Диссертация на соискание ученой степени



бет10/13
Дата19.07.2016
өлшемі1.12 Mb.
#209037
түріДиссертация
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Robson J. A. Wyclif and Oxford Schools: The Relation of the “Summa de Ente” to Scholastic Debates at Oxford in the Later Fourteenth Century. Cambridge, 1961. P. 169.

57 Quia tamen, secundum magistrum meum, praedicta propositio nec est per se logice falsa, nec logice vera, nec secundum aliquem expositorem sanctum mystice vel aliter capit veritatem, miror quomodo vera esset de virtute sermonis. Constat enim quod haec propositio partialis non significat adaequate, sicut tota propositio cuius est pars, quia aliter sequeretur convertibiliter, Judaei dixerunt Christus habet daemonium; ergo Christus habet daemonium; et tamen antecedens est verum et catholice credendum, sed consequens est absurdum (Acta Magistri Fratris Johannis Kenyngham Carmelitae contra Ideas Magistri Johannis Wycliff // Fasciculi zizaniorum magistri Johannis Wyclif cum tritico / Ed. W. W. Shirley. L., 1858. P. 21).

58 Ibid. P. 27.

59 Sui gratia rogo autem Magistrum meum ut mihi exponat quomodo scire possum quid Christus asseruit, aut Jeremias vel alius quiscunque sanctus, cum non sequitur propheta dicit ista signa, etiam oratione completa, ergo dicit sic esse (Ibid. P. 54).

60 Unde cum toties Magister mihi imponat quod arguo sophistice, mirror quomodo ipse stat in tam stricto sophismatice, ut dicat omnem propositionem esse veram de virtute sermonis, quia est ens a Deo. Ex hoc etiam modo ponendi sequuntur multa quae sonant directe contra fidem, scilicet quod Judaei blasphemabant Christum non dicebant nisi verum de eo: quod ista propositio verificatur de Christo, Aliquis homo est pessimus et damnabilis: quod omne falsum, et false impositum alicui creaturae est verum de filio Dei (Ibid. P. 53).

61 Biard J. Le réalisme de Gauthier Burley : logique, métaphisique, épistémologie // Le réalisme des universaux. Caen, 2002. P. 100. Сходные нелепости выводит из экзегетики Уиклифа и Каннингэм: «Similiter dato quod omnis huiusmodi figurative locutio inferret conformitatem ex parte rei, tunc vere diceretur quod homo est arbor, quod caro est fenum; et ita de aliis, quae proprie loquendo verificari non possunt» (Acta Magistri Fratris Johannis Kenyngham Carmelitae contra Ideas Magistri Johannis Wycliff. P. 27).

62 Виклифитская доктрина тотальной истинности Священного Писания имела одним из своих следствий еретическое учение о превосходстве чтения и проповеди Библии над таинством Причастия. Это учение сыграло значительную роль в легитимации радикального тезиса лоллардов и гуситов о необходимости возвращении к евангельской жизни (Petry R. C. Emphasis of the Gospel and Christian Reform in Late Medieval Preaching // Church History. Vol. 16. № 2. 1947. P. 83-84).

63 Примером этого парадоксального сочетания свойств может служить знаменитая полемика Жана Кальвина с Якопо Садолето. Служивший в римской курии кардинал Якопо Садолето (1477 – 1547), поэт и ритор, друг Пьетро Бембо и один из ярчайших представителей цицеронианства в латинской литературе начала XVI в., исполняя обязанности епископа города Карпентра, оказался втянут в прозелитскую акцию епископов Лиона, Вены, Лозанны, Безансона, Турина и Лангра, организованную в целью возвращения в лоно Католической Церкви протестантской Женевы, оставшейся без духовного руководства после изгнания Фареля и Кальвина в 1538 г. Прославленный своим красноречием Садолето по поручению коллег-епископов составил послание, в котором разъяснял жителям Женевы всю меру ответственности их мятежных протестантских вождей за все постигшие город бедствия на вождей Реформации и призывал граждан возобновить евхаристическое общение со Святым Престолом. Жители Женевы, получив послание кардинала-цицеронианца, некоторое время находились в замешательстве, потому что в своей среде не могли найти оратора, равного Садолето, чтобы в своем ответе Святому Престолу быть достойными велеречивого противника. Однако сам Кальвин ответил на вызов Рима посланием («Responsio ad Sadoleti epistolam»), которое впоследствии приобрело статус одного из важнейших манифестов Реформации, и теперь его можно прочесть в любой хрестоматии по истории реформационного движения (следует отметить, что имя Садолето более или менее знакомо образованному читателю именно благодаря его столкновению с Кальвином). Садолето увещевал женевцев, объясняя, что, во-первых, многовековое существование католической церковной традиции уже само по себе является доказательством, что римская церковь руководима Святым Духом; во-вторых, что именно благодаря водительству Св. Духа церковь никогда не заблуждается, и только ее учение спасительно; в-третьих, даже если бы церковь иногда и заблуждалась (о чем кощунственно даже и думать), то всякий искренне верующий и повинующийся ей член ее все равно мог бы рассчитывать на спасение, ибо он заблуждался только из любви к Церкви, уповая на ее правоту. «Responsio» содержало основное положение учения Кальвина: подлинная Церковь Христова основана на Слове Божием (преподанном людям через Писание), а не на каких бы то ни было традициях церкви. В Женеве этот документ стал известен в сентябре 1541 г., и протестантское красноречие оказалась настолько убедительнее католического, что ораторское мастерство Садолето открыло путь к примирению между одним из виднейших вождей Реформации и его непокорной общиной: женевцы начали умолять Кальвина вернуться и снова стать во главе Церкви, основанной им в их городе – см.: Иванова Ю. В. Гуманистическая традиция на рубеже веков // История литературы Италии. Т. II. Кн. 2. Чинквеченто / Отв. ред. М. Л. Андреев. М.: ИМЛИ РАН, 2010. С. 36.

64 «Глупцы Амвросий, Августин, Иероним, Григорий, из которых ни один не знал Господа, да поможет мне Бог, и не был послан Богом. Все они были апостолами антихриста». Об экзегезе С. Франка см.: Арсланов В. В. Спиритуалистическая аллегореза Себстьяна Франка и споры о ясности Библии в период Реформации // Культура интерпретации до начала Нового времени / Под ред. Ю. В. Ивановой и А. М. Руткевича. М.: ИД ГУ-ВШЭ, 2009. С. 355 – 383.

65 Van Den Belt H. The Authority of Scripture... P. 1-25.

66 Institutes I, 7, 2 – см. Кальвин Ж. Наставления в христианской вере. Пер. с франц. А. Д. Бакулова. Т. 1. Кн. 1 и 2. М.: РГГУ, 1997. С. 69.

67 Talis ergo est persuasio quae rationes non requirat; talis notitia, cui optima ratio constet, nempe in qua securius constantiusque mens quiescit quam in ullis rationibus ; talis denique sensus, qui nisi ex caelesti revelatione nasci nequeat. Non aliquid loquor quam quod apud se experitur fidelium unusquisque, nisi quod longe infra justam rei explicationem verba subsidunt » - цит. по: Van Den Belt H. Op. cit. P.21.

68 Контексты употребления термина см.: Ibid. P . 14.

69 Позиция католической церкви, в которой здесь полемизирует Кальвин, состояла в том, что авторитет Писания и его истинность основаны, в первую очередь, на авторитете Церкви. Положение о первенстве традиции и предания католические учителя, как полагает сам Кальвин, выводили из неправильного толкования слов ап. Павла (Эф. 2:20) о том, что Церковь утверждена «на основании Апостолов и пророков» (Institutes I, 7, 2), и подкрепляли признанием св. Аврелия Августина, что «он не уверовал бы в Евангелие, если бы его к тому не побудил авторитет Церкви» (Institutes I, 7, 3 – см. Кальвин Ж. Указ. соч. С. 68-69).

70 Van Den Belt H. Op. cit. P. 5 (пер. наш).

71 Примечательно, что эта доктрина имеет прецедент в библейской экзегезе Джона Уиклифа, который в своем трактате «Об истине Священного Писания» (1378-1379 гг.) пользуется категориями virtus sermonis и vehementia veritatis в сходных значенииях.

72 См., например: «Principium autem Theologicum mihi videtur esse Axioma de rebus sacris anapodeikton & autopiston…cuiusmodi est hoc Axioma: scriptura sacra tota est theopneustos: de quo nulli Christiani dubitant <…> Principium Theologicum esse autopiston, nec esse petendum ex nuda Ecclesie auctoritate, neque ex humana ratione» (Цит. по: Van Den Belt H. Op. cit. P. 123).

73 Ibid. P. 129.

74Nullus enim locus est qui non conficiat conclusionem primariam, & ipsi loci habent vim summi axiomatis (Ibid. P. 124).

75 Аристотель. Топика // Он же. Сочинения в 4 томах. Т. 2. М.: Мысль, 1978. С. 348.

76 Calov A. Socinismus Profligatus, hoc est, Errorum Socinianorum Luculenta Confutatio. Wittenberg, 1668. P. 296 – 297.

77 Padley G. A. Grammatical Theory in Western Europe: 1500-1700. Cambridge, 1988. P. 9.

78 Kraye J. La filosofia nelle università italiane del XVI secolo // Le filosofie del Rinascimento / A cura di C. Vasoli. Milano: Bruno Mondadori editore, 2002. P. 358.

79 Nauta L. William of Ockham and Lorenzo Valla: False Friends. Semantics and Ontological Reduction // Renaissance Quarterly. Vol. 56. No 3. 2003. P. 614.

80 Rodolphi Agricolae Phrisii de inventione dialectica libri tres. Luteciae: Apud Christianum V. Vechel, 1529. P. 20.

81 Quemadmodum in magnitudinibus dixi, sic in omni rerum natura esse, ut quaecunque duo cuiquam tertio consentanea sint, inter se quoque esse consentanea. Consentanea autem voco, quorum possit alterum de altero dici (Ibid. P. 52)

82 Агрикола придает своим общим местам онтологическое измерение, которого не было у Цицерона, говорившего только об «argumentorum notae», своего рода «общих этикетках» (Mack P. Rudolph Agricola’s Topics // Rodolphus Agricola Phrisius (1444-1485) (Proceedings of the International Conference at the University of Groningen) / Ed. by F. Akkerman and A. J. Vanderjagt. Leiden: Brill, 1988. P. 262)

83 Ibid. P. 263.

84 Quidam putant se locos communes tenere, cum de variis rebus coacervatas sententias habent, quas passim ex poetis et oratoribus excerpserunt. Et quia iudicant hanc coacervationem insignium dictorum, perfectam esse doctrinam, nihil habent consilii in legendis autoribus, nisi ut inde tanquam flores, dicta quaedam decerpant. Interim nullam artem perfecte discunt, nullum scriptum totum intelligunt, nusquam totum orationis genus considerant (Melanchton Ph. Elementa rhetorices // Philippi Melanchtonis opera quae supersunt omnia / Ed. C. G. Bretschneider. T. XIII. Halle, 1834-1860. Col. 452.).

85 Ac voco locos communes, non tantum virtutes et vicia, sed in omni doctrinae genere praecipua capita, quae fontes et summam artis continent…Neque tamen omnibus ubique utimur (Ibid.).

86 О литературе loci communes в связи с книжной культурой эпохи см.: Moss A. Locating Knowledge // Cognition and the Book. Typologies of Formal Organization of Knowledge in the Printed Book of the Early Modern Period / Ed. by K. A. E. Enenkel and W. Neuber. Leiden: Brill, 2004. P. 35-49; Ead. Printed Common-Place Books and the Structuring of Renaissance Thought. Oxford: Oxford University Press, 1996.

87 См., напр., энциклопедию Конрада Геснера: Gesner K. Pandectarum sive partitionum universalium libri XXI. Zürich: Christoph Froschauer, 1548.

88 См. напр., чрезвычайно уничижительную характеристику Рамуса у историка логики: Ashworth E. J. Language and Logic in the Post-Medieval Period. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company, 1974. P. 15 -16.

89 Об этой эволюции взглядов Рамуса см. статью: Risse W. Die Entwicklung der Dialektik bei Petrus Ramus // Archiv für Geschichte der Philosophie. Bd. 42 (1). 1960. P. 26 – 72.

90 Dialectica est ars bene disserendi: eodem sensu Logica dicta est (Petrus Ramus. Dialecticae libri duo. Spirae: Bernardus Albinus excudebat, 1591. P. 11).

91 Contempta rationis & orationis coniunctione, spretaque veteris exercitationis (quae mentis ac lingaue communis erat) consuetudine, Dialectica ad sophisticam, & et puerilem balbutiem traducta est (Ibid. P. 4).

92 Duae sunt univerasae & et generales homini dotes a natura tributae, Ratio et Oratio: illius doctrina dialectica est, huius grammatica & rhetorica. Dialectica igitur generales humanae rationis vires in cogitandis & disponendis rebus persequatur, grammatica orationis puritatem in etymologia & syntax ad recte loquendum vel scribendum interpretetur (Petrus Ramus. Rhetoricae distinctiones in Quintilianum. P.: A. Wechelum, 1559. P. 18)

93 Naturalis autem dialectica, id est, ingenium, ratio, mens, imago parentis omnium rerum Dei, lux denique beatae illius, & aeternae lucis aemula, hominis propria est, cum eo que nascitur (Petrus Ramus. Animadversionum Aristotelicarum libri XX. Lutetiae: E typographia Matthei Davidis, 1548. P. 6).

94 Petrus Ramus. Dialecticae institutiones. Paris, 1543. F. 6v.

95 Quid enim potest esse tam compendiarium, quam genera, & argumentorum, & conclusionum, & methodi sine definitionibus <…> nuda proponere? At dialecticae Aristotelis libri plures quam centum fuerunt: quorum… sexdecim leguntur: in quibus Aristoteles hanc artem mille tenebris involvit, & in eorum quibusdam Dialecticae artis usum ad scholasticas altercationes transtulit (Petrus Ramus. Animadversionum Aristotelicarum… P. 3-4).

96 Experientia quidem artem genuit, inexperientia autem temeritatem (Petrus Ramus. Scholae in liberales artes. Basle: E. Episcopus & Nicolai F., 1569. P. 830).

97 Blank P. Ramus and Leibniz on Analysis // Leibnitz: What Kind of Rationalist? (Logic, Epistemology, and the Unity of Science) / Ed. by M. Dascal. Dordrecht: Springer, 2008. P. 156 – 160.

98 Postremus superset dialectici iudicii gradus in perspicienda scientiarum humanarum virtute ad supremum rerum omnium finem referenda positus, ut laboris humani fructus posit aestimari, et optimus rerum omnium parens, atque author agnosci (Petrus Ramus. Dialecticae institutiones. F. 35r).

99 Иванова Ю. В., Соколов П. В. Кроме Декарта: размышления о методе в интеллектуальной культуре Европы раннего Нового времени. М.: Квадрига, 2011. С. 203 – 205 (пер. В. Л. Иванова).

100 Atqui methodus, non solum in materia atrium & doctrinarum adhibetur, sed in omnibus rebus, quas facile & perspicue docere volumes: ideoque poetae, oratores, omnesque omnino scriptores, quoties docendum sibi auditorem proponent, hanc viam sequi volunt, quamvis non usquequaque ingrediantur atque insistant (Petrus Ramus. Dialecticae libri duo… P. 101).

101 Itaque quoniam duce natura dispositionem quondam rerum inventarum sequimur in iudicando: iudicium ab eius imitatione definiamus, doctrinam res inventas collocandi, et ea collocatione de re proposita iudicandi (Petrus Ramus. Dialecticae institutiones. F. 19v).

102 Именно так, то есть сводя текст анализируемого автора к силлогистической форме, строит Рамус свою критику Цицерона (Murphy J. J. Peter Ramus’s Attack on Cicero: Text and Translation of Ramus’s Brutinae Quaestiones. Davis: Hermagoras Press, 1992. P. xxviii).

103 Amos N. S. Exegesis and Theological Method // A Companion to Peter Martyr Vermigli / Ed. T. Kirby, E. Campi, F. A. James. Leiden, 2009. P. 175-193.

104 Danneberg L. Logik und Hermenutik im 17. Jahrhundert // Theorie der Interpretation vom Humanismus bis zur Romantik – Rechtswissenschaft, Philosophie, Theologie / Hg. von J. Schroder. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2001. P. 77.

105 О нем см.: Mack P. A History of Renaissance Rhetoric: 1380-1620. Oxford: Oxford University Press. 2011. P. 273 – 276.

106 “Resolution” определяется Перкинсом как «the place propounded is, as a weauers web, resolved (or utwisted or unloosed) into sundry doctrines» (McKim D. William Perkins and the Christian Life: The Place of the Moral Law and Sanctification in Perkins' Theology // The Evangelical Quarterly. No 59. 1987. P. 127).

107 The analogie of faith, is a certain abridgment or summe of the Scriptures, collected out of most manifest & familiar places (Ibid).

108 Schmidt-Biggemann W. Johann Heinrich Alsted’s Universal Apocalyptic Science // Id. Philosophia perennis: Historical Outlines of Western Spirituality in Ancient, Medieval and Early Modern Thought. Dordrecht: Springer, 2004. P. 437.

109 Идею «анатомии текста» мы встречаем еще у Флация.

110 Qui scribunt de scientiis, plerunque in genere aut specie de rebus differunt: quia de individuo dicunt esse tum infinitam disceptationem, tum etiam nullam scientiam qut certitudinem. At disceptatio Sacrarum litterarum, mixta est ex individuis & generalibus: omnia autem individua habent circumstantias tum admodum varias, quaeque subine mutantur: tum etiam plane innumeras, in quas sermo necessario respicit: ut eas partim ob varietatem, partim ob numerositatem, partim denique ob rerum, personarum ac locorum diversitatem aut pernosse aut mox animadvertere, ubi opus est, non semper pronum est (Matthias Flacius Illyricus. Clavis Scripturae Sacrae seu De sermone sacrarum literarum. Basileae: Ex officina Hervagiana, per Eusebium Episcopum, 1580-1581. P. 737).

111 См. об этом: Büttgen Ph., Thouard D. Introduction / Iid. (eds.). Matthias Flacius Illyricus. La clé des Écritures. Villeneuve d’Ascq: Presses Universitaires de Septentrion, 2009. P. 37-38.

112 Краткий очерк истории теологии общих мест в ее связи с библейской экзегезой см.: Amos N. S. Op. cit. P. 175-193.

113 Вот как эта последовательность выглядит в таблице: locus de Deo – locus de creatione – loci de lege Naturae, de Natura integra & imagine Dei seu iusticia originali – loci de peccato, & poena seu morte – locus de ataxia rerum, & de libero arbitrio – loci de lege et contritione – loci de incarnatione & duabus naturis, passione regno et sacerdotio Christi – loci de Evangelio & fide (Matthias Flacius Illyricus. Op. cit. P. 32-38).

114 Nec mirum est, Sacras literas historice tradi. Nam & methodus utriusque est Synthetica, & pleraque sunt in eis historica, aut res gestae, ut, Creatio, lapsus, legislatio, promissionis datio, doctrinae ac sacramentorum totiusque religionis constitutio, hominum vocatio, incarnatio, passio, resuscitatio, & extremum iudicium. Quae per synthesin commodissime, suoque naturali ordine exponuntur (Ibid. P. 34).

115 Полное название этого opus magnum: Ecclesiastica Historia, integram Ecclesiae Christi ideam, quantum ad Locum, Propagationem, Tranquillitatem, Doctrinam, Haereses, Ceremonias, Gubernationem, Schismata, Synodos, Personas, Miracula, Martyria, Religiones extra Ecclesiam et statum Imperii politicum attinet, secundum singulas Centurias, perspicue ordine complectens: singulari diligentia et fide ex vetustissimis et optimis historicis, patribus et aliis scriptoribus congesta: Per aliquot studiosos et pios viros in urbe Magdeburgica (Basel, 1559-74).

116 См. о его концепции историографии: Kelley D. R. Historia Integra: Francois Baudouin and his Conception of History // Journal of the History of Ideas. V. 25. No. 1 (Jan. - Mar., 1964). P. 35-57.

117 См. о нем: Pullapilly C. Cesare Baronio: storico della Controriforma. L.: University of Notre Dame Press, 1975, а также обзор посвященного Баронио и его историографической деятельности конгресса, выполненный одним из ведущих специалистов по историографии итальянского Ренессанса Э. Кокрейном: Cochrane Е. Cesare Baronio e la Controriforma // Studi Storici. Anno 20. No. 4 (Oct. - Dec., 1979). P. 927-932.

118 См. о mos italicus: Kelley D. R. Civil Science in the Renaissance: Jurisprudence Italian Style // The Historical Journal. Vol. 22. No. 4 (Dec., 1979). P. 777-794.

119 Desan Ph. Naissance de la methode: Machiavel, La Ramee, Bodin, Montaigne, Descartes. P.: Librairie A.-G. Nizet, 1987. P. 65-114 ; Gilbert N. W. Renaissance Concepts of Method. N.-Y.; L.: Columbia University Press, 1963. P. 79-81; Kelley D. R. The Rise of Legal History in the Renaissance // History and Theory. V. 9. No. 2 (1970). P. 174-194; Id. Legal Humanism and the Sense of History //Studies in the Renaissance. V. 13 (1966). P. 184-199; Id. Guillaume Budé and the First Historical School of Law // The American Historical Review. V. 72. No. 3 (Apr., 1967). P. 807-834; Id. Gaius Noster: Substructures of Western Social Thought // The American Historical Review. Vol. 84. No. 3 (Jun., 1979). P. 619-648; Schiffman Z. S. An Anatomy of the Historical Revolution in Renaissance France // Renaissance Quarterly. Vol. 42. № 3 (Autumn, 1989). P. 507-533; Cifoletti G. L`ideal de la science: Droit et mathématiques dans la France du xvie siècle // Enquête, anthropologie, histoire, sociologie. 1998. № 7. Р. 283-303.

120 См. о его теории исторического знания и историографии: Garosci A. Jean Bodin. Politica e diritto nel rinascimento francese. Milano: A. Corticelli, 1934; Franklin J. H. Jean Bodin and the Sixteenth-Century Revolution in the Methodology of Law and History. New York – London: Columbia university press, 1966; McRae K. D. Ramist Tendencies in the Thought of Jean Bodin //Journal of the History of Ideas. Vol. 16. No. 3 (Jun., 1955). P. 306-323; Id. A Postscript on Bodin's Connections with Ramism // Journal of the History of Ideas. Vol. 24. No. 4 (Oct. - Dec., 1963). P. 569-571; Ross E. J. The Social Theory of Jean Bodin // The American Catholic Sociological Review. Vol. 7. No. 4 (Dec., 1946). P. 267-272.

121 Столкнувшись с необходимостью вынести решение относительно арианской ереси, Константин собрал церковный Собор, который и сформулировал принципы христианской ортодоксии, основываясь на интерпретации Писания.

122 Сикст V – в миру Феличе Перетти ди Монтальто (1521–1590), папа римский с 1585 г.

123

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет