Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
| Мәдениет – әлеуметті-интегративтік жүйе дегеніміз - ол бір-
бірімен жанаспайтын және қарым-қатынас жасамайтын көптеген индивидттердің жинақ тобыры емес, керісінше қоғамды қоғам ететін, біріктіруші қоғам. Әлеуметті интегративтік функциялардың орындалуының негізгі ролін мәдениеттің тіл секілді элементі атқарады: тілдің көмегімен біздер қарым-қатынас жасаймыз, бір- бірімізге мәліметтер береміз, ал мұны жасауға біздің бәрімізге тілдің рәміздерінің түсінікті болғандығы (керісінше, егер түсінікті болса: мысалы, сіз үйренбеген, оқып білмеген шетел тілінде сөйлесіп жатқан адамдар арасына түсіп қалсаңыз, сіз мәліметсіз осал боласыз және қарым-қатынас жасаудың өзге түрлеріне барасыз – яғни қолмен сілтеп түсіндіру арқылы, мимикаға, суреттерге, мүсінді түрде түсіндіруге және т.б.). Мәдениет, яғни қоғамға жаңалықтар кіргізуші, оның жаңа мүшелерін тәрбиелеуші, өзгелерге тұрарлық және тең қыла алатын, өздерін таныстыра келетін (мәдениетті) және одан әрі жалғастыруға 8 бере білетін және де әлеуметті интеграциялау жүйесі. Бұл процесс үздіксіз (үзілу дегеніміз – апат, мәдениеттің тоқырауы). Осы процесте мәдениет элементі есебінде маңызды ролді тіл атқарады, өйткені тілді иемденбей адам тек қана қоғаммен қатынас жасай алмайды емес, сондай-ақ онсыз ол далада қалған, маргинал, түкке тұрмас бола тұра, оның нормалары, құндылықтары, салт және дәстүрлерінде қабылдай алмайды. Сонымен тіл – бұл тек қана мәдениеттің элементі емес, сондай- ақ ол басқа да маңызды элементті құрайтын болып табылады: тіл – қандай да болмасын халықтың ұлылық құндылықтарының қатарында мәдениеттің негізгі тетігі. Факт жүзінде, адамның қандай ұлтқа жататындығының идентификациясы бірінші жолда өзіне тілді иемденудегі бағалымдықты қосады. (Адамды өзінің ана тілінен бірде- бір сөз білмесе, керек десеңіз шыққан тегін ескере отырып орыс, армян немесе француз деп нық айтуға бола ма? Өзінің ойын айқын, ақылды, қысқа да нұсқалы, айта алатын, қызыл тілді әңгімелесуші болғысы келмейтін адам болмайды. Саясаткер, мемлекетті басқаруға қатысу кезінде, сөз арқылы (шешендік кейіпінде, дәлелдердің мазмұнымен, ой стилімен, сөз және сөйлеу қылықтарымен) өзінің позициясы және идиологиясының дұрыстығына отандастарының көзін жеткізеді. Журналист адамдардың ой мен жүрегін жаулап алу үшін, басты жолмен бейнелеуші және көз жеткізетін сенімді сөздерді іздеумен айналысады. Дипломат, заңгер, педагог және дін уағыздаушы болсын барлығы да шындығында бір қана мәселемен бас қатырады: қандай жағдайда өзінің қызметінің шеңберінде, риторикалық көз жеткізуші болуғажәне де адамдар оның сөздеріне бағынушы болатындай болу үшін кәсіби ұсталылығын иемденемін деген секілді. Бірақ сөз сөйлеумен қалай да болмасын қатынасы жоқ бірде-бір мамандықты атау мүмкін емес, өйткені қандай да болмасын іс сөз арқылы ұйымдастырылады. Жақсы және түйінді сөз қандай болуға тиіс? Бүгінгі күннің қарым-қатынасындағы қиындықтар неге байланысты (отбасындағы сөз қатынасынан саясат пен соттағы сөз қатынасына дейін)? Сендіртіп сөйлеуді үйренуге бола ма? Осы сұрақтарға жауап қайтаруға сендіртіп сөйлеудің өнері, сөйлеу қатынасының мақсатқа сай және тиімді құрамасы туралы ғылым есебінде риторика түседі. Риторикаға басқаша былай да анықтама беруге болады: жүктеу/скачать 2.91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|