Экономика сериясы Серия экономическая Жылына 4 рет шығады Выходит 4 раза в год Бас редактор: Б. А. Алибекова экономика ғылымдарының кандидаты, доцент Радакция алқасы


Елімізде экономика саласындағы құқық бұзушылықтарға қарсы күрестi күшейтуге бағытталған бағдарламалар қабылданып, онда



бет18/22
Дата11.06.2016
өлшемі2.64 Mb.
#128291
түріАнализ
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22

Елімізде экономика саласындағы құқық бұзушылықтарға қарсы күрестi күшейтуге бағытталған бағдарламалар қабылданып, онда адал кәсiпкерлiктi дамыту, салық, кеден төлемдерiн жинау және бәсекелес ортаны жақсарту үшін нормативтiк құқықтық, әдiстемелiк және ақпараттық базаны жетiлдiру, экономикалық құқық бұзушылықтарға, көлеңкелi экономикаға, сыбайлас жемқорлық пен ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрестiң тиiмдiлiгiн арттыру шаралары қаралған[4].

Экономикалық құқық бұзушылықтарды әшкерелеу және алдын алу жұмыстарымен айналысатын ҚР мемлекеттік құрылымдары мен құқық қорғау органдарымен (Экономикалық қылмыс және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі (қаржы полициясы), Ішкі істер министрлігінің органдары, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, кедендік бақылау комитеті) тіркелген экономикалық қылмыстардың үлесі 1-суретте берілген.




1 cурет –Тіркелген экономикалық құқық бұзушылықтардың құқық қорғау органдары бойынша үлесі

1-суретке назар аудара отырып, тіркелген экономикалық қылмыстардың басым бөлігі (76) экономикалық қылмыс және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігіне (ЭКҚКА) келетінін байқаймыз.

Жалпы, бұл органдардың міндеттері экономика саласындағы құқық бұзушылықтарға қарсы тиiмдi iс-қимыл жасау, адал кәсiпкерлiктi дамыту және бәсекелес ортаны жақсарту арқылы экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар жүйесiн одан әрi қалыптастыру болып табылады.

Экономикалық құқық бұзушылықтармен күрес қазiргi кезеңде құқық қорғау және бақылаушы органдардың маңызды мiндеттерi болып табылады. Алайда, бiр ғана қылмыстық-құқықтық және әкiмшiлiк шаралармен бұл құбылыстарға қарсы тұру мүмкiн емес. Өзара байланысқан экономикалық, әлеуметтік, құқықтық, насихаттау және басқа да мiндеттердi кешендi iске асыру қажет.

Қазiргi кезде экономикалық құқық бұзушылықтарды анықтаудың ең тиiмді жолы мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз ету мүмкiндiктерiн қолдану негізiнде жедел-iздестiру қызметiнiң дәстүрлi нысаны мен талдаулық іздестiрулердiң үйлесiмi болмақ. Түрлi мәлiметтер базасының (құқық қорғау, салықтық, кедендiк, тiркеуге алушы, лицензия берушi және басқа да мемлекеттік органдар, ақпараттық және жарнамалық агенттiктер) қалыптасуы, олардың мамандандырылған бағдарламалық өнiмдердiң көмегiмен өңделуi экономиканың көлеңкелi секторындағы оқиғалардың дамуын болжауға, жолын кесу және алдын алу мақсатында дайындалатын және жасалатын экономикалық қылмыстардың алғашқы белгiлерiн анықтауға мүмкiндiк бередi[5].

Экономикалық қылмыстың ұлттық қауiпсiздiкке қаупiнiң зор болуына қарамастан, әлi күнге экономиканың әртүрлi саласында экономикалық қауiпсiздiкке төнетiн әртүрлi қауiптердiң анықталу белгiсiне бағытталған кешендi ғылыми-зерттеулер жүргiзiлмейдi, экономикалық құқық бұзушылықтарды анықтаудың бiрыңғай үлгiлiк әдiстемелiктерi әзiрленбеген.

Сондықтан экономикалық құқық бұзушылықтарға қарсы күрестің тиімділігін көрсететін маңызды критерий болып тергеуде жатқан қылмыстық істерді сотқа беру деңгейі табылады.

Экономика саласындағы құқық бұзушылықтардың негiзгi мақсаттары салықтық жүктеменi төмендету, бәсекелестiктi шектеу, мемлекеттен жеңiлдiк, артықшылық, айрықша құқықтар алу, соның iшiнде сыбайлас жемқорлық және тиiстi нормативтiк құжаттарды қабылдауды қорғау, тәуекелдi шектеу, заңсыз алынған кiрiстердi заңдастыру, экономикалық игiлiкке құқықты заңсыз иемдену және салық төлеуден жалтару арқылы жүзеге асыру болып табылады.

Сонымен қатар құқық бұзушылар салықтық алымдарды өндiрiс тиiмділігiн ұлғайтумен емес, баға саясатымен, салық жүгiн тұтынушыға аудару (үстеме баға түрiнде) және салықтық жеңiлдiктер алуға (әсiресе қосымша құнға салық бойынша) бағыттай отырып өтеуге тырысады. Бұл объективтi түрде iшкi рынокқа жұмыс iстейтiн iшкi тұтынушылық сұраныс пен өндiрiс өсiмiнiң азаюына әкеп соқтырады.

Экономикалық қылмыстар шаруашылық (технологиялық, өндiрiстiк, еңбек, маркетингтiк, өткiзу, материалдық-техникалық қамтамасыз ету операциялары, сауда және бiрқатар басқаларды), қаржылық (есептесу, кредиттiк, қорлық, валюталық, сақтандыру), экономикалық қызметтiң бухгалтерлiк, басқарушылық, статистикалық есепке алуды қоса алғанда, барлық операцияларды қамти алады.

Қазiргi кезде көлеңкелi экономика қызметiнiң сипаты, көлемi және тетiктерi күрт өзгердi. Экономикалық мәнi бойынша қоғамдық өндiрiстiң бөлетiн және қайта бөлетiн жүйелерi болып табылатын қызметтер түрлерiне қатысу айтарлықтай өстi.

Көлеңкелi экономика шеңберiнде бiрқатар жағдайлар туындауда. Кiрiстердiң үш негiзгi көзi бар - салықты, жасырын бөлiнетiн ақшаны және демеу қаржыландыруды қоса алғандағы түрлi жеңiлдiктер. Жасырын мемлекеттiк демеу қаржы мен бөлiнетiн ақша қатарына тарифтердi реттеу жөнiндегi шараларды қолдану, бағаны мемлекеттiк бақылау, жекелеген салалардың немесе секторлардың инвестициялық қолдауын жатқызу керек.

Аталған барлық шаралар өзiнiң экономикалық мәнi бойынша не бюджеттiк қаражаттарды кәсiпкерлердiң бiр тобынан екiншiсiне құюдың, не басқа топтардағы салықтық жүктеменiң ұлғаюы есебiнен салық төлеушiлердiң бiр санатының салық салу мөлшерiн қысқартудың, не меншiк пен капиталды қайта бөлудiң құралына айналуы мүмкiн.

Экономикалық қылмыстардың ішінде салықтан жалтару, жалған банкроттық, заңсыз кәсіпкерлік секілді қылмыстар кең тараған.

Экономикалық қылмыстардың кең тараған түрлерінің бірі - салықтық құқық бұзушылық, яғни мемлекетпен белгіленген салықтар мен міндетті төлемдерді төлеуден біле тұра бас тартуды білдіретін және қылмыстық жауапкершілікке тартылатын іс-әрекет.

«Салықтық құқық бұзушылықтар» ұғымын анықтауда тек жоғарыдағы түсінікпен шектеліп қоймай, оның экономика мен оның салаларының біртұтастығын көрсететін күрделі сипаттамасын пайдалану, негізгі даму тенденциясын, қасиеті мен қызметін анықтау керек.

Салықтық құқық бұзушылықтарға салық жүйесіне тікелей қатысты құқық бұзушылықтар жатады. Салықтық қатынастарға жанама ықпал ететін, бірақ ауқымды кең құрамалы бұрмалаушылықтар салықтық құқық бұзушылықтарға жатпайды. Мәселен лауазымды тұлға салық төлеушіге салықтық жеңілдік құқығын беретін құжатты заңсыз берсе, мұндай тұлғаның іс әрекеті салықтық емес лауазымдық құқық бұзушылық деп қаралуы тиіс. Керісінше, салық төлеушінің салықты төлеуден босану үшін жасаған заңсыз әрекеттері қылмыстық іс (айлакерлік, т.б.) емес, тиісінше салықтық құқық бұзушылық ретінде жіктелуі керек.

Салықтық құқық бұзушылықтардың көпшілігі есеп жүйесіне тікелей қатысты. Оған кестеде берілген салықтық бұрмалаушылықтар мен олардың пайда болу көздері арқылы көз жеткізуге болады.

Салықтық құқық бұзушылықтар мен олардың пайда болу түрлері

Салықтық құқық бұзушылықтар

Пайда болу белгілері

Жеке және заңды тұлғалардың ресми және шынайы табыстары арасындағы едәуір мөлшердегі айырмашылық

  • үлкен көлемде валюталық құндылықтарды, жылжымайтын мүліктерді, автомобильдерді, қымбат қызметтерді сатып алу;

  • жекелеген азаматтардың тұтыну шығыстары мен декларацияда көрсеткен табыстарының арасындағы едәуір дәрежедегі айырмашылық;

Тұрғын халықтың орналасқан жұмыстарын жасыруы

  • салық органдарында тіркелмеген жұмыскерлердің болуы;заңсыз кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтардың болуы;

Банктен тыс айналымдағы нақты ақша қаражаттары көлемінің ұлғаюы

  • басқа кәсіпорындармен есеп айырысуда «жалған қаражатты» пайдалану;

  • еңбекақыны төлеу кезіндегі жасырын төлемдер;

Төлем қабілетсіздігі дағдарысының асқынуы

  • ұйымның басқа субъектімен коммерциялық қызмет шеңберінде есеп айырысуға қабілетсіздігі немесе қаламауы;

  • бартерлік операцияларды жүзеге асыру;

  • заттай төлем немесе бюджетпен есеп айырысудағы өзара есеп айырысулар;

Салықты жинаудың төмендігі

  • маусымдық түсімдердің өсуіне тәуелсіз;

  • салықтық бересінің жылдан жылға көбеюі;

Шет елге заңсыз әкетілген капитал көлемінің өсуі

  • шетел банктерінен есеп шот ашу;

  • шет елден компаниялар мен бағалы қағаздарды сатып алу;

  • оффшорлы аумақта орналасқан фирмалармен сыртқы экономикалық операцияларды жүзеге асыру;

  • өз мүддесі үшін салықтық жеңілдіктер жүйесін қолдану

Ескерту – кесте арнайы әдебиетер негізінде жасалған[7].



Экономикалық қылмыстарды жасау барысында қаржылық есептіліктерді дайындау кезінде сақталуы тиіс бухгалтерлік есептің жалпы қағидалары мен тәртібі бұзылады. Бұл өз кезегінде кәсіпкерлік қызметпен айналысатын субъектілердің, мемлекеттің және өзгедей тұлғалардың мүдделерінің тоғыспауына әкеліп соғады.

Салық төлеушілердің салықтық міндеттерін толық орындауы оларға салықтық қылмыстары үшін жауапкершілікті белгілеумен ғана емес, сондай-ақ құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған шаралар жүйесімен де кепілдендіріледі. Аталмыш шаралар жүйесіне банктік есеп шоттарды ашу туралы арнайы талаптар, қолма-қол ақшаларды пайдалануды шектеу, салықты төлегенге дейін нақты бір заңдық мәні бар әрекеттерді орындауға тыйым салу, табыстар туралы қосымша декларацияны ұсыну міндеттерін белгілеу және т.б. Осы міндеттердің әрбір тұлғалармен орындалуы да жауапкершілік шараларымен қамтамасыз етілуі тиіс:


  • салық төлеушіге заңсыз есепшот ашу;

  • заңсыз есеп айырысулар;

  • касса тәртібін бұзу;

  • салық төлеуші туралы ақпаратты өз мезгілінде бермеу;

  • салық төлеуші туралы ақпаратты беруден жалтару;

  • салық органының салықты есептеуіне қажетті ақпаратты өз мезгілінде ұсынбау;

  • салық органының салықты есептеуіне қажетті ақпаратты ұсынудан жалтару;

  • құжаттарды заңсыз беру.

Қорыта келгенде, салық салудан жалтару бюджетке қаражаттардың толық түспей, бюджет дефицитінің туындауына ықпал етеді. Оның тағы бір қауіптілігі, адал салық төлеушіге қарағанда салық төлемеуші пайдалы жағдайда қалып, нарықтық бәсеке негіздерін бұзатындығында. Сонымен қатар салық салудан жалтару басқа салық түрін енгізу немесе салық ставкасын көтеруге әкеледі.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

  1. ҚР 30.01. 2001 жылғы № 155-II «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Заңы (кодексі) («19.12.2007 жылғы өзгерістерімен толықтыруларымен қоса) //Анықтамалық-құқықтық жүйе ЮРИСТ 4.1

  2. Есипов В.М. Коррупция в России: состояние и проблемы //Материалы научно-практической конференции .М.: 2006.- с.66

  3. Петров Э.И., Марченко Р.Н. Криминологическая характеристика ипредупреждение экономических преступлении. М.: 2005

  4. Тлиенчиева Г.Д. Проблемы борьбы с экономической преступностью в Казахстане. – Алматы, 2000.- с. 33

  5. 23.12.2007 жылғы №1648 «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес» Мемлекеттік бағдарламасы //Анықтамалық-құқықтық жүйе ЮРИСТ 4.1

  6. Экономикалық қылмыстар статистикасы //Қаржы полициясы Академиясының 2002-2006ж талдау материалдары. – Астана. - 2007

  7. Кучеров И. Налоги и криминал.- М.: 2000- 350с


Хабаршы № 4∙ 2011 Вестник

ТУРИЗМ

Б.О.Сабатаева, Д.Ш. Уразбеков
Развитие международного туризма в современных условияХ
В современной мировой практике в качестве основных показателей экономического эффекта туристской индустрии для народного хозяйства той или иной страны используют следующие переменные:

- вклад туризма в создание национального дохода;

- долю доходов от туризма в экспорте страны;

- долю расходов на туризм в импорте страны;

- количество рабочих мест в туризме;

- влияние туристской индустрии на региональное развитие.

Таким образом, можно выделить слеwдующие основные экономические функции международного туризма: доходную, внешнеэкономическую (баланс доходов от туризма и расходов на него), усиление диверсификации экономики путем создания отраслей, обслуживающих сферу туризма, создание рабочих мест, выравнивающую.

Кратко рассмотрим каждую из них.

1. Вклад туризма в создание национального дохода.

В настоящее время туризм обеспечивает около 3,8% мирового ВВП напрямую и около 11% с учетом косвенного воздействия. Доля туризма в ВВП большинства стран колеблется от 1% в высокоразвитых и диверсифицированных экономиках до 10% в странах с относительно крупным туристским сектором.

Заметно выросла доля в ВВП Республики Казахстан доходов от туристического бизнеса. Этот показатель почти сравнялся с показателями Кыргызстана и Германии.

В 2000 году доля туризма в ВВП республики составляла 0,02%, а в 2010 году этот показатель уже составил 1,8%. Такой же показатель роста - до 1,8% - по результатам прошлого года достигнут и в Кыргызстане. Доля туриндустрии в ВВП России составляет 1,4%, а Германии - 1,6%(рисунок 1).



Рисунок 1- Доля туризма в ВВП различных стран мира, %

Зато в Австрии доходы от туризма в валовом продукте страны составляют 4,2%, в Турции – 4%, в Китае 2,4%.

Однако во многих малых и развивающихся странах этот показатель превышает средние значения (в некоторых островных государствах туризм обеспечивает более 50% ВВП: Антигуа — 58%, Багамские острова — 52, Бермудские острова — 35%) [i, c.13]. В то же время слишком высокая доля поступлений от туризма в ВВП говорит об уязвимости экономики в случае смены мировой конъюнктуры. Оптимальной выглядит цифра 2—10%..

На фоне этих результатов Казахстан пока можно рассматривать как страну с малоразвитой туристической индустрией [ii, c.1].

2. Внешнеэкономическая функция туризма.

Вклад международного туризма в платежный баланс страны выражается в виде разницы между расходами иностранных туристов в стране и расходами резидентов этой же страны за рубежом. Международный туризм может существенно повлиять на политику, проводимую государствами до стабилизации платежного баланса [iii, c.74].

ВТО провела классификацию стран по роли туризма в их платежном балансе, т.е. по поступлениям от международного туризма и платежам резидентов страны для осуществления путешествий. Поступления и расходы, связанные с потоком капиталов, затраты на импорт товаров и услуг, предназначенных для потребления туристами, и платежи от инвестиций и работы за рубежом были исключены из баланса. Баланс текущего туристского счета отражает экономическую ситуацию в той или иной стране и может быть как положительным, так и отрицательным. Текущий туристский баланс, как правило, положительный в странах Средиземноморья: во Франции, Италии, Испании, на Кипре, Мальте, а также в Австрии и Швейцарии. Из развивающихся стран положительный платежный баланс по статье «Туризм» наблюдается в Тунисе, Таиланде, Мексике, странах Карибского бассейна и некоторых других [3, c.75].

Для стран с дефицитом торгового баланса положительное сальдо по международному туризму позволяет компенсировать пассив внешней торговли, а в отдельных случаях свести баланс платежей по текущим операциям с активным сальдо (Австрия, Италия).

Отрицательный текущий туристский баланс в основном присущ индустриальным странам с высоким уровнем жизни, например Норвегии, Швеции, Германии, Канаде, Японии, а также нефтедобывающим странам Персидского залива. Эти страны, несмотря на значительные размеры дефицита туристского баланса, продолжают интенсивно развивать туристскую индустрию и не ставят никаких ограничений желающим посетить другие страны.

Большинство развивающихся стран имеют отрицательный туристский баланс из-за отсутствия инфраструктуры для привлечения иностранных туристов и необходимости импортировать многие продукты, потребительские товары и оборудование. Кроме того, они платят из валютных выручек от туризма проценты за взятые за рубежом кредиты, а также заработную плату иностранному персоналу, который помогает управлять фирмами. Часть денег уходит в виде репатриированной прибыли транснациональным корпорациям и др.

Воздействие международного туризма на платежный баланс страны зависит от остальных составляющих платежного баланса, т.е. от текущего платежного баланса и баланса движения капиталов. В результате разных комбинаций этих составляющих суммарный баланс может быть как положительным, так и отрицательным.

3. Создание рабочих мест в туризме

Туризм существенно влияет на занятость населения. Но поскольку он охватывает множество разнообразных секторов экономики, точно оценить численность работников, занятых в этой сфере, сложно. Более того, реальную оценку затруднял специфический характер труда и разнообразные связи между туристским сектором и другими секторами экономики [3, c.76].

Однозначно можно отметить, что независимо от уровня развития страны туризм создает значительное количество рабочих мест. Такое воздействие туризма на занятость становится определяющим для небольших стран, где более 50% трудоспособного населения вовлечено в деятельность, прямо или косвенно связанную с туризмом в определенное время года.

В отличие от них, в крупных индустриальных странах в туристской отрасли работает только 5% трудоспособного населения. Например, в странах Европейского союза каждое седьмое рабочее место связано с туризмом, в Восточной Европе — каждое двенадцатое.

В развивающихся странах в индустрии туризма создается больше новых рабочих мест, чем в других отраслях экономики.

По данным ВТО в мировой индустрии туризма занято около 8% специалистов от общих показателей занятости[iv, c.1].

В 2011г. в мире в индустрии туризма было занято около 260 млн. человек. Ожидается, что занятость в этой сфере увеличится до 320 млн. рабочих мест в 2021 году [v, c.1]. В туристской индустрии стран Европейского союза трудятся 65% всего работающего населения.

В туризме создается 6,7 процента мирового ВВП. Это 30 процентов оборота мирового сектора услуг. В туризме занято около 75 млн. человек.

На одного работника, занятого в туристской отрасли приходится 1,5 человека, работающего в сопутствующих отраслях (торговля, бытовое обслуживание, связь, страхование и т. п.). Это как раз тот самый мультипликативный эффект, который, безусловно, придаст импульс многим мини-системам и субъектам малого бизнеса.

Большую часть трудовых ресурсов в туризме поглощают гостиничное и ресторанное хозяйство, транспортные предприятия, туроператоры и турагенты. При этом по экспертным оценкам В.Г. Гуляева [1, c.23], на одного работника, занятого в туристской отрасли, приходится 1,5 человека, занятых в сопутствующих отраслях (торговле, бытовом обслуживании, связи, страховании и др.).

По данным ВТО, обслуживание одного иностранного туриста в стране его пребывания генерирует в совокупности около девяти рабочих мест.

Основные особенности характера труда и структуры занятости в туризме заключаются в следующем:

- неполная занятость;

- сезонные колебания объема занятости и трудовой нагрузки;

- значительный удельный вес неквалифицированных работников (около 80%).

Кроме того, статистика занятости показывает, что доля женщин в индустрии гостиничного хозяйства превышает 50% [3, c.77].

4. Туризм и региональное развитие: выравнивающая функция

Туризм все активнее стимулирует развитие удаленных, малонаселенных и индустриально слаборазвитых регионов.

Создание там туристских предприятий частично нейтрализует такие негативные последствия прогресса, как отток населения в города, сокращение обрабатываемых сельскохозяйственных угодий, разрушение традиционного уклада жизни сельского населения, способствует созданию дополнительных рабочих мест, возрождению местных культурных ценностей, охране и восстановлению памятников истории и культуры, повышению спроса на товары местного производства.

Например, в ФРГ земля Шлезвиг-Гольштейн, одна из самых маленьких по площади и наименее развитая в индустриальном отношении, привлекает благодаря пляжам и сельскому ландшафту больше туристов, чем Гамбург, Бремен, Берлин и Саар, вместе взятые.

Наряду с позитивными последствиями развития туризма в отдаленных и слабых в структурном отношении регионах необходимо учитывать и отрицательные аспекты:

- поляризацию и коммерциализацию различных групп интересов;

- возрастание роли неквалифицированного труда;

- рост числа отклонений от принятых в обществе норм поведения (хулиганство, алкоголизм, проституция);

- коммерциализацию культуры;

- потерю самобытности того или иного региона;

- конфликты между местным населением и туристами.

5. Экологическое воздействие туризма

В процессе туристской деятельности неизбежно происходит изменение окружающей среды. Проблемы ее охраны и улучшения занимают важное место во многих исследованиях. Хотя до недавнего времени анализу воздействия туризма на окружающую среду уделялось мало внимания, да и то лишь в определенных точках земного шара или только отдельных его видов [3, c.78].

Воздействие туризма на окружающую среду может быть прямым, косвенным, побудительным, а также положительным или отрицательным.

Положительное воздействие включает: охрану и реставрацию исторических памятников, создание национальных парков и заповедников, защиту берегов и рифов, сохранение лесов и т.д.

Однако во многих странах не предпринималось никаких шагов для защиты и сохранения природы из-за отсутствия необходимых финансовых средств, а полученные от туризма доходы перекачивались в другие сферы, считавшиеся экономически более выгодными.

При оценке влияния туризма на природу важно также, с какой точки зрения она ведется: ведь то, что считается положительным с точки зрения туристов, может оказаться негативным с точки зрения местных жителей. Например, сохранение парков может стать причиной сокращения пастбищ для скота и, следовательно, причиной уменьшения производства пищевых продуктов.

Негативные воздействия туризма, к сожалению, часто берут верх над положительными. В частности, это относится к качеству воды, воздуха, к шуму, уничтожению местной дикой фауны туристами, разрушению исторических памятников.

Естественно, политика по защите окружающей среды должна быть нацелена на долгосрочный период для обеспечения продолжительной туристской деятельности. Однако многие страны, особенно развивающиеся, игнорируют это, предпочитая коммерческую и финансовую сиюминутную выгоду. Необходимо также отметить социальную и гуманитарную роли международного туризма.

6. Социальное значение туризма

Туризм как вид отдыха помогает восстановить силы и трудоспособность человека и соответственно — психофизиологические ресурсы общества. Он содействует рациональному использованию свободного времени человека, обогащает социально-экономическую инфраструктуру и межрегиональное сотрудничество стран, государств и народов.

Говоря о социальном характере туризма в целом, следует подчеркнуть, что главная его социальная функция — воспроизводящая, позволяющая обновить силы и внутренние ресурсы человека, затраченные как в ходе трудовой деятельности, так и при выполнении повседневных бытовых обязанностей [3, c.79].

Ритмы современной жизни большинства индустриально развитых стран сопровождаются увеличением массива производства, урбанизацией, нередко ухудшением экологической обстановки, изоляцией горожан от природы, поступлением чересчур широкого объема информации.

Указанные факторы способствуют накоплению усталости — физической и психологической, что, в свою очередь, приводит к увеличению конфликтных ситуаций в быту и на производстве, способствует ухудшению здоровья, снижает трудовую и жизненную активность. Преодолению этих негативных последствий и помогает туризм, являющийся эффективной формой практически полного, всестороннего обновления, так как человеку предоставляется возможность временно покинуть место постоянного жительства, трудовой деятельности, изменить привычную обстановку и образ жизни.

7. Гуманитарные функции туризма

Туризм позволяет совместить отдых с познанием жизни, быта, истории, культуры, традиций, обычаев своего и других народов. Интересные маршруты, разнообразная тематика экскурсий (исторические, архитектурные, этнографические) расширяют кругозор, развивают интеллект, формируют эстетический вкус, помогают лучше осознать реальную картину мира.

Особенно важна эта сторона туризма в воспитании подрастающего поколения. Гуманитарное значение туризма выходит за рамки только познавательной функции, так как он во многом способствует взаимопониманию народов, развитию мирных, дружественных отношений. Добрососедские отношения между государствами являются важнейшим условием для туристского обмена.

8. Прямое и косвенное влияние туризма

При анализе значения туризма выделяют его прямое и косвенное влияние на экономику страны. Прямое влияние — это объем расходов туристов за вычетом объема импорта, необходимого для полного обеспечения товарами и услугами туристов.

Предприятия, к которым непосредственно поступают расходы туристов, также нуждаются в покупке товаров и услугах других секторов местной экономики. Например, гостиницы пользуются услугами строителей, коммунальных организаций, банков, страховых компаний, производителей пищевых продуктов и др. Таким образом, генерированная экономическая активность, полученная из этих последовательных этапов расходования, и является косвенным влиянием, или эффектом мультипликатора.

Однако оно не охватывает все расходы туристов во время прямого воздействия, так как часть денег выходит из оборота через импорт и налогообложение.

По подсчетам Мирового банка, на импорт товаров для туристов и оборудования для индустрии туризма приходится 15—55% поступлений в зависимости от уровня развития экономики и ориентированности туристической индустрии на местные ресурсы [vi, c.25]. Чем больше доля дохода, потраченная в пределах региона, тем выше эффект мультипликатора. При этом в каждой национальной экономике он имеет вполне определенные количественные зависимости и может быть исчислен в виде некоего коэффициента [3, c.80]. Для определения воздействия международного туризма на изменение одного из экономических показателей данный коэффициент умножают на расходы туристов. При оценке значения мультипликатора важно определить его вид:

- мультипликатор продаж измеряет дополнительные обороты бизнеса в результате увеличения расходов туриста;

- мультипликатор производства измеряет объем дополнительного производства в экономике за счет увеличения расходов туристов;

- мультипликатор доходов измеряет дополнительные доходы (заработная плата, арендная плата, проценты от ссуд и прибыли), образующиеся в экономике в результате увеличения расходов туристов;

- мультипликатор занятости характеризует количество рабочих мест, созданных за счет дополнительных расходов туристов.

Значения мультипликатора также зависят от характера местной экономики и степени взаимосвязанности ее секторов. Например, в результате проведенных ВТО расчетов были получены следующие значения мультипликатора продаж: для Доминиканской Республики — 1,2, Бермудских островов — 1,1, восточной части Карибского бассейна — 1,07, Багамских островов — 0,78.

Подробный анализ мультипликаторов производится для оценки эффективности инвестиций государственных или частных секторов в национальные и региональные туристские проекты, проверки относительных величин воздействия различных видов туризма и воздействия туризма по сравнению с другими секторами экономики.

Однако наряду с позитивными последствиями развития туризма не следует забывать и о негативном воздействии отрасли, о так называемой монокультуре туризма. В конкурентной борьбе за землю, ресурсы, капитал туризм теснит сельское хозяйство и другие традиционные источники дохода местных жителей.

Более высокая заработная плата туриндустрии привлекает работников, что пагубно влияет на сельское хозяйство из-за оттока рабочей силы. В результате снижаются объемы сельскохозяйственной продукции, в то время как с увеличением туристского потока объемы потребления растут. Одновременно нарушается или полностью разрушается традиционный уклад жизни и природный ландшафт в центрах массового туризма. Монокультура туризма сама подрывает основы своего существования [3, c.81].

Более того, международный туризм порождает определенные социальные издержки и дополнительные расходы на поддержание окружающей среды, которые «ложатся на плечи» принимающего региона и его жителей. Слишком бурное развитие туризма и полная зависимость от него ставит следующую проблему: если прекратить дальнейшее развитие туризма, это грозит экономическим спадом; если же его не ограничивать, то природные и культурные ресурсы страны оскудеют, придут в негодность и обесценятся. В подобном случае принять решение, как правило, довольно сложно.

Порой туризм порождает инфляцию. Туристы вкладывают свои деньги, заработанные в другом регионе, в экономику данного туристского региона. Поскольку это повышает доходы региона, то не исключено инфляционное давление.

Растут цены на товары первой необходимости: продукты, одежду, жилье, транспорт. Как правило, в туристских регионах особенно стремительно дорожает земля (рост цен может достигнуть 20 000%) [vii, c.3]. Цена, которую иностранные туристы готовы заплатить за свое проживание во время отпуска, может резко понизить спрос на жилье самих местных жителей. Имеющие сравнительно небольшие доходы, они попросту вытесняются с рынка жилья в районах с развитой туриндустрией [3, c.82].

Таким образом, хотя международный туризм и обладает значительным потенциалом как инструмент экономического развития, он не является панацеей от всех экономических проблем. Правительство должно приложить немало усилий к оптимизации, а не максимизации прибыли от туризма, принимая во внимание те издержки, которые может повлечь за собой его развитие.

Итак, развитие туризма дает стране следующие преимущества:

- увеличение денежного потока, в том числе приток иностранной валюты, а следовательно, и рост доходов населения;

- рост валового национального продукта (ВНП);

- пополнение бюджета из-за увеличения налоговых сборов принимающего региона и других поступлений;

- создание новых рабочих мест, т.е. увеличение занятости населения;

- привлечение капитала, в том числе иностранного;

- эффект мультипликатора — развивая сферу туризма, страна постепенно развивает и другие отрасли;

- развитие инфраструктуры;

- реформирование структуры отдыха, которая может быть использована как туристами, так и местным населением;

- повышение качества жизни местных жителей вследствие демонстрационного эффекта.

К недостаткам, связанным с развитием международного туризма, можно отнести:

- рост цен на местные товары и услуги, на земельные и другие природные ресурсы и недвижимость;

- отток денег за границу при туристском импорте;

- возможность ущемления развития других отраслей;

- сезонный характер туризма;

- экологические и социальные проблемы.


Список литературы:

Гуляев В. Г. Туризм экономика и социальное развитие. М., 2003

Доля туризма в ВВП Казахстана выше, чем России //http://kzinform.com/ru/pr/01984.html, 04.08.2011

Вавилова Е.В. Основы международного туризма: Учебное пособие. — М.: Гардарики, 2005. - 160 с., с. 74

2018 год. Счастливый лотерейный билет? // http://www.tovr.ru/food/articles/2287/35700/ от 31.12.2011

Поможет ли туризм преодолеть экономический кризис? //17 октября 2011

Экономика туризма / Под ред. В.А. Квартальнова. М., 2001.,С. 55

Квартальное В.А. Туризм. - М., 2003.,С. 55



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет