Дістемелік кешені
Калькуляциялауды жасау мерзімі
жүктеу/скачать 7.87 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоспарлы калькуляция
- Сметалық (болжамдық) калькуляция, бұл
- Нормативтік калькуляция
- Кейінгі (немесе кезекті) калькуляция
- Шамаланған калькуляция
| Калькуляциялауды жасау мерзімі: алдын ала және кейінгі (немесе кезектегі) болып екіге белінеді. Алдын ала жасалатын калькуляция өнімді шығарғанға дейін өндіріске қажетті деңгейдегі шығындардың мөлшерін топшылайды. Оған жоспарлы, сметалық және нормативтік калькуляция жатады.
Жоспарлы калькуляция — өнімге (жұмысқа, қызметке) және бұйым бірлігіне мүмкін болатын шығындардың деңгейінде анықталады, бірақ ол кезде жалақының, энергияның, отынның, материалдардың нормасы, өндірістің технологиясы, сондай-ақ резервтері ескеріледі. Сметалық (болжамдық) калькуляция, бұл — жоспарлы каль-куляцияның бір түрі, ол жоспарланған және жаңадан игерілген бұйымның негізінде жасалады. Ол жоспарлы калькуляцияны жасауға негіз бола алады. Нормативтік калькуляция ағымдағы жоспарлы калькуляцияның бір түрі болып табылады. Бұл аталған әдіс шығындарды есептеудің нормативтік әдісін және кәсіпорынның Өзінде пайдаланып жүрген өнімнің өзіндік құнының калькуляциясын колданады. Оның негізінде қол жеткен шығындар деңгейі, сипаттайтын ағымдағы және әрекет етіп тұрған нормаларды пайдаланады. Нормативті калькуляцияның жоспарлы калькуляцияға карағанда дәлділігі анағұрлым жоғарылау болып келеді. Кейінгі (немесе кезекті) калькуляция өнім шығарылғаннан соң, бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша жасалынады. Олар нақты шығынды көрсетеді. Оларға нақты (есеп беру калькуляциясы) және шамаланған калькуляция жатады. Шамаланған калькуляция нақты шығындар және сол айдың ішінде алынған өнімдер немесе басқа да кезеңге есептелген шығындар деңгейінде жасалады. Калькуляцияның бұл түрі ағымдағы жылдағы өндірілген өнімнің нәтижесін алдын бағалау үшін пайдаланылады. Өнімнің (қызметтің, жұмыстың) өзіндік құнын есептеу әдістеріне тоқталып кетск олардың келесідей әдістері бар: процесстік, қайта бөлу, тапсырыстық, партиялық (операциялық) калькуляция және шығындардың функциялар бойынша есебі жатады. Шығындардың функциялар бойынша есебі кәсіпорын басқармасының тұлғалық ерекшеліктеріне қарай негізделеді, ал қалғандары кәсіпорынның салалық ерекшеліктеріне, яғни өнім өндірудің (қызмет көрсету, жұмыстың) технологиялық үрдістің ерекшеліктеріне байланысты қолданылады. Енді құрылыстағы өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау үшін кәсіпорын өзіне тән әдісті қолдануы мүмкін. Солардың бірі – тапсырыстық әдіс.Бұл әдіс арнайы тапсырыспен орындалатын жұмыс түрін калькуляциялауға арналған. Бір ерекшелігі – құрылыс саласына негізделген, әрі шығын баптарына жекеленіп, өндірістік тапсырыстың сметалық құрылымына сәйкес, алдын – ала анықталған мөлшері бойынша анықталады. Тапсырыс орындалғанға дейін барлық шығын аяқталмаған өндіріс болып табылады. Әрбір құрылыс нысанына шығындар жеке – жеке есептелінеді, әрі әрбір есепті кезеңде орындалған жұмыс деңгейін сметалық мөлшермен салыстырып, өзіндік құнын калькуляциялайды. Бағалау тікелей орындалған жұмыс көлеміне жасалады және уақыт аралығына мән берілмейді. Бұл әдістің бір тиімділігі тапсырушы тапсырманың әрбір есепті кезеңде қандай үлестік салмағы орындалғанынан хабардар болып отырады. Тапсырыс орындалуын көздейтін процедура әртүрлі кәсіпорындарда әртүрлі болуы мүмкін. Егер тауар сатып алушыға жүктелсе, онда тапсырыс орындалды деп, ал егер клиент орындалған жұмыс актісіне қол қойса, қызмет орындалды деп саналады. Табыс белгілі құжаттар толтырылғанна кейін тіркеледі – акттар, тауардың жүктеушіге бергені туралы куәлік және т.б. егер есептік кезең ішінде бұл болмаса, онда тапсырыс кезең аяғында аяқталмаған өндіріс құрамында болады. Бұндай аяқталмаған өндірістің бағалауы тапсырыс карточкалары арқылы жүзеге асырылады. Өндірісті анықтауға болмайтын, тапсырысқа апарылған негізгі және үстеме шығындар сомасы есептік кезең аяғында аяқталмаған өндірісті құрайды. Егер есептік кезең аяғында бұндай жаңа басталған тапсырыстардың көлемі көп болса, оларға (сонымен қатар қорлар көлеміне) жалпыөндірістік шығындардың елеулі бөлігі апарылады, бұл қаржылық нәтиженің үлкен мөлшеріне әкеледі. Есеп саясатына сәйкес егер тапсырысқа тек қана жалпыөндірістік шығындар ғана емес, сонымен қатар жалпышаруашылық шығындар апарылса, әсер бұдан да анық болады. Бұл жағдайда табыс жоғары болады – бұл үлкен өндірістің нәтижесі емес, бұл үстеме шығындарды бөлу әдісін таңдаудың нәтижесі. Өзінің орындалуы үшін ұзақ мерзімді талап ететін тапсырыстарда (мысалы, кеме құрылысында, басқарушылық консультацияда) тапсырысты сатылы түрде біршене кезеңдерде «жабу» арқылы орындау қарастырылады. Дайын өнімнің тапсырыстық әдістегі өзіндік құны келесі кестеде көрсетілген. Негізгі және үстеме шығындар жеке, бір – біріне ұқсамайтын жеке тапсырыстарға апарылады даналардан (тапсырыстардан) .тұрады Сметаны құрғанда ресурстық және базистік — өтемдік құрылыстың құнын анықтайтын әдіс қолданылуы мүмкін. Ресурстық әдіс тарифтер мен ағымдағы бағаны қолдану арқылы калькуляциялау, қажеттілікті табиғи көрсеткіштер түрінде: материалдар, өнімдер, құрылғылар, құрылыс орнына жеткізу әдістері және арақашықтығы берілген, құрылыс машиналарын іске асыру уақыты және олардың құрамы, жұмысшылардың еңбек шығындары және т.б. Базистік — өтемдік әдіс құнды сомалауды көрсетеді, сметалық бағаның базистік деңгейде өтелуі 01.01.1991 жылдан бастап қолданысқа еңгізілген және тапсырыс беруші кәсіпорын,сонымен қатар мердігерлік кәсіпорынның қосымша шығындары есеп – айырысу жолымен анықталады, тарифтер мен ағымдағы бағаның өзгеруі келешектегі осы құрылыстағы есеп – айырысу процесін нақтылауға тәуелді болып табылады [ ]. Алғашқы сметалық құжаттар локальды смета болып табылады, ортақ алаңдық жұмыс көлемі негізінде немесе үйлер мен ғимараттар шығындары және жеке жұмыс түрлері үшін базистік баға деңгейінде жасалынады, жұмыс жобалары және жұмыс құжаттарын өңдеуге анықталады. Локальдық сметамен анықталатын құрылыс жұмыстарының құны өзіне тікелей шығын, қосымша шығын және сметалық пайданы еңгізеді. Базистік баға деңгейіндегі тікелей шығындар еңбекақы төлеу құнымен, материалдар, өнімдер және құрылғылар, құрылыс машиналарын іске қосу есепке алынады. жүктеу/скачать 7.87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|