Әғүүҙү билләәһи минәш-шәйтанир-ражиим. Бисмилләәһир-рахмәәнир-рахиим

— Бына был — минең юлым, — тип. — Мин һеҙҙе асыҡ күҙ менән Аллаһ тарафына саҡырҙым. Мин үҙем һәм миңә эйәргәндәр. Әлхәмдүлиллә, мин мөшриктәр менән бергә түгел­. (Аллаһтың тиңдәштәре юҡ, Ул кәмселектәрҙән азат), — тип. (109) Һинән элек тә (пәйғәмбәр итеп) ебәргән илселәребеҙ (әллә ҡайҙан түгел, үҙ араларындағы) шәһәр кеше­ләренән һайланған ине. Шул ир кешеләргә уахи күндергән инек. (Ни ғәжәптер) әллә һуң (мөшриктәр) Ер йөҙөндә ил гиҙеп, донъя күреп йөрөмәйҙәрме, үҙҙәренән әүүәл йәшәгән (мөшриктәрҙең) ҡара тәҡдиренең нисек тамамланғанын белмәйҙәрме? Әхирәт йорто (нәжестән, гөнаһтарҙан) һаҡлан­ғандар өсөн, әлбиттә, иң яҡшыһы булыр. Һеҙ әле һаман шуны аңлап бөтөрмәйһегеҙме ни һуң?

Бисмилләһир-рахмәәнир-рахиим.

— Үлеп тупраҡ булғас, беҙ яңынан тереләсәкбеҙме ни? — тип әйтеүҙәре. Бына шулар бит инде Аллаһты инҡар итеүселәр. Ҡиәмәт көнөндә уларҙың муйынында сылбырҙар булыр. Улар — тамуҡ киҫәүе. Улар шунда мәңгегә ҡаласаҡ. (6) Улар һинән изгелек түгел, ашҡынып яманлыҡ көтә. Гәрсә, уларҙан элек тә ғибрәт булырлыҡ байтаҡ ҡына ғазап ваҡиғалары булып уҙҙы. Ысындан да, кешеләр яманлыҡ ҡылһа ла, Раббың уларҙы ярлыҡаны. (Ләкин) Раббыңдың язаһы ла бик хәтәр буласаҡ. (7) Кәферҙәр әйтте:

— Раббыңдан бер мөғжизә индерелһә ине, — тинеләр. — Һин бит бары тик вәғәз уҡыусы ғына. Һәр халыҡтың бар үҙенең вәғәзселәре. (8) Һәр әсә (ҡатын, бейә, һарыҡ...)тың ҡарынында нимә яралғанын һәм яралғының кәмселеклеме, әллә мөкәммәлме икәнлеген Аллаһ белеп тора. Уның һәр эше теүәл үлсәнгән.

9. Аллаһ күренгәндәрҙе лә, күҙгә күренмәгәндәрҙе лә белеп тора. Аллаһ мәртәбәле һәм бөйөк.

10. Тел йәшергән кеше лә, асыҡтан-асыҡ һөйләгән дә, төндә йәшертен йөрөгән дә, көндөҙөн ғәмәл ҡыл­ған кеше лә Аллаһ өсөн барыбер (Ул барыһын да күреп, белеп, ишетеп тора.) (11) Һәр кешенең алдында да, арҡа тарафын­да ла Аллаһ әмере менән һаҡларға (һәм нимә ҡылғандарын яҙып барырға) ҡуйылған фәрештәләр бар. Берәй халыҡ үҙе үҙгәрмәһә, Аллаһ уларҙы үҙгәртмәҫ. Аллаһ берәй тоҡомға яза бирергә теләнеме, ул яза, һис шикһеҙ, биреләсәк (кире сигенеү булмаҫ). Аллаһтан башҡа зат уларға ярҙам итә алмаҫ.

12. Ул һеҙҙе ҡурҡыу менән өмөт араһында тотар өсөн, йәшен­ле, дәһшәтле ямғырлы болоттар хасил итте. (13) Күктәр күкрәп, Аллаһты маҡтай һәм Уны мәртәбәләй. Фәрештәләр ҙә Уның дәһшәтенән ҡурҡып, тәсбих әйтә. Аллаһ тураһында зарарлы һүҙ көрәштергән уаҡытта, Аллаһ йәшен йәшнәтә, теләгәнен йәшендән һуҡтыра. Уның язаһы бик тә хәтәр. (14) (Ҡул һуҙып) ялбарырға бары тик Аллаһ ҡына лайыҡ. Унан башҡа берәү ҙә (таш һындар ҙа, боттар ҙа, тимер-баҡыр һәйкәлдәр ҙә) ҡул һуҙып ялбарғанға ярҙам итмәҫ. Улар: ауыҙыма һыу килһен, тип һыуға ҡарап, ике ҡулын һуҙып ялбарыу­сылар кеүектер. Улар ни ҡәҙәр генә ялбарһа ла, һыу үҙе килеп, уларҙың ауыҙына кермәҫ. Кәферҙәрҙең доғалары буш һата­шыу ғына. (15) Күктәрҙә һәм Ерҙә булғандар иртә-кис, теләһә-теләмәһә лә, Аллаһка сәждә итә, улар менән бергә күләгәләре лә. (16) Һора һин уларҙан:

— Күктәрҙең һәм Ерҙең хужаһы кем? — тип әйт тә, яуабын әйт:

— Аллаһ! — тип. — Уны инҡар итеп, файҙа ла, зыян да эшләрҙәй көсө булмаған дуҫтар (башҡа яһалма Илаһтар) эҙләйһегеҙме? — тип.

Тағын әйт:

— Һуҡыр кеше менән күҙе күргән кеше бер була аламы? -тип. —Йәки ҡараңғылыҡ менән яҡтылыҡ берме? Әллә һуң улар табынған (һындар, таштар) Аллаһ яралтҡан кеүек нәмәләрҙе яралта ала кеүек күрендеме? Әйт һин:

— Бөтөн нәмәне яралтыусы бер Аллаһ. Ул — берәү генә. Аллаһҡа ҡаршы торорлоҡ ҡөҙрәт эйәһе юҡ.

— Сабырлығығыҙға яуап булараҡ, һеҙгә сәләмдәр булһын. Донъя йортоноң һуңғы нәтижәһе (ожмах) ниндәй гүзәл урын, — тип әйтерҙәр.

— (Мөхәммәдкә) Аллаһтан бер мөғжизә индерелергә тейеш ине бит инде, — тинеләр.

Әйт:

— Һис шикһеҙ, Аллаһ Үҙе теләгәнде (киреләрҙе) юлдан яҙҙырыр, Үҙенә буйһонғандарҙы тура юлға күндерер, — тип әйт. (28) Былар иманлы кешеләр, күңелдәре менән Аллаһты зикер иткәндә, тын ҡалыусылар (ғибәҙәт ҡылыусылар). Мәғлүмдер, Аллаһ тураһында уйлағанда күңелдәр рәхәт тыныслыҡҡа ирешә. (29) Иман килтереп, изгелек ҡылыусылар­ҙан да бәхетле кем булыр! Гүзәл йорт (йәннәт тә) улар өсөн.

— Ул — минең Раббым. Унан башҡа тәңре юҡ. Бары тик мин Уға ғына тәүәккәл иттем һәм бары тик уның хозурына ғына барасаҡмын, — тип.

— Уларҙың исемдәре нисек, (ул таштарҙың, ағастарҙың, һәйкәлдәрҙең) ҡөҙрәте нимәлә? Әллә һеҙ Ер йөҙөндә Аллаһ белмәгән серҙәрҙе асыҡ итеп һөйләп бирә алаһығыҙмы? Әллә һеҙ буш һүҙ һөйләйһегеҙме?

Ысынында инҡар итеүселәргә уларҙың яман эштәре яҡшы булып күренде һәм улар тура юлдан яҙҙы. Аллаһ юл­дан яҙҙырған кешене тура юлға бер кем дә күндерә алмаҫ.

34. Фани донъяла улар өсөн бары тик бер яза бар. Әхирәт ғазабы иһә тағын да хәтәрерәк. Уларҙы Аллаһтың язаһынан ҡотҡарыусы зат булмаҫ. (35) Саф мосолмандарға вәғәҙә ителгән йәннәттең сифаттары бына быларҙыр. Арыҡтарынан һыуҙар ағып торор. Емештәре, ағас күләгәһе мәңгелектер. Тәҡүәләр (яманлыҡ ҡылыуҙан тыйылғандар) өсөн был—бәхетле нәтижәҙер. Кәферҙәрҙең ахыры тамуҡтыр.

36. Үҙҙәренә китап индерелгәндәр һиңә индерелгәнгә (Ҡөръәнгә) һөйөндөләр. Ләкин фирҡәләр (төркөмдәр) араһында (Ҡөръәндең) ҡайһы бер өлөштәрен инҡар итеүселәр ҙә бар. Әйт:

— Миңә бары тик Аллаһҡа ҡоллоҡ итергә һәм Уға иш һайламаҫҡа бойоролдо. Мин бары тик Уны (ярҙамға) саҡырам һәм ҡайтыуым да Уның хозурына ғына буласаҡ, - тип. (37) Шулай итеп, Беҙ уны хөкөм (хикмәтле һүҙ) сифатында ғәрәпсә индерҙек. Әгәр һиңә килгән был ғилемдән һуң, уларҙың йоғонтоһона бирелһәң, Аллаһ тарафынан һиңә ярҙам да, Һине яҡлаусы дуҫың да булмаясаҡ. (38) Хаҡ­тыр, һинән алда ла Беҙ пәйғәмбәрҙәр күндерҙек һәм уларға ҡатындар һәм балалар бирҙек. Аллаһтың рөхсәтенән баш­ҡа һис бер пәйғәмбәргә мөғжизә эшләү һәләте бирелмәне, һәр замандың үҙ китабы (үҙ тәҡдире) бар. (39) Аллаһ Үҙе теләмәгәнен (иҫкергән ҡәғиҙәләрҙе) юҡ итер, теләгәнен бар ҡы­лыр. Бөтөн китаптарҙың китабы (китаптарҙың әсәһе — Ләүхел Мәхфүҙ) Уның янындаҙыр.

Садретдин Ғүмүш тәфсиренән.)

— Һин пәйғәмбәр булараҡ күндерелгән кеше түгелһең, — тип әйтәләр.

Әйт һин уларға:

— Минең менән һеҙҙең аралағы бәхәсте хәл итер өсөн бер Аллаһтың шаһит булғаны һәм (пәйғәмбәрлек билгеһе бул­ған) Китап етәр, — тип.

Бисмилләһир-рахмәәнир-рахиим.

— Халҡыңды ҡараңғылыҡтан (наҙанлыҡтан) алып сыҡ, уларҙы (элек йәшәгән халыҡтарҙың башына Аллаһ килтергән һәләкәт көндәре тураһында) иҫкәрт, — тип аяттар биреп күндерҙек, һис шикһеҙ, бында (был хикмәттәрҙә) сыҙам-сабыр, итеп, шөкөр ҡылыусылар өсөн ғибрәттәр бар. (6) Шунан һуң Муса үҙ халҡына былай тине:

— Аллаһ биргән ниғмәттәрегеҙҙе иҫегеҙгә төшөрөгөҙ. Ул һеҙҙе хәтәр язалар менән язалаусы, улдарығыҙҙы һуйып, ҡатын-ҡыҙҙарығыҙҙы ғына иҫән ҡалдырыусы Фирғәүен тоҡомонан ҡотҡарҙы. Бына, һеҙгә һөйләгәндәрҙәгесә, Раббығыҙ һеҙҙе шулай һынау менән һынаны. (7) Иҫегеҙҙәме, Раббығыҙ һеҙгә:

— Шөкөр итһәгеҙ, әлбиттә, һеҙгә (ниғмәтте) арттырасаҡмын, әгәр ҙә кәферлек ҡылһағыҙ, һис шикһеҙ, бирәсәк язам бик тә хәтәрҙер, — тип хәбәр итте.

— Әгәр ҙә Ер йөҙөндә һәр берегеҙ һәм барса кешеләр ҙә кәферлек итһә, белеп тороғоҙ (берегеҙ ҙә Уға зыян итә ал­маҫ). Аллаһ (һеҙгә) мохтаж түгел. Ул маҡтауға лайыҡ, — тине.

- Һеҙ алып килгәндәрҙе беҙ инҡар иттек һәм ышанырға ҡушҡанығыҙға (Аллаһҡа, Әхирәт көнөнә) ышанмайбыҙ, — тинеләр.

— Күктәрҙе һәм Ерҙе яралтҡан Аллаһ хаҡында шиге­геҙ бармы? Гәрсә, Ул һеҙҙең гөнаһтарығыҙҙың бер өлөшөн ярлыҡап, һеҙҙе мәғлүм бер вуаҡытҡа ҡәҙәр йәшәтер өсөн, һеҙҙе (хаҡ дингә) саҡыра.

Тегеләре әйтте:

— Һеҙ ҙә беҙҙең кеүек үк әҙәм заттары ғына. Һеҙ беҙҙе аталарыбыҙ табынған нәмәләрҙән биҙҙерергә тырышаһығыҙ. Шулай булғас, беҙгә ап-асыҡ (беҙ ышанырлыҡ) дәлилдәр килтерегеҙ, — тинеләр. (11) Пәйғәмбәрҙәре уларға әйтте:

— Әлбиттә, беҙ һеҙҙең кеүек үк әҙәм заттары ғына. Аллаһ Үҙе теләгән (гөнаһаһыҙ) кешеләргә ниғмәтен (пәйғәмбәрлек­те) бирә. Аллаһтың рөхсәтенән башҡа беҙ һеҙгә бер ниндәй ҙә дәлил килтерә алмайбыҙ. Мосолмандар бары тик Аллаһҡа ғына һыйынһындар. (12) Тура юлды күрһәткән Аллаһҡа ни эшләп әле без ышанмаҫҡа тейеш? Һеҙ килтергән яфаларға беҙ түҙәрбеҙ. Тәүәккәл итергә теләгәндәр бары тик Аллаһҡа ғына тәүәккәл итһен.

13. Кәферҙәр пәйғәмбәрҙәренә әйттеләр:

— Һеҙҙе йортоғоҙҙан ҡәтғи ҡыуасаҡбыҙ йәки үҙебеҙҙең дингә кертәсәкбеҙ, —тинеләр. Раббы уларға:

— Залимдарҙы, һис шикһеҙ, харап итәсәкбеҙ, — тине. (14) — Уларҙан һуң ул ерҙәргә һеҙҙе урынлаштырасаҡбыҙ. Ҡаршымда баҫып (яуап биреп) тороуҙан һәм вәғәҙә иткән язанан ҡурҡһындар өсөн.

15. (Пәйғәмбәрҙәр) еңеү теләне (Аллаһ ярҙамында улар еңде). Йәберләүселәр иһә бөлдө. (16) (Үҙ һүҙле ул йәберләүселәрҙең) артында йәһәннәм тора. Шунда уларға эренле ҡайнар һыу эсерәсәктәр. (17) Һыуҙы улар йотомлап эсергә маташасаҡ, ләкин йота алмаясаҡ (тамаҡтарынан уҙмаясаҡ), уларға һәр яҡтан үлем килгән кеүек булыр, ләкин улар үлмәҫ. Бындай ғазаптарҙан башҡа ла (улар өсөн) хәтәр язалар бар. (18) Динһеҙҙәрҙең яҙмышы дауыллы көндә өйөрмә туҙҙырып алып киткән көл һымаҡ. (Ғәҙелһеҙлек менән) йыйған байлыҡтарынан һис нимә ҡалмаҫ. Был — Хаҡтан йыраҡҡа китеп аҙашыу булыр.

19. Күктәрҙе, Ерҙе, ысындан да, Аллаһ яралтҡанын күрмәйһегеҙме? Әгәр Ул ихтыяр итһә, һеҙҙе юҡҡа сығарып, урынығыҙға башҡаларҙы бар итә ала. (20) Быны башҡарыу Уның өсөн һис тә ауыр түгел.

21. Бөтөнөһө лә Аллаһ хозурына килеп баҫасаҡ. Фәҡирҙәр тәкәбберҙәргә (байҙарға, көс менән маҡтаныусыларға) әйтерҙәр:

— Беҙ һеҙгә табынып, артығыҙҙан эйәреп йөрөнөк. Хәҙер һеҙ беҙҙе Аллаһтың язаһынан ҡотҡара алаһығыҙмы?

Улар әйтәсәк:

— (Бер нимә эшләр хәл юҡ) Аллаһ беҙҙе тура юлға күндергән булһа, беҙ ҙә һеҙҙе тура юлдан йөрөткән булыр инек. Хәҙер һыҙланһаҡ та, сабыр булһаҡ та барыбер файҙаһы булмаҫ инде. Сөнки беҙҙең өсөн һыйыныр урын юҡ.

— Һис шикһеҙ, Аллаһ һеҙгә вәғәҙә иткәнде еренә еткерҙе. Мин дә һеҙгә вәғәҙә иттем, әммә һеҙҙе алданым. Һеҙгә ярҙам итерлек көс миндә юҡ. Мин бары тик һеҙҙе инҡарға саҡырҙым. (Аллаһҡа ышанмаҫҡа өндәнем). Хәҙер мине ғәйепләмәгеҙ инде, үҙегеҙҙе ғәйепләгеҙ. Мин һеҙҙе ҡотҡара алмайым, һеҙ ҙә мине ҡотҡара алмаҫһығыҙ. Һеҙҙең мине Аллаһҡа тиңләүегеҙҙән бөгөн мин ваз кисәм, — тип әйтер.

Шик юҡ, залимдар өсөн әрнетеүле язалар бар.

23. Иман килтереп, изгелек ҡылғандар, Раббының рөхсәте менән арыҡтарынан йылғалар аға торған йәннәттәрҙә мәңге йәшәп ҡаласаҡ. Шунда барыһы ла ҡапма-ҡаршы осрашҡас:

— Сәләм! — тип күрешәсәк. (24) Аллаһтың ниндәй ми­ҫал килтергәнен һин белмәйһеңме ни? Яҡшы һүҙҙе Ул тамыры ерҙә, ботаҡтары юғарыла булган ниғмәт ағасына оҡшата. (25) (Ул ағас) Раббының рөхсәте менән һәр ваҡыт емеш бирә. Үрнәк-ғибрәт алһындар һәм иҫтә тотһондар тип, Аллаһ кешеләргә шундай миҫалдар килтерә. (26) Яман һүҙ (нахаҡ һүҙ, яла һүҙе, кәфер һүҙ) төбө-тамыры менән ҡуптарылып, ергә ауҙарылған затһыҙ ағасҡа оҡшаш. (27) Паҡ һүҙҙәр менән иман килтергәндәрҙе Аллаһ Тәғәлә һәм фани донъяла, һәм Әхирәттә лә нығытыр. Залимдарҙы иһә аҙаш­тырыр. Аллаһ Тәғәлә теләгәнен башҡара. (28) Аллаһтың теләгәненә ҡаршы кәферлек ҡылған һәм һуңынан үҙ халыҡтарын һәләкәт йортона һөйрәгән (етәкселәр)ҙе күрмәй­һеңме? (29) Улар йәһәннәмгә керәсәк. Ул — ҡот осҡос әшәке урын. (30) Кешеләрҙе Аллаһтың тура юлынан яҙҙы­рыр өсөн, Уға «тиң» (уйҙырма) тәңреләр таптылар. Әйт һин уларға:

— (Теләһәгеҙ нисек) йәшәгеҙ. Ҡайтышығыҙ барыбер тамуҡҡа булыр, — тип.

31. Иман килтергән кешеләремә әйт: намаҙҙарын ҡалдырмайынса, дөрөҫ уҡыһындар, алыш-биреш һәм үҙ-ара дуҫлыҡ булмай торған Көнгә (Ҡиәмәткә) саҡлы үҙҙәренә тапшы­рылған ризыҡтарын (Аллаһ юлында) кешегә күрһәтмәйенсә лә, кешеләр күргәндә лә сарыф итһендәр.

32. Аллаһ күктәрҙе һәм Ерҙе яралтты. Күктән ямғыр яуҙырып, дым менән үҫтереп, һеҙгә төрлө ризыҡ, емештәр бирә. Рөхсәте менән диңгеҙҙә йөҙөп йөрөһөндәр өсөн, һеҙҙең ҡарамаҡҡа кәмәләр (яһау һәләте) бирҙе. Һеҙгә ҡулай итте йылғаларҙы.

33. Теүәл тәртип менән гиҙеүсе Ҡояшты һәм Айҙы фай­ҙалы ҡылды. Төндө һәм көндө һеҙгә ҡулай итте. (34) Ул һеҙгә нимә теләһәгеҙ, шуны бирҙе. Аллаһтың ниғмәттәрен һанар­ға ни ҡәҙәр тырышһағыҙ ҙа, осона сыға алмаҫһығыҙ. Дөрөҫөн генә әйткәндә, кеше ул — залим, уйы гел кәферлектә булыр (булғанына шөкөр итмәүсе зат).

35. Иҫегеҙҙәме, Ибраһим ғәләйһиссәлләм былай тигән ине: - Раббым, был шәһәрҙе (Мәккәне) имен ҡыл. Мине һәм улдарымды һындарға (таштарға, һәйкәлдәргә) табыныуҙан йыраҡ тот. (36) Сөнки боттар, һындар байтаҡ ҡына кешеләрҙең тура юлдан яҙыуына сәбәпсе булды. Хәҙер кем миңә эйәрә, шул минең тарафдарым булыр. Кем ҡаршы төшә... Һин, ысындан да, ярлыҡаусы, мәркәмәтле. (37) Йә, Раббыбыҙ, әй, Хужабыҙ, намаҙҙы дөрөҫ уҡыһындар өсөн, мин ҡәрҙәштә­ремдең бер нисәһен Һинең Бәйт-и Харам (Кәғбә) янындағы таҡыр ерҙә урынлаштырҙым. Кешеләрҙең күңелдәрендә уларға ҡа­рата мәрхәмәт урынлаштыр, емештәреңдән ризыҡ бир, зин­һар. Өмөт итәм, улар шөкөр итәсәктәр. (38) Йә, Раббы­быҙ, шөбһәһеҙ, Һин беҙҙең йәшерен эштәребеҙҙе лә, асыҡтарын да белеп тораһың. Ерҙә лә, Күктә лә Аллаһ белмәгән серҙәр юҡ. (39) Ҡартлыҡ көнөмдә миңә Исмәғил менән Исхаҡты биргән Аллаһҡа барса маҡтауҙар булһын. Шик юҡ, Аллаһ доғаларҙы ишетеүсе.

40. Йә, Раббым, мине һәм минең нәҫелдән булғандар­ҙың барыһын да өҙлөкһөҙ намаҙлы ит. Йә, Раббым, доғаларымды ҡабул әйлә. (41) Йә, Раббыбыҙ, хисап Көнөндә мине, атам-әсәмде һәм мөьминдәрҙе ярлыҡа.

42. (Ий, Рәсүлем) залимдарҙың нимә ҡылғандарын Аллаһ белмәй, тип уйлама. Ләкин Аллаһ уларға яза биреүҙе ҡурҡыу­ҙан күҙҙәре аҡайған Көнгәсә (Ҡиәмәткәсә) кисектерә килә. (43) Баштары артҡа ташланған хәлдә, аҡайған күҙҙәре, аҡ-ҡара күрмәҫтән, Күккә табан текәлгән килеш, ҡурҡыуҙан бу­шап ҡалған күңелдәре менән улар саҡырыусы (Аллаһтың) яны­на йүгерешеп килер. (44) Шуға күрә, һин уларҙы бөгөндән үк киләсәк ғазаптар тураһында һөйләп, киҫәтә башла. Ул Көн килгәс, улар әйтер:

— Йә, Раббыбыҙ, исмаһам, беҙгә ҡыҫҡа ғына вуаҡытҡа форсат бир, Һинең саҡырыуҙарыңа эйәрер инек, пәйғәмбәрҙәр­ҙе лә ҡабул итер инек, — тип әйтерҙәр. Шул саҡта уларға әйтелер:

— Теге саҡта һеҙ: беҙгә яза булмаясаҡ, (беҙҙең байлығы­быҙ сикһеҙ, беҙ Ҡиәмәт көнөнә ышанмайбыҙ), тип ант итмәнегеҙме?