с.



Қосымша:

1.Голубев В.В.и др. Практикум по основам педиатрии и гигиены детей дошкольного возраста.- М.: Издательский центр «Академия».2000.-200с.

2.Коммунальная гигиена/ Под.ред. К.И.Акулова, К.А.Буштуевой.-М.: Медицина,2001-607с.

3.Королев А.А. Гигиена питания.- М-.: Издательский Центр «Академия».2006-528с.

4.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Учебник.-М.: Медицина.2001.-384с.

5.Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена- Алматы: НИЦ «Гылым», 2003.-464с.

6.Беляков В.Д., Жук Е.Г. Военная гигиена и эпидемиология.- М.: Медицина, 1988.

7.Рубина Е.А. Санитария и гигиена питания: Учебное пособие для студентов ВУЗов-М.:Издательский Центр «Академия»,2005.-288с.



Электронды ресурстар:

1. Бейсембаева З.И. Аурухана, стоматологиялық емхана және дәріхана мекемелерінің гигиенасы: оқу құралы. –Шымкент, 2010.

2. Жалпы гигиена Торғаутов Б.К – Шымкент :2009

3. Гигиена учебник для вузов /под. ред Г.И.Румянцева – 2-е изд М:2009

4. Мазаев В.Т.Коммунальная гигиена 1-2 часть: учебник ГЭОТАР – Медиа, 2009

5. Справочник диетолога ,,Равновесие,,2006

6. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : учебник ГЭОТАР – Медиа, 2010

7 . Гигиена труда Н.Ф.Измерова ГЭОТАР – Медиа 2008



VI. Қорытынды сұрақтар:

1. Қандай нормалау қағидаларын білесіз?

2. Гигиеналық эксперимент дегеніміз не?

3. Жеделдетілген нормалау дегеніміз не?


6



І.Тақырыбы: Ауа ортасының гигиеналық маңызы. Организмге ауадағы физикалық және химиялық факторлардың әсер етуімен байланысты аурулардың алдын алу.

ІІ.Мақсаты: ауа ортасының гигиеналық мәселелері және атмосфералық ауа ластануымен байланысты туындайтын аурулардың алдын алу шараларымен таныстыру.

III.Дәріс тезистері: Атмосфералық ауаның гигиеналық сипаттамасы және денсаулыққа әсері. Атмосфералық ауа жер бетіндегі тіршілікті, ағзаның қалыпты өмір сүруі және оның еңбекке жарамдылығын қамтамасыз етіп тұратын жер шарын қоршаған газ тәрізді қабат.

Атмосфералық ауаның физикалық қасиеттері.

Атмосфералық ауаның физикалық қасиеттері адамның денсаулығына және атмосфералық ауаның өзін-өзі тазартуына өте үлкен әсерін тигізеді. Ауаның физикалық қасиеттеріне барометрлік қысым, температура, ылғалдылық, ауаның қозғалу жылдамдығы және оның электрлік жағдайы жатады.



Атмосфералық қысым. Жердің тарту күші ауаны жерге тартады, сөйтіп қысым пайда болады. Температурасы 00 жағдайындағы теңіз деңгейінің ауа қысымы қалыпты деп есептелінеді, ол сынап бағанасымен 760мм-ге тең (1атмосфера) немесе 101,3 КПА. Сыртқы қысым ішкі қысыммен тең, сондықтан адам ағзасы атмосфера ауырлығын сезінбейді.

Төменгі атмосфералық қысым. Жер бетінен жоғарылаған сайын, ауаның қысымы төмендей береді, әрбір 10,5м-ге биіктеген сайын қысым сынап бағанасы бойынша 1мм-ге төмендейді.

Жоғарғы атмосфералық қысым теңіз деңгейінен төмен әр түрлі тереңдікте байқалады. Оған метро жұмысшылары, су астында жұмыс істейтіндер, сүңгуірлер ұшырайды. Әрбір 10м тереңдікте ауаның қысымы 1атмосфераға артады. Жоғарғы атмосфералық қысым жағдайында жұмыс істеу үшін арнайы скафандрлер, камера-кессондар болуы қажет. Кессондарда жұмыс істеу 3 кезеңге бөлінеді:

1.Компрессия

2. Жоғарғы атмосфералық қысымда жүру

3. Декомпрессия



Температура. Ауаның температурасы географиялық жазықта орналасуына байланысты әр түрлі болып келеді. Мысалы, жер бетіндегі ең жоғары температура оңтүстікте-Африка, Оңтүстік Америка, Орта Азия мемлекеттерінде байқалады. Бұл елдерде күннің ыстығы +630С, ал суық кезеңде-150С болуы мүмкін. Планетамызда ең төменгі температура Антарктидада тіркелген -940С.

Ылғалдылық –ауаның су буларымен қанығуының көрсеткіші. Ылғалдылықтың 3 түрі бар.

1.Абсолютті ылғалдылық

2.Максимальды ылғалдылық

3.Салыстырмалы ылғалдылық



Ауаның қозғалысы. Ауа әрдайым қозғалыста болады. Ауаның қозғалысы оның бағыты мен жылдамдығымен сипатталады.

Күн радиациясы және оның биологиялық әсері.

Күн сәулесінің радиациясы-күннен шығатын интегралды (бүтін) бірыңғай сәуле ағыны. Физикалық тұрғыдан алғанда күн радиациясы – толқын ұзындығы әр түрлі электромагниттік сәулелер.



Атмосфералық ауаның химиялық құрамы.

Газ

Химиялық

құрамы %

Газ

Химиялық құрамы %

Азот

78,09

Метан

0,00022

Оттегі

20,95

Криптон

0,0001

Аргон

0,93

Азот тотығы

0,0001

Көмір қышқыл газы

0,03

Сутегі

0,00005

Неон

0,0018

Ксенон

0,000008

Гелий

0,00052

Озон

0,000001

Ауаны ластаушы көздер.

Атмосфералық ауаның ластануы туралы өзекті мәселе XX ғасырдың II-жартысында өндіріс орындарының, техника, транспорт дамуымен байланысты өзінің шыңына жетті.

Қазіргі кезде атмосфераға жылына жүздеген, миллиондаған тонна өндіріс қалдықтары шығарылуда.

Ауаның бактериалды ластануы.

Ауаны ластаушы негізгі көз-топырақ. 1г топырақта миллиардтаған микроағзалар бар. Олардың ауадағы мөлшері тәулік, жыл мезгіліне байланысты өзгеріп отырады. Суық кезеңде ауа тазалау, ал ыстық кездерде олардың мөлшері күрт артады.

Халық көп жинаған жерде олардың саны да көп. Мысалы, қалада 1м3 ауадағы микроағзалар саны 30-40 мың болса, қала сыртында 1м3-те 100мың.

Микроағзалардың ауадағы мөлшері метеорологиялық факторлармен де байланысты. Биіктікке жоғарылаған сайын олардың саны азаяды. Мысалы, 1м3 ауада 500 метр биіктікте шамамен 1300, 2500 м-де-240, 4000м-де-79, 6000м-де-27 микроағза бар.



IV. Иллюстрациялы материалдар: слайдтар.

V. Әдебиет:

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Тамақтану гигиенасы. Алматы, 2007., 144 б.

2. Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы. Алматы, 1997. – 29 б.

3. Неменко Б.А. Коммуналдық гигиена. Алматы. 2004. – 277 б.

4. Гигиена: Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық / У.И.Кенесариев және т.б. – Алматы: 2010ж. – 656 б.

5. Торгаутов, Б.К. Жалпы гигиена: оқулық. –Шымкент: «Нұрдана –LTD», 2011. -432 бет.

6. Бектұрғанов Р.С. Жалпы гигиена пәнінен тәжірибелік сабақтарға арналған нұсқаулық. - Шымкент, 2010.

Қосымша:

1. Габелев А. Неке гигиенасы: монография. –Алматы, 1992.

2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : Учебник-М.: Медицина, 2001-384с.

3. Беляков В.Д. Жук Е.Г: Военная гигиена и эпидемиология -М. Медицина, 1988.

4.Трушкина Л.Ю Гигиена и экология человека: учебное пособие.4- е изд М: Проспект,2006

5.Крымская И.Г.Гигиена и основы экологии человека : учебное пособие Ростов на Дону

6.Шарманов Т.Ш.Йодный дефицит в Казахстане: состояние проблемы и пути решение : Астана, 2008

7.Барановский А.Ю.Болезни нарушение питания. Лечение и профилактика: Наука и техника , 2007



Орыс тілінде:

Негізгі:

1. Гигиена / Под ред.акад.РАМН Г.И.Румянцева. – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000-608с.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., и др. Гигиена и основы экологии человекав., 4-е исп. и доп.- Ростов- на Дону «Феникс», 2008-415с.

3. Гончарук Е.И. и др. Общая гигина: пропедевтика гигиены. – 2-е изд., перераб. И доп.- К.: Вища шк., 1999-652с.



Қосымша:

1.Голубев В.В.и др. Практикум по основам педиатрии и гигиены детей дошкольного возраста.- М.: Издательский центр «Академия».2000.-200с.

2.Коммунальная гигиена/ Под.ред. К.И.Акулова, К.А.Буштуевой.-М.: Медицина,2001-607с.

3.Королев А.А. Гигиена питания.- М-.: Издательский Центр «Академия».2006-528с.

4.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Учебник.-М.: Медицина.2001.-384с.

5.Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена- Алматы: НИЦ «Гылым», 2003.-464с.

6.Беляков В.Д., Жук Е.Г. Военная гигиена и эпидемиология.- М.: Медицина, 1988.

7.Рубина Е.А. Санитария и гигиена питания: Учебное пособие для студентов ВУЗов-М.:Издательский Центр «Академия»,2005.-288с.



Электронды ресурстар:

1. Бейсембаева З.И. Аурухана, стоматологиялық емхана және дәріхана мекемелерінің гигиенасы: оқу құралы. –Шымкент, 2010.

2. Жалпы гигиена Торғаутов Б.К – Шымкент :2009

3. Гигиена учебник для вузов /под. ред Г.И.Румянцева – 2-е изд М:2009

4. Мазаев В.Т.Коммунальная гигиена 1-2 часть: учебник ГЭОТАР – Медиа, 2009

5. Справочник диетолога ,,Равновесие,,2006

6. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков : учебник ГЭОТАР – Медиа, 2010

7 . Гигиена труда Н.Ф.Измерова ГЭОТАР – Медиа 2008



VI. Қорытынды сұрақтар:

1. Ауа ортасының гигиеналық маңызын қандай?

2. Ауа ортасының физикалық факторларын атаңыз.

3. Ауаның химиялық құрамын атаңыз.

4. Атмосфералық ауаның ластануының гигиеналық маңызын атаңыз.

5. Атмосфералық ауаны қорғау бойынша қандай шаралар жүргізіледі?


7



I.Тақырыбы: Су денсаулық факторы ретінде. Су факторымен байланысты аурулардың алдын алу.

II.Мақсаты: студенттерді судың гигеиналық маңызымен және су сапасына байланысты аурулармен таныстыру.

III.Дәріс тезистері:

Ауыз судың гигиеналық және физиологиялық маңызы.

Су планетамыздың ¾ бөлігін алып жатыр және ол жер бетіндегі барлық тірі ағзалардың негізгі бөлігі болып табылады.

Өсімдік пен жануарлар ағзасының орта есеппен 50%-ы судан тұрады. Нәресте денесінің 75%, ересек адам денесінің 60-65%, қан құрамының 83%, май тіндерінің 29%, қаңқаның 22%-ын су құрайды.

Жердегі су қоры 1,34млрд км3, бірақ оның тек 0,3%-ы (5млн км3) ғана тұщы су. Көптеген елдерде оның ішінде Республикамызда да қазірдің өзінде тұщы судың тапшылығы байқалып отыр, бұл негізінен ауыл шаруашылығы мен өндіріс орындарының қажеттілігіне байланысты. Мысалы, 1 тонна вискоза жібегін алу үшін шамамен 1100м3 су, 1 тонна шойын алу үшін 20-50 тонна, 1 тонна болат өндіру үшін 150 тонна, 1 га күріш егістігіне 20 мың м3 су қажет. Қазіргі кезде тұщы суды пайдалану жыл сайын өсіп келеді. Егер ерте кезде 1 адамға шаққанда тәулігіне 12-18л пайдаланса, қазір бұл көрсеткіш 400-600 литрге дейін жетіп отыр.

Қазақстанның аймағында 2 мыңнан аса өзендер бар, оның төртеуінің ғана ұзындығы 1 мың км-ден асады: Ертіс, Сырдария, Есіл, Орал.

Оңтүстік облыстардың негізгі бөлігі жер асты су қорымен қамтамасыз етілген. Тек кейбір жеке аймақтар ғана жер беті суын пайдаланады. “Ауыз су” бағдарламасы бойынша ОҚО барлық елді мекендерді таза сумен қамтамасыз етілмекші.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет