Джайшибеков Г. З., Майлыбаева Э. У., Айтбаева А. Ж

1. Астықты сақтауда кеңінен қолданылатын құрылғылар қандай?

2. Республикамызда кеңіне дамыған элеваторлардың түрлері қандай?

3. Астықты элеваторда сақтаған кезде қандай өзгерістер болады?

4. Элеваторларға қойылатын талаптар?


Практикалық сабақ №2. Сусымал дененің қоршаған бетке қысымы
Элеватор өндірісінде сусымалы материалдар қатарына түгел жүк ағындары жатады. Тек астық өнімдерінің қапқа салған жүк ағымдарын жатқызуға болмайды. Көптеген ғалымдардың сусымалы материалдардың моделін топыраққа ұқсастырып зерттеулерінің арқасында теориялық жəне практикалық қателіктер жіберілді. Сусымалы материалдар дисперсиялық жеке қатты бөлшектер жəне ауа фазасынан тұрады деп қарастыру көп ғылыми жəне практикалық жаңалықтар əкелді. Сусымалы материалдар қатты дене мен газдан құралуын, оның сусымалдығын бейнелейтін коэффициент ретінде оның бөлшектерінің орналасу тығыздығын айтады.
K= ;
мұндағы: V т– қатты фаза көлемі, м3;

V – сусымалы материалдың көлемі. Оның шамасымына аралықта өзгереді: 0<К<1

Сусымалы материалдың физикалық денелер арасындағы орналасу сызбасы мына тұрғыда болады (1-сурет):

1-сурет. Физикалық денелердің құрылымы

1. 
   - газ; 2 - түтін; 3 - қалқымалы қабат; 4 - сусымалы материал; 5 - сорбент; 6 - қатты дене.
   

Физикалық тұрғыдан сусымалы материал дисперсиялы екі фазадан тұрады, сондықтан əр фазаның өлшемдері бар.

Газалық фазасы параметрлері екі топқа бөлінеді: өзінше өлшемдері – газдың тығыздығы мен тұтқырлығы;

Газдың басқа денелермен қатынас əрекеті болғандағы өлшемдері: реакцияның тұрақты жылдамдығы, энергия активизациясы, коэффициент диффузиясы, жылу реакциясы.

Сусымалы материалдардың физикалық моделі деп постулаттардың жиынтығын айтамыз, яғни ол дискреттік статистикалық жүйе ретінде мына жағдайда болады:

– кішкентай элементарлық көлемі. Одан аз көлем мөлшерінде сусымалы материалдар ретінде физикалық тұрғыдан оның өмір сүруі тоқталады;

– үлкен көлемі сақталатын ыдыстың өлшемімен анықталады;

– əр қабатта орналасқан сусымалы материал бөлшектерінің саны белгілі бір тұрақты шамада болады;

– екі қатарлас қабат арасында ең аз потенциалды энергияның айырмасы бар.Сусымалы материал дискреттігі əр қабаттағы сусымалы материал дискретті потенциалдык энергиясын көрсетеді.

Сусымалы материалдың қабаттарында мына қатынас болады:
∆l∆р≤A.
∆ℓ – сызықтық өлшемдерінің өзгерісі; ∆р – өзіндік қысым өзгерісі;
А– тұрақты; бұл шаманы қолданғанда орналасу тығыздығы жəне қысым деген түсініктерді пайдаланады.

2. 
   кесте - Сусымалы материалдың өлшемдері жəне олардың сипаттамасы
   

Бұл қасиет сусымалы материалдың бөлшектерінің орналасу тығыздығына жəне оның қозғалғыш қабілетіне көп байланысты. Бұл қасиет статистикалық ансамбльдің туу себептерін дұрыс түсіндіреді.

Пуассонның эквиваленттік коэффициенті құрылымдық механикалық қасиетті сан жағынан дұрыс бейнелейді.



Күштік қасиеті

Сусымалы материалдың ішіндегі күш қасиетінің пайда болуы, ыдыстың өлшемдерінің қатынасына байланысты. Осыған байланысты ыдыстар мына екі топқа бөлінеді: Н/В<1жəне Н/В>1.

Сусымалы материалдың ішінде күш əсерінің Н/В<1 қатынасындағы берілу əсері (88-сурет)

2-сурет. Жай қойманың қабырғасына берілетін жазықтық күші