Диплом жұмысы оған қойылатын талапқа сай орындалды және бітті
IV. Бастауыш мектепте сан есімді басқа сөз таптарымен
жүктеу/скачать 1.99 Mb.
|
| IV. Бастауыш мектепте сан есімді басқа сөз таптарымен байланыстыра оқыту жолдары
Қай пәнболмасын, оны оқытудың нәтижелі болуы, ең алдымен оқыту ісін тиімді үйымдастыруға байланысты. Берілуге тиім білім мазмұны қаншалықты жетілдірілгенімен, оқушылардың білімі мен дағдысына қойылатын бағдарламалық талаптар ғылыми -әдістемелік Тұрғыдан қаншалықты дұрыс болса да, егер ол білім мен дағдыларыд оқыту ісіне бөлінген уақыт пен мүмкіндікке сай жүйелі Тұрде үйретілмесе, бұл жұмыс нәтижелі болмайды. Әсіресе, әр пәнді оқытуға арналған каленьдарлық жоспарлардың ғылыми - әдістемелік, психофизиологиялық, тәрбиелік жақтары мен нақты мақсаттар қатаң ескеріле, жан-жақты ойластырыла жасалыуының маңызы зор. Жаңашыл мұғалімдердің іс - тәжірибелеріне, каленьдарлық жоспардың әртүрлі үлгілерін сараптап көрген өз жұмысшымыздың қортындыларына сүйене отырып, 2-класта оқытылатын «Сөз» тарауын төмендегіше жоспарлаған дұрыс деп таптық:
Ескерту: 2-класта «Сөз» тарауы .бір тоқсан бойы (үшінші тоқсанда) оқыларды. 12 сағат көркем жазуға, 2 сағат өткенді қайталап жинақтау сабақтарына қалдырылған. Ал байланыстырып сөйлеуді дамытуға арналған сабақтарды әр тақырыпты игеріп болған соң оқытылып жатқан ұғымдармен сабақтастыра үйымдастырған жөн. Тілдегі сөздердің қандай сұрақтарға жауап бертінінне байланысты әртүрлі топтарға бөлінетінін 2-класс оқушылары бірден түсініп кете алмайды. Себебі берліген сөзге сұрақ қою, немесе берілген сұраққа жауап берететін сөзді табу дағдысын олар әлі толық меңгермеген. Оның үсьтіне сөздердің семантикалық - грамматикалық топтарынан қатысты сұрақтардың өзі шартты екенін білеміз. Бұл сұрақтарды дұрыс қойып үйрену үшін оқушылардың дерексіз (абстракқиялы) ойлау машығына төселуі қажет. Мысалы, кітап, терезе, тақта деген сияқты деректі заттардың атауларына бү_л не? деген сұрақты оңай қоятын оқушылар уақыт, сабақ, үзіліс сияқты дерексіз ұғымдардың атауларына келгенде қиналып қалады. Сонадай-ақ «Марат екеуміз өзенге бардық. Қүтжол да соңымыздан ерді» деген сөйлемдегі Марат сөзіне кім? деген сұрақ қойып, Қүтжол сөзіне не? деген сұрақ қойылуының себебін оқушылар бірден қабылдай алмайды. Әсіресе қалалық жерде өсііі, ой-өрісі орыс тілінің (теледидар, кітіпшалар, т.б.арқылы) ықпалымен қалыптасқан балалар үшін бұл ерекшеліәкті бірден түсіні өте қиын. Ал «Не істеді? неғылды? қайтті? сұрақтарына жауап беретін сөздер» тақырыбын оқыту барысында баллардың қабылдау мүмкіндігіне байланысты мәселелрге тіпті жиі кездесеміз. Мысалы, жүргірді, тасыды, оқыды, жазды деген сияқты нақты қимылды білдіріп Тұрған сөздерге не істеді? сұрағының қойылуын тез түсінеді. Бірақ олар жатыр, отыр, Тұр (Кітіп үстел үстінде жатыр, Қарға ағаш бүтағында отыр. Класта шкаф тұр) деген сөздерге бұл сұрақты қоймайды. Сонымен бірге «Уақыт өтті. Каникул жақындады. Сабақ аяқталды.» деген сөйлемдердегі «өтті, жақындады, аяқталды» сөздерінің қимылды білдіріп Тұрғанын бірден ұғымдыру да қиын. Адамның әрекетіне, жан-жануарлардың қимылына, құбылыстардың өзгерістеріне не істеді? неғылды? қайтті? сұрақтарының қайсысы қойылатыннын түсіндірудін де қиыншылықтары біршама баршылық. Сондай- ақ «Қандай? қай? сұрақтарына жауап беретін сөздер» мен «Қанша? неше? нешінші? су_рақтарына жауап беретін сөздер» тақырыптарын оқытудың да өзіндік қиыншылықтар бар. Мысалы, бірінші тақырыпты оқыту барысында оқушылар қандай? қай? сұрақтарын заттың түсін білдіретін ақ, қара, қызыл, сары, көк .т.б смөөздерге қоя алады да, алыс, таяз, кең, тәтті, суық сияқты заттың сыны айқын байқалмайтын сөздерге немесе сулы, таулы, айбарлы сияқты белгіні білдіретін сөздерге бұл сұрақтарды қояр кезде қиналып қалады. Сондықтан 2-класс оқушыларына тілдеге сөздердің семантикалық — грамматикалық топтарын байқату барысында біз оларды дерексіз ойлауға, сөздердің лексикалық мағыналарын жинақтап, дерексіз белгілердіойша топтай білуге машықтандыруымыз қажет. Бұл, әрине, қиын жұмыс. Көрнекі құралдарды (суреттер, сөздер кассасы, кестелер) Тұрлендіре пайдаланып ойнату, әртүрлі мақсаттарды көздейтін жаттығу жұмыстарын оқушыларға барынша жиі орындату арқылы ғана көздеген мақсатқа жетуге болады. Тағы бір айта кететін нәрсе: осы кластан бастап оқушылар «заттың аты», «заттың қимылы», заттың сыны, сапасы», «заттың саны» деген ұғымдарды мұғалімнен естіп, немесе оқулықтан оқып, өздері де анықтама Түрінде айта бастайды. Бірақ балаладың бұрыннан қалыптасықан ұғым бойынша «зат» деген - қозғалмайтын жансыз нәрсе. Олардың түсінігшінде бұл сөздің аясын адам да, жан-жанауарлар да, өсімдіктер де, әртүрлі құбылыстар (жаңбыр, найзағай, жел, т.б.) да кірмейді. Ал оқулық бойынша оларға «Не істеді? неғылды? қайтті? сұрақтарына жауап беретін сөздер заттың қимылын, іс-әрекетін білдіреді» деген анықтаманы жаттатып, оқыды, жазды, жүрді, жүгірді деген мысалдар келтіреміз. Балалар үағымдағы жансыз зат оқымайды да, «Қандай? қай? сұрақтарына жауап беретін сөздер» немесе ««Қанша? неше? нешінші? сұрақтарына жауап беретін сөздер» тақырыптарына қатысты анықтамалар туралы да осыны айтуға болады. Демек, оқушылар мұндай анықтамаларды мағыналарына толық түсінбей, қүр жаттап алмауы үшін оқыту барысында төмендегі екі түрлі жолдың бірін тандаған дұрыс: 1. Оқулықтағы анықтамаларды өзгертіп, «Не істеді? неғылды? қайтті? сұрақтарына жауап беретін сөздер адамның, жан - жануарлардың, заттың, құбылыстың іс-әрекетін, қимылын, өзгерісін білдіреді» деген формада алуымыз керек. 2. Грамматикадан қоланылатын «зат» деген ұғымның кең екенін, оған адам да, жан - жануарлар да, құбылыстар да енетінін оқушыларға түсіндіріп, бұл түсіндірілген ұғымды бекіту үшін арнайы жаттығу жұмыстарын жүргізу қажет. Біздіңше, 2-класс оқушыларының мүмкіндігіне бірінші жол лайық. • ; 2-класта морфологиялық ұғымдарды оқыту кезеңде есте үстайтын тағы бір мәселе - оқушыларға берілетін грамматикалық мағлұматтарды жүйелі түрде - қарапайым түсіктен күрделі түсінікке қарай бірте-бірте маңгерту болып табылады. Мұның мәні мынада: Бір рет айтылған мәліметті оқушыларға қайта-қайта ежектей беруге болмайды. Мұндай жағдайда оқушылардың сабаққа ынтасы нашарлайды. Ал бір сабақта берілетін грамматикалық ұғымдар мен дағдылардыдың көлемі тым көбейіп кетсе, балалардың қабылдау мүмкіндігіне салмақ түседі. Нәтижесінде меңгертуге тиіс мағлұматтар мен дағдылардың ешқайысын да толық игере алмайды. Сондықтан осы екеуінің үйлесімді аралығын тауып, әр бір тақырып бойынша беруге тиісті ұғымдарды жүйелеп отыруымыз қажет. Мысалы, «қанша? неше? сұрақтарына жауап беретін сөздер» тақырыбын оқытуға 6 ағат уақыт бөліп отырмыз.. Бұл тақырыпты осы берілген уақытқа сай былайша жүйелеуді ұсынамыз: жүктеу/скачать 1.99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|