Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Себепке дәйек
- Жағдайларға дәйек
| Құрамға дәйек.
Бұл дәйек классикалық риторикада «техникалық емес» деп аталады, онысының, яғни әрекеттiң бейнесiн оқиғалы негізінде (тап не болды) болады және әдетте әрекеттiң сипаттамасы ретінде жабдықтанады және қай жағдай болып табылатынын көрсетеді. Тұлғаға дәйек. Әрекеттiң құрамы орнатылған кезде, субъектiнің әрекеті жөнінде мәселе пайда болады. Тұлғаға дәлелдемеде субъектiнiң үйлесiмдiлiгi мен әрекеті талқыланады. Субъект бойында оған әрекет жасауға және егер ол күдікті немесе басқа субъектіні табу үшін немесе жауапкершілігін шектеу немесе бұл жауапкершілікті бірнеше беттердің арасында бөлу, оларды топтық субъектіге біріктіретін қасиеттері болуы керек. Егер дәлелдеменiң мақсаты субъектiнiң тұлғасын анықтауға белгіленген болса, ритор сыртқы қасиеттерімен немесе белгілерімен шектеледі, немесе мүмкін басқа субъект әрекетінің жиынтығын шығарады. Себепке дәйек Шешiмнiң негiздеуi ой түйіндісі секілді, сыртқы жағдайлармен анықталғанжәне субъектiнiң ерiк бостандығын шектейтiн дара қасиеттерiмен көрінеді. Ой қасақаналық түрде мақсатқа жету сияқты немесе субъектінің реакцияда пайда болатын ситуацияларымен әрекеттері. Бірінші жағдайда (мақсат бұл тәуелсiз негiздеу) субъектiнiң жауапкершiлiгiмен түсіндіріледі. Екінші жағдайда (себеп бұл тәуелдi негiздеу) жауапкершiлiк төмендетіледі немесе тiптi алынады. Бірақ дәйекте себепке мақсатта, жағдай да қолданыла- ды, егер әрекет озбырлық сияқты қаралмаса. Жағдайларға дәйек Тұлғалық дәйекке қарағанда, субъектінің өзіне тән белгілерінің мазмұны біріктіріледі. Дәйек жағдайлары субъектiнiң кiрме қасиеттерiне жататын мәлiметтерді қосады, анықталған шешімдермен 116 немесе жағдайлардың ситуацияларына, жауапкершілікке шек қоятын немесе субъектінің әрекетті іске асыруын белгілейді. Мысалы, оқиға болған жерде және сол уақытта оның жоқтығы. Дәйек жағдайлары тұлғалық дәйекке қарағанда көбірек жауапкершілікке шек қояды. Соттаушы дәйектер: анықтаманың мәртебесi Дәлелдеменiң мiндетi анықтаманың мәртебесінде жеке айғақты (казус) топосқа келтіру (нормаға). Дәйектің нәтижесi дара пікірлердің пікірлер құрамында, біртұтас разрядтарда қосылған. Сол себептен деректің және шаманың мағынасы ұйғарымның мәртебесінде қыртысталады, бірақ ол түрлі мағынада болуы керек. Қорыта келгенде, анықтаманың мәртебесiнде норма айналмалы сияқты қаралады, ал жағдай тұрақты ретінде, себебі жағдай талқыланып қойған және онда айғақ бекітілген, ал норма жағдайға байланысты алынады және оның айғақпен үйлесімділігі талқыланады, сонымен қатар қолдану заңдылығы талқыланады. Бiрiншiден, бұл реттерде пайда болған мәселе, өзі норманың табылуына жатады және иерархияның деңгейi және де мұндай деңгейлер бірнешеу болуы мүмкiн, дегенмен әр түрлi деңгейлердiң топосын байқауға қажеттiлiк туындайды. Екiншiден, нормаларды немесе ережелерді талдау, егер ол тұжырымды айқын түрде таныстаған болса немесе оның тұжырымдары, егер жалпы тұжырымдардың жоқтығында болса. Үшiншiден, егер келіскен норма бірнеше және олар үйлеспейтін түрде қаралса, өз өзімен немесе жағдайға байланысты мәжбүрлі болады. Сондықтан анықтаманың мәртебесiнде дәйекті нормаға байланысты талқылауға және үйлесімділікке белгілеуге болады. жүктеу/скачать 2.91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|