Саяси партияларға бiрiгу құқығы

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының саяси партияларға бiрлесу бостандығына құқығы бар.

2. Қазақстан Республикасының азаматы тек бiр саяси партияға мүше бола алады.

3. Саяси партияға мүше болу Қазақстан Республикасы азаматының құқықтары мен бостандықтарын шектеуге негiз бола алмайды.

4. Әркiм өзiнiң қандай партияға жататынын көрсетуге немесе көрсетпеуге құқылы.

Мемлекет және саяси партиялар1. Мемлекет саяси партиялардың құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуын қамтамасыз етедi. 2. Мемлекеттiң саяси партиялардың iстерiне және саяси партиялардың мемлекет iстерiне заңсыз араласуына жол берiлмейдi. Саяси партияларға мемлекеттiк органдардың функцияларын жүктеуге де жол берiлмейдi. 3. Азаматтардан кез келген нысанда, оның iшiнде ресми құжаттарда да, қандай партияға жататынын көрсетудi талап етуге тыйым салынады. 4. Парламент депутаттарының, мемлекеттiк қызметшiлердiң саяси партиялардағы ақы төленетiн қызметтерде болуына құқығы жоқ. 5. Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн атқару кезiнде Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялар мен олардың органдарының шешiмдерiмен байланысты болмайды. 6. Саяси партиялардың тұрақты жұмыс iстейтiн органдарында қызмет атқаратын адамдарға Қазақстан Республикасының еңбек, әлеуметтiк қорғау және әлеуметтiк сақтандыру туралы заңдары қолданылады.

Саяси партиялардың құрылу және қызмет ету негiздерi1. Саяси партиялардың қызметi ерiктiлiк, тең құқықтылық, өзiн-өзi басқару, заңдылық және жариялылық принциптерiне негiзделедi. Осы Заңмен белгiленген шектеулердi қоспағанда, саяси партиялар iшкi құрылымын, мақсаттарын, қызмет нысандары мен әдiстерiн еркiн анықтайды.

2. Саяси партиялардың қызметi адам мен азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында кепiлдiк берiлген құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға тиiс.

3. Саяси партиялар Қазақстан Республикасының саяси партияға мүше болып табылатын азаматтарына саяси партиялардың басшы органдарында, депутаттыққа және мемлекеттiк билiк органдары мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарындағы өзге де сайланбалы қызметтерге кандидаттардың тiзiмiнде өкiлдiк етуi үшiн бiрдей мүмкiндiктер жасауға тиiс.

4. Саяси партиялардың ұйымдық құрылымы аумақтық принцип бойынша құрылады. 5. Саяси партиялар мен олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) басшы органдары Қазақстан Республикасының аумағында болуға тиiс. 6. Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттердiң саяси партияларының қызметiне жол берiлмейдi. 7. Мақсаттары немесе iс-әрекеттерi Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, тұтастығын бұзуға, мемлекеттің қауiпсiздігiне нұқсан келтiруге, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ёлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты тұтатуға бағытталған саяси партияларды құру мен олардың қызметiне тыйым салынады. 8. Азаматтардың кәсiби, нәсiлдiк, ұлттық, этникалық және дiни белгiлерi бойынша саяси партиялар құруға, сондай-ақ мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында саяси партиялардың бастауыш партия ұйымдарын құруға жол берiлмейдi. 9. Әскерилендiрiлген саяси партиялар, сондай-ақ саяси партиялар жанынан әскерилендiрiлген құралымдар құруға және олардың қызметiне тыйым салынады.

10. Бiлiм беру ұйымдарының оқу процесiнде саяси партиялардың бағдарламалық, жарғылық талаптарын насихаттауға жол берiлмейдi.

Саяси партияны құру 1. Саяси партия саны бiр мың адамнан кем емес, саяси партияның құрылтай съезiн (конференциясын) шақыратын және облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен астананың үштен екiсiнiң атынан өкiлдiк ететiн Қазақстан Республикасы азаматтары тобының бастамасы бойынша құрылады. 2. Азаматтардың саяси партия құру жөнiндегi бастамашы тобының тiзiмдерi тiркеушi органға ол белгiлеген нысан бойынша табыс етiледi. 3. Құрылтай съезiн (конференциясын) әзiрлеу және өткiзу үшiн құрамында кемiнде он адам бар ұйымдастыру комитетi құрылуы мүмкін.

4. Құрылтай съезiнде (конференциясында) саяси партияны құру, оның атауы, жарғысы, бағдарламасы туралы шешiмдер қабылданады және оның басшы органдары құрылады. 5. Саяси партия жарғылық қызметiн мемлекеттiк тiркеуден өткеннен кейiн жүзеге асырады. Саяси партияның атауы мен рәмiзi 1. Саяси партияның атауында "саяси партия" немесе "партия" деген сөздер болуға тиiс, оларды саяси партиялардың атауында ғана пайдалануға жол берiледi. Саяси партияның толық және қысқартылған атауы мен оның рәмiзi мемлекеттiк органдардың, Қазақстан Республикасында тiркелген саяси партиялардың атаулары мен рәмiзiнен өзгеше болуға тиiс. 2. Саяси партияның атауында ұлттық, этникалық, дiни, аймақтық, қауымдық және гендерлiк белгiлердi көрсетуге, оның лидерлерiнiң, тарихи тұлғалардың есiмдерi мен фамилияларын пайдалануға жол берiлмейдi. 3. Саяси партияның өз рәмiзi ретiнде Қазақстан Республикасының және басқа мемлекеттердiң мемлекеттiк нышандарын пайдалануға құқығы жоқ. 4. Саяси партия рәмiз ретiнде эмблемаларды, туларды, гимндердi, вымпелдердi, значоктарды пайдалануға құқылы. 5. Саяси партияның рәмiзi Конституцияға қарсы және заңға қарсы мақсаттарды насихаттауға қызмет етпеуге тиiс. 6. Саяси партия рәмiзiнiң сипаттамасы мен эскиздерi жарғыда болуға тиiс.

8) депутаттыққа және мемлекеттiк билiк органдары мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарындағы өзге де сайланбалы қызметтерге саяси партиядан кандидаттар (кандидаттар тiзiмiн) ұсыну тәртiбi;

9) бiрыңғай жалпыұлттық сайлау округiнiң аумағы бойынша саяси партия ұсынған Мәжiлiс депутаттығына кандидаттарды керi шақырып алу немесе ротациялау негiздерi; Саяси партияны мемлекеттiк тiркеу1. Саяси партияны мемлекеттiк тiркеудi Қазақстан Республикасының әдiлет министрлiгi жүзеге асырады.

2. Саяси партияны мемлекеттiк тiркеуге қажеттi құжаттар саяси партияның құрылтай съезi (конференциясы) өткiзiлген күннен бастап екi айдан кешiктiрiлмей тiркеушi органға табыс етiледi.

3. Саяси партия мемлекеттiк тiркелген күнiнен бастап алты айдың iшiнде өзiнiң құрылымдық бөлiмшелерiн (филиалдары мен өкiлдiктерiн) аумақтық әдiлет органдарында есептiк тiркеуден өткiзуге мiндеттi.

4. Осы баптың 3-тармағын орындамау Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен саяси партияның мемлекеттiк тiркелуiнiң күшiн жоюға әкеп соғады.

5. Саяси партияны тiркеу мен қайта тiркеу, сондай-ақ оның құрылымдық бөлiмшелерiн (филиалдары мен өкiлдiктерiн) есептiк тiркеу Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу туралы заңдарында көзделген тәртiппен және мерзiмдерде жүзеге асырылады.

6. Саяси партияны мемлекеттiк тiркеу үшiн оның құрамында партияның барлық облыстардағы, республикалық маңызы бар қала мен астанадағы әрқайсысында кемiнде жетi жүз партия мүшесi бар құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) атынан өкiлдiк ететiн кем дегенде елу мың партия мүшесi болуға тиiс.

7. Саяси партияны мемлекеттiк тiркеу тiркеушi органға мынадай құжаттарды тапсырған жағдайда жүзеге асырылады:

1) тiркеушi орган белгiлеген нысан бойынша өтiнiш;

2) саяси партияның басшысы қол қойған саяси партияның екi дана етiп жасалған жарғысы мен бағдарламасы;

3) саяси партияның құрылтай съезiнiң (конференциясының) хаттамасы;

4) саяси партия мүшелерiнiң тiркеушi орган белгiлеген нысандағы және осы баптың 6-тармағының талабына сай келетiн тiзiмдерi;

5) заңды тұлғаны мемлекеттiк тiркеу үшiн алынатын алымның төленгенi туралы құжат.

8. Мемлекеттiк тiркеу мерзiмi Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу туралы заңдарында көзделген негiздер бойынша тоқтатыла тұрады. (РҚаО-ның ескертуі: қараңыз. U952198 (9-бап); V990768 Саяси партияны мемлекеттiк тiркеуден бас тартуға сот тәртiбiмен шағым жасалуы мүмкiн.

Саяси партияның қызметiн тоқтата тұру 1. Саяси партияның қызметi соттың шешiмi бойынша үш айдан алты айға дейiнгi мерзiмге: 1) Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын бұзған; 2) саяси партияның жарғысына қайшы келетiн қызметтi үнемi жүзеге асырған; 3) саяси партия басшыларының Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, Қазақстан Республикасының тұтастығы мен егемендiгiн бұзуға, өкiмет билiгiн басып алуға немесе ұстап тұруға, мемлекеттiң ұлттық қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге, заңсыз әскерилендірiлген құралымдар құруға бағытталған, сондай-ақ әлеуметтiк, ұлттық, нәсiлдiк, дiни, тектiк-топтық немесе рулық араздықты тұтатуға жария шақыруы мен сөздерi орын алған жағдайларда тоқтатыла тұруы мүмкiн.

2. Саяси партияның қызметi тоқтатылып тұрған кезеңде партияның басшылары мен мүшелеріне бұқаралық ақпарат құралдарында партия атынан сөйлеуге, жиналыстар, митингiлер және өзге де жария сөз сөйлеудi ұйымдастыруға және өткiзуге тыйым салынады, сондай-ақ еңбек шарттары, оның қызметi салдарынан келтiрiлген залалдың орнын толтыру және айыппұлдар төлеу жөнiндегi есеп айырысуларды қоспағанда, саяси партияның банктiк шоттары бойынша шығыс операциялары тоқтатыла тұрады.

3. Егер саяси партияның қызметiн тоқтата тұрудың белгiленген мерзiмi iшiнде тәртiп бұзушылықтар жойылатын болса, саяси партия өз қызметiн қайта бастайды.

4. Саяси партияның орын алған тәртiп бұзушылықты жойғандығы фактiсiн саяси партияның қызметiн тоқтата тұру туралы шешiм шығарған сот анықтайды.

2. Қайта ұйымдастырылғаннан кейiн жаңадан құрылған саяси партияны тiркеу Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады. (РҚаО-ның ескертуі: қараңыз. САЯСИ ПАРТИЯНЫҢ ҚЫЗМЕТI Саяси партияның құқықтары мен мiндеттерi: 1. Саяси партия жарғысы мен бағдарламасында анықталған мақсаттар мен мiндеттердi жүзеге асыру үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен:

1) өзiнiң қызметi туралы ақпарат таратуға және өз мақсаттары мен мiндеттерiн насихаттауға; 2) ерiктi негiзде қауымдастықтарға (одақтарға), сайлау блоктарына бiрiгуге; 3) Қазақстан Республикасының Президенттiгiне, Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнiң және мәслихаттарының депутаттығына кандидаттар ұсынуға; мәслихаттардағы өз өкiлдерi арқылы Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының депутаттығына кандидатуралар жөнiнде ұсыныс жасауға; 4) өздерiнiң бұқаралық ақпарат құралдарын құруға; 5) жиналыстар, митингiлер мен демонстрациялар, шерулер мен пикеттер өткiзуге; 6) осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заң актерлерiнде көзделген өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқылы.

Саяси партияның және оның құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) органдары

Саяси партияны қаржыландырудың көздерi және оның қаражатын пайдалану

1.Саяси партия дегеніміз не?

2.Саяси партияға кімдер мүше бола алады№

3.Бүгінде қазақстанда неше партия бар?

Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы кеңесші орган. Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан халықтары Ассамблеясын құру туралы" Жарлығымен елдегі қоғамдық тұрақтылық пен ұлтаралық келісімді нығайту мақсатында 1995 ж. 1 наурызда құрылған. ҚХА-ның мақсаты — республикадағы оқиғаларға баға беру және саяси жағдайларға болжам жасау негізінде қоғамдағы ынтымақты қамтамасыз ететін іс-тәжірибелік ұсыныстарды ойластыру, ҚР Президентінің республика азаматтарының құқықтары мен бостандықтарын қорғау кепілі ретіндегі қызметіне атсалысу. Ассамблея: мәдени-ағартушылық — тілдер мен ұлттық мәдениеттерді, салт-дәстүрлерді қайта жаңғырту және насихаттау; тәрбиелік — қазақстандық және ұлттық отан сүйгіштікті қалыптастыру; ұлтаралық қатынастарды қадағалау негізінде ұлтаралық татулық пен келісімді нығайту; Қазақстанды мекен еткен ұлт өкілдері арасында достық қарым-қатынастардың дамуына негіз болатын мемлекеттік саясат жүргізу жөнінде ұсыныстар дайындау ісімен айналысады. Ассамблеяның 350-ге жуық мүшесі бар. ҚХА-на мүшелікке кандидаттарды тең арақатынас қағидасы бойынша жергілікті жерлердегі Қазақстан халықтарының кіші Ассамблеясы, республикалық және аймақтық ұлттық-мәдени бірлестіктер, Ассамблея Кеңесінің мүшелері ұсынады. ҚХА-ның төрағасы — ҚР Президенті. Ол Ассамблея мүшелерінің ұсынысы бойынша төрағаның екі орынбасарын тағайындайды. Ассамблея мәжілістері арасындағы жұмысты ҚР Президентінің шешімімен Ассамблея кеңесі жүргізеді. ҚХА кеңесі ұлттық-мәдени орталықтар, ардагерлер кеңесі өкілдерінен, кіші Ассамблея жетекшілерінен, сондай-ақ, Ассамблеяға мүше басқа тұлғалардан құралады. ҚХА-н құру идеясын алғаш рет ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев 1992 ж. тәуелсіздіктің бір жылдығына арналған Қазақстан халықтарының 1-форумында ұсынды. ҚХА 2003 жылға дейін қызметі барысында 9 сессия өткізілді. ҚХА Қазақстанда өмір сүріп жатқан барлық халықтардың мәдениетін, тілін дамытуға қолайлы жағдай жасау бағытында Қазақстан халықтарының фестивальдерін, тілдер фестивальдерін, жексенбілік мектеп окушыларының мемлекеттік тіл мен ана тілін білу дәрежесін анықтайтын байқауларын, тіл саясаты мәселелері бойынша халықаралық және республикалық ғылыми-практикалық конференциялар мен семинарлар, т.б. өткізеді.

1. Ассамблея дегенді қалай түсінесіз?

2.Қазақстан халықтарының Ассамблеясы қашан құрылды?

3. Қоғамда халықтар Ассамблеяның алатын орны қандай?

1992 жылдың 16 наурызында Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Алматы облысы Қаскелең ауданы Красный Восток кентінде орналаскан Ішкі әскерлердің шұғыл мақсаттағы жеке бригадасы негізінде Қазақстан Республикасының Республикалық ұланы құрылды.

1.Қазақстан Қарулы күші қашан құрылды?

2.Сарбаздар деп кімді айта аламыз?

3.Қарулы күш туралы заң қашан қабылданды, қандай мақсатпен?

1990 жылдың 1 наурызындағы мәліметтерге сәйкес Қазақстанда 100-ге тарта қоғамдық ұйымдар қызмет етті. Олардың қатарында: «Достық» азаматтық қозғалысы, «Форум» қоғамы, «Инициатива» әлеуметтік-саяси бірлестігі, «Қазақ тілі» қоғамы, Қазақ ұлттық мәдениеті ассамблеясы, Ұлттық мәдени орталықтар ассамблеясы, «Бірлесу» тәуелсіз кәсіподағы, «Желтоқсан» қоғамдық комитеті, «Бірлестік» азаматтық қозғалысы, сондай-ақ ірі экологиялық ұйымдар – «Невада-Семей» халықаралық қозғалысы, «Арал – Азия - Қазақстан» халықаралық қоғамдық комитеті, «Жасыл майдан» және басқалар; тарихи-ағартушылық сипаттағы бірлестіктер – «Ақиқат», «Мемориал», «Әділет» қоғамы, «Жерұйық» тарихи-этнографиялық бірлестігі. 90-шы жылдары құрылған адам құқықтарын қорғау жөніндегі ұйымдардың арасында Адам құқықтары жөніндегі қазақстан-американ бюросы, «Қазақстанның құқықтық дамуы», саяси қуғын-сүргін құрбандары қауымдастығы, Адам құқықтары жөніндегі демократиялық комитет аса белсенді қызмет етті. Түрлі одақтар мен қорлар: Қазақстан аграрлық одағы, Қазақстан жастар одағы, сәулетшілер, кинематографистер, жазушылар, суретшілер, композиторлар одақтары, Қазақстан еркін кәсіподақтарының конфедерациясы, Қазақстан мәдени қоры, Бейбітшілік, ғылымды қолдау қорлары, «Бөбек» балалар мейірімділік қоры, қылмыспен күрес қоры, жол қозғалысы қауіпсіздігі қоры. Елдің әйелдер қозғалысы: Қазақстанның мұсылман әйелдері республикалық лигасы, «Фемида» Алматы лигасы және «Қазақстанның кәсіпкер әйелдері». Ардагерлер құқықтарын қорғаушы ұйымдар қатарында – Республикалық ардагерлер ұйымы, Қазақстандық саяси қуғын-сүргін құрбандары қауымдастығы, «Чернобыль» қоғамы және т.б. 2002 жылы Үкімет қаулысымен Үкіметтік емес ұйымдарды (ҮЕҰ) мемлекеттік қолдаудың тұжырымдамасы бекітілді. Тұжырымдама ҮЕҰ-ды мемлекеттік қолдаудың мақсаты мен басымдықтары, және оларды жүзеге асырудың тетіктері мен деңгейі айқындалды. 2003 жылы Үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды. Бағдарламаның мақсаты – Қазақстанда ҮЕҰ орнықты дамуына жағдай туғызу және мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдау мен өзара іс-әқимыл негізінде қоғамдағы әлеуметтік маңызды проблемаларды шешудегі олардың рөлін арттыру. Тиісті аймақтық бағдарламалар бекітілді. Бүгінгі таңда облыстар, Астана және Алматы қалалары әкімдерінің жанында билік пен үкіметтік емес ұйымдардың өзара іс-қимылын орнықтыратын кеңестер, ал орталық ақтарушы органдарда салалық ҮЕҰ қатысуларымен консультативтік-кеңесші органдар құрылып, қызмет етуде.