Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931) Абайдың інісі әрі замандасы, ақындық дәстүрін
жалғастырушы шәкірті. Құнанбайдың бәйбішесі Күнкеден туған Құдайберді, Құдайбердінің
бәйбішесі Дәметкеннен Шәкәрім туған.
Шәкәрім өзінің алғашқы шығармаларының бірі «Жастарға» (1879) атты өлеңінде ұлы
Абайды бағыт сілтеуші:
Кел, жастар, біз бір түрлі жол табалық,
Арам айла, зорлықсыз мал табалық.
Өшпес өмір, таусылмас мал берерлік
Бір білімді данышпан жан табалық. – деп, келеді де «Жалыналық
Абайға, жүр, баралық» дейтіні Абайды бағыт сілтеуші ретінде ұлықтаудан келіп туған түйін.
«Абайдың көп өлеңдері ұшты-күйді жоғалып кеткен» дегендей сөздер 1914 жылы жарияланған
Нұқ Рамазанов мақаласында айтылған, онан кейін де айтылып келеді.
2. «Абайтану» пәні - ІІ кезеңi 1934 – 1961 жж. М.Әуезовтың Абайды әлемге танытуы.
Абайтануды дербес ғылым саласы дәрежесіне көтерген Мұхтар Әуезов (1897-1861) болды. 4050
жылдарда Абай өмірі мен шығармашылығын зерттеу ісі кең көлемде жүргізіліп, жаңа белеске
көтерілді. Абай шығармашылығына қайтадан жүйелі, дәйекті түрдегі дұрыс көзқарастың
қалыптаса бастағанын 1933 жылы М.Әуезов бастырған жинақтан және 1934 жылы жарық
көрген I.Жансүгіров, Қ.Жұбанов секілді белгілі әдебиет, ғылым қайраткерлерінің мақалаларынан
байқауға болады. «Жүсіпбек пен Мұхтарды жоқ қылу осы күнгі қазақ әдебиетінің бір қолы мен
бір аяғын кесіп тастаумен бір» - деген болатын.1939 жылы М.Әуезов төте жазумен жазған
«Абай» трагедиясының кейіпкерлері өмірде болған адамдар, олардың есімдері де сол қалпында
алған.
Қазақ әдебиетi тарихында жоғары оқу орындарында арнайы «Абайтану» курс дәрiс оқу дәстүрi
тұңғыш рет 1942 жылы Киров атындағы Қазақ мемлекеттiк университетi қабырғасында жүргiзiле
Мұхтар Әуезов бастады. М.Әуезов бұл мәселеге алдын ала ұзақ жылдар бойы ұлы ақын мұрасы
жайында ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргiздi. I918 жылдан бастап Абай мұрасы жайындағы
мақалалары баспасөзде жарияланысымен-ақ оқырмандар назарын өзiне тарта бастады. Бұл,
әсiресе, «Абай» журналында редактор болған жылдарында Абай мұрасы туралы мақалалар
жазумен бiрге ақын шығармаларынан үзiндiлер де жариялап, оқырман қауымға кең тұрғыдан
таныстырып насихаттаумен айналысты.
М.Әуезовтiң ғылыми творчестволық өмiр жолында жиырма жылға жуық үзiлiссiз арнайы
курс оқудан келiп туындаған «Абай Құнанбаев» - ғылыми монографиясы болса, шығармашылық
өмiрiндегi екiншi жетiстiгi Абай туралы әр түрлi жанр түрiнде жазылған көркем туындылары мен
Достарыңызбен бөлісу: |
