"электрондық ақшалар"
Пластикалық карталар арқылы есеп айырысудың әлемдік қаржы нарығы
жүктеу/скачать 1.18 Mb.
|
| Пластикалық карталар арқылы есеп айырысудың әлемдік қаржы нарығы
2011 жылдың басында Еуропада айналымда 350 млн. карта болды. Еуропада картаның эмитенттері ең қаныққан нарықта жұмыс істейді. Елдердің көп бөлігінде жаңа төлем карталарын потенциалды ұстаушылардың белгілі бір жүйелердің карталары бар: орташа алғанда Еуропаның әрбір кәмелетке толмаған тұрғынына 1,14 картадан келеді. Еуропада карталарды шығару өте жай құбылыс болды, бірақ бұлжытпалы. 2011 жылдың басында 450 млн. карта шығарылды. Екі жылда өсу 14 % құрады. Картаны қолданудың интенсивтілігі олардың санынан да көп өседі. Карта бойынша төлемдердің жылдық саны екі көрсетілген жылда 1 млрд-тан 6 млрд.-қа дейін өсті. Ұлыбритания мен Францияға Еуропада карта бойынша транзакцияның жалпы санынан 60 % келеді. [3,4] Еуропада дебеттік карталар әрекет етеді. Еуропада дебеттік карталар барлық төлем карталарының 55 % құрайды: оларға 45 % келеді. Несиелік картаның бөлігі 30 % құрайды. Картаның түрлі типтерінің үлесі бірдей емес, сондықтан әрбір ел түрлі мақсаттарды және басымдықтарды таңдайды. Еуропада АҚШ-пен салыстырғанда дебеттік карталардың көбеюі болашақта АҚШ пен Еуропа нарықтары арасында картаның түрлерін және техникалық дамудың жолдарын таңдауда ерекшеліктер болатынын көрсетеді. Бұл Еуропа мен АҚШ арасында құндық саясатта және валюта айырбастауда комиссия көлемінде карта түрін және техникалық даму жолдарын таңдауда ерекшеліктер өсетінін күтуге болады. Бұл жағдай халықаралық төлем жүйелеріндегі аймақтық қызығушылықтардың қақтығысына әкелуі мүмкін. Төлем картасының негізгі эмитенттері картаны шығаратын банктер болып табылады. Нарықтың дамуы бойынша қаржы институттарының мәні төмендейді. Ұлыбританияда, Францияда және скандинавия елдерінде банктік емес картаға эмиссияның жалпы көлемінен 50 % келеді. Португалия мен Германияның дамыған нарықтарында банк үлесіне эмиссияның 95 % келеді. Бірақ төлем картасы банктік емес эмитенттерінің тез шығуы бірінші орында болды, АҚШ-та болған жағдай Еуропада болмады. Екі ел арасындағы ерекшілік маңызды болып табылады және кейбір ұйымдардың ғана көзқарасы бар. Еуропаға картаны таратуды құрақ көрпемен салыстыруға болады: карталар саны бойынша елдердің айырмашылығы халыққа маңызды болып табылады. Бұл сан Нидерландыда -1,7. Бірақ Австрияда, Германия мен Грецияда карта санының өсуі: бұл елдерде бір тұрғынға 0,5 картадан келеді. Соңғы жылдары бұл көрсеткіш Еуропада түзелді, елдің жартысында әрбір ересек тұрғынға 1- ден 1, 2 картаға дейін келеді. Әрбір елде картаның өз жүйесі бар. Бірақ барлық еуропалық елдерде картаның саны тез өседі, ал төлем жүйелері бағдарламалық өнімдерді дайындауда ғана емес, транзакцияны өңдеудің және сәйкес технологиялардың барлық инфрақұрылымында күрделенеді. Ұлыбритания, Ирландия мен Грецияда несиелік карталар басым, ал Швейцария мен Швецияда дебеттік карталар басым болып табылады. Еуропа елдері арасында картаны қолданудың интенсивтігі бойынша ерекшеліктер маңызды. Дания мен Финляндияда интенсивтік жоғары, онда картаға аптасына орташа бір транзакциядан келеді. Бұл көрсеткіш бойынша үшінші орында Франция тұр (транзакцияның жалпы саны бойынша ол Еуропада бірінші орында тұр). Италияда картаға жылына орташа екі транзакциядан келеді. Бұл шашу ұлттық төлем жүйелерінің «ересек» ерекшелігін көрсетеді. Өзіне-өзі қызмет көрсетудің құрылған банктік құрылғыларының саны бойынша Германия бүгін басқа еуропалық елдердің бәрінен асып түседі. Банкоматтарды қолданатын лидер-елдердің бестігіне Германиядан басқа Испания, Франция, Великобритания және Италия кіреді, Еуропадағы банкоматтардың жалпы санынан 76 % құрылды. Халыққа банкоматтардың тығыздығы бойынша Испания Еуропада бірінші орын алады. Қазір миллион халыққа біздің елімізде 643 банкоматтан келеді. Екінші орында Финляндия – миллион халыққа 555 банкомат келеді. Испаниядағы банкоматтардың тығыздығы банкоматтардың тығыздығынан, асып түседі, мысалы Еуропа бойынша орташа алғанда - АҚШ-та екеу. Әрбір миллион тұрғынға максималды банкоматтардың саны (1 000-тен аса) бар ел Жапония болып табылады. Көптеген құрылғылар банк кеңселерінің ішінде орналасқан және түнгі уақыт пен демалыстарда қол жеткізуге болмайды. Банкоматтардың тығыздығының ортаеуропалық деңгейі миллион халыққа 332 құрылғыға тең, яғни әрбір 3 000 тұрғынға бір банкоматтан келеді. Ресейде банкоматтардың мұндай тығыздығында 50 000 – ден аса құрылғылар орнатылды. Ресейде алғашқы несиелік карталар шетел туристері мен бизнесмендерімен 60-шы жылдардың соңында келді. Олармен жұмыс СССР Гокоминтуристің арнайы бөліміне жүктелді. Валютамен байланысты әрбір операция сияқты картамен жұмыс қатаң реттелді және мемлекеттік окода болды. Елден тыс жерлерде карта шығарылған жоқ – олармен барлық жұмыс халықаралық жүйелердің карталары есеп жүргізді. Қазір Ресейдің тәуелсіз коммерциялық банктері өзінің клиенттеріне халықаралық және ресейлік карталарды ұсынады. Ресейде пайда болған жағдайларға сәйкес негізінен несиелік емес, дебеттік карталар шығарылады. Мұндай картаны алу үшін банк клиентіне арнайы шотқа келісімшартта көрсетілген соманы салу қажет. Картаны қолдану барысында бұл шоттан тиісті сомалар алынады. Сонымен қатар, клиент картаны алуға, қызмет көрсетуге белгілі комиссияға төлейді. [3,4] Жалпы банктермен ұсынылатын картаның спектрі кең. Ірі ресейлік банктер карталарды ұсыну бойынша өз қызметтерін үш бағытта жүргізеді. Халықаралық есепті жұйелермен мүшелер мен әріптестермен кезекпен жүргізіледі. Бұл салада бірінші болып өз жұмысын 1990 жылы VIZA-ға түскен Кредобанк бастады. Қазір халықаралық карталар шығаратын банктер саны төлем жүйелерінің жағынан қойылатын жоғары талаптарға сәйкес. Бүгінде Кредобанк, Мост-банк, Инкомбанк және Тверьуниверсалбанктері халықаралық карталарды белсенді шығарады. Ресей жүйелерінің пластикалық карталары шықты: STB, Union Card (құрушы мен негізгі мүшелер – Автобанк, Инкомбанк, Мосбизнесбанк, Элексбанк). Бұл төлем жүйелері кейіннен шығарылды, бірақ олардың дамуының темпі болашақта картаның сауда нүктелерінде жиі кездесетінін айтады. Клиенттерге өз логотипімен және толық қызмет көрсетуімен меншікті карталарды ұсыну (Мост-банк, АКБ “Гермес-Центр”, Элексбанк, КБ “Оптиум” және т.б.). Көптеген банктер өз қызметтерін диверсификациялайды және халықаралық карталарды шығаруды ресейлік төлем жүйелерімен сәйкестендіреді. Халықаралық төлем жүйелерінің карталарының ресейліктерден артықшылығы бар. Ресейде мұндай карталардың ұйымдар мен азаматтар арасында шетелге көп шығатын тұрақты тұтынушылары бар. Ресей жүйелерінің карталары елдің ішінде ғана жұмыс істейді, бірақ олардың әрекет ету мерзімі мен даму темпін ескерсек, әлемдік нарыққа шығу– уақыт ісі екенін көруге болады. Екінші жағынан, карталардың шығуы да иесі бір картаның көмегімен билетті төлей алады, мысалы Владивостоктан Мәскеуге дейін, ал астанада оның көмегімен сатуларға төлеу карта жүйенің дамуының жоғары деңгейін көрсетеді. Бұл деңгейге қол жеткізуге болатынын әрекет ететін ресейлік төлем жүйелерінің қарқынды қызметі дәлелдейді. Бес жыл бұрын банктік карталардың ресей нарығы жөнінде айтылған жоқ. Резиденттер – картаны ұстаушылар шеңбері тығыз болды, қызмет көрсету нүктелері астанада және кейбір ірі қалаларда орналасты. Карталардың көпшілігін шетел эмитенттерінің карталары құрады. Ресей төлем жүйелері астарлы деңгейде болды. Осы уақытқа дейін карталар арзандай түседі, яғни картаны беруге тарифтер төмендейді және клиент үшін арзан дебеттік карталардың саны өседі. Негізгі міндет – әрбір ресейлік отбасына әдеттегідей болып кету үшін банктік картаны массалық қылу. Бұл қаржы нарығының дамуының стимулы болады, ресей банк жүйесіне жаңа мүмкіндіктер береді, қымбат емес несиелік ресурстарды тартады. Бұл төлем жүйелерінің әрқайсысы бұл міндетті өздерінше шешеді. Банктік карталардың нарығындағы бәсеке күресі жүріп жатыр. Банктік карталардың нарығындағы бәсекелік күрес нарықтың барлық қатысушыларына теңестіріледі, өйткені ол қызметтің тиімділігі мен төлем жүйелерінің қызметтері жайында ойландырады. Бұл міндеттерді шешу қажетті және оның тиімді шешіміне банктік карталармен жұмыс істейтін әрбір адам қызығады. Бәрінен бұрын бұл - құқықтық мәселелер кешені. Ресейлік, азаматтық, қылмыстық құқық банктік карталарды ескереді және олардың айналымымен байланысты болады. Елде қайта қалыптастыратын құжаттардың комплексі болмайды. Мұндай заңнамалық база елдерде бұрыннан бар, банктік карталармен жұмыс істей бастаған Ресейден бұрын пайда болды, ол СНГ елдерінде пайда бола бастады, өйткені Ресей өзінің көршілерінен қала бастады. Нарық қатысушыларының жалпы санына банктік карталар нарығының қызығушылықтарын мемлекеттік және басқа мекемелердің мәселелерін шешу жатады. Мұнда байланыс мекемелерінің тарифтік саясаты мен кейбір басқа мәселелер жатады. Банктік карта нарығының қатысушылары мұндай шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Мұндай жалпы қызықтар кәсіптік қалыптасқан және келісілген болу керек. жүктеу/скачать 1.18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|