Ғылымдар бойынша ХХV республикалық студенттік ғылыми конференциясының
жүктеу/скачать 5.25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚЫЗМЕТТІК ҚҰПИЯ МЕН КӘСІБИ ҚҰПИЯНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ РӨЛІ. Манаш А., Бейсенов А.
| Пайдаланылған әдебиеттер
1. Тарих толқынында Н.Ә.Назарбаев 2001 жыл 2. Сындарлы қоғам Н.Ә.Назарбаев 2001 жыл 3. Абай жолы романы М.Әуезов 2010ж 4. Шамшырақ, Тәрбие газеті 2019 жыл 5. www.akorda.com ҚЫЗМЕТТІК ҚҰПИЯ МЕН КӘСІБИ ҚҰПИЯНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ РӨЛІ. Манаш А., Бейсенов А. – ЮМ19-1к1 тобының студенттері Ордаева А. - аға оқытушы Алыс өткеннен бастау алатын құпия институты жеке адамның, қоғамның, қоғамдық-құқықтық құрылымдардың мүдделерін қамтамасыз етіп қана қоймай, олардың тиімді өзара әрекеттесу жолдарын табуға арналған. Қазіргі жағдайда бұл мәселенің өзектілігі айқын: құқықтық құпия институтының көптеген аспектілері Заңмен реттелмеген, оның тұжырымдамалық аппараты түпкілікті қалыптаспаған. Сонымен қатар, қоғамда ақпараттың белгілі бір тізімін үшінші тұлғалардың пайдалануынан қорғауға арналған осындай институттың болу қажеттілігін бәрі бірдей біле бермейді. Жоғарыда айтылғандай, ежелгі дәуірден бастап құпиямен тығыз байланысты қатынастар дамыды. Ежелгі Египеттің құқық көздері мемлекеттік құпияны ашқаны үшін жаза ретінде ең жоғары жазаны қарастырды, Ежелгі Римде мұндай әрекет үшін нақты келтірілген залалдан екі есе көп айыппұл салынды. Уақыт өте келе құпия ұғымы кейбір өзгерістерге ұшырады, бірақ жалпы мағынасы өзгеріссіз қалды.Қазіргі уақытта құпия жеке тұлға, қоғам және мемлекет мүдделерінің, жеке және қоғамдық құқықтың, мемлекеттің мемлекеттік емес салаға араласуының негіздері мен шектерінің, жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің ақпараттық қауіпсіздік дәрежесін анықтайтын маңызды институттардың бірі болып табылады. Қазіргі уақытта біз осы құпияны қорғаудың жеткіліксіз құқықтық реттелуін, жалпы және нақты анықтаманың болмауын байқай алатындықтан, кез-келген құпияны құрайтын ақпаратты пайдалануға байланысты мәселелер бар. Бұл мәселелер құпияны құрайтын ақпаратты сатудан, қызметтік құпияны құрайтын жалған ақпаратты беруден, ақпаратты жасырудан көрінуі мүмкін. Бұл мәселені зерттеудің қажеттілігі, қарастырылып отырған құпияны қорғауды жақсы құқықтық реттеу, белгілі бір тұжырымдамалық аппарат, бір-біріне қайшы келмейтін нормативтік актілерді құру ел экономикасын, саяси, сыртқы саяси қатынастарды дамытуға және Қазақстан Республикасының қауіпсіздігін жақсартуға қызмет етеді.Құпияға құқық өз бастауын Қазақстан Республикасының Конституциясынан алады. 18-бапта "Әркімнің жеке өміріне қол сұғылмауына, өзінің және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар"делінген. Ақпарат сияқты маңызды институтты, құпия сияқты құқықтық институтты қылмыстық қорғаудың қандай шаралары бар?[1]. Құпия-бұл ақпараттық қауіпсіздік дәрежесін анықтауға, жеке адамның, қоғам мен мемлекеттің, жеке және қоғамдық принциптің мүдделерін оңтайлы байланыстыруға, жеке мүдделерге мемлекет заңы аясында рұқсат етілген араласудың шектерін анықтауға мүмкіндік беретін маңызды құқық институттарының бірі. Құпияны қорғау саласында мемлекет жүзеге асыратын шаралардың нәтижелілігі мен тиімділігі мемлекеттік-құқықтық институттардың қалыпты жұмыс істеуіне, оның ішінде ақпараттық қатынастарды қылмыстық-құқықтық реттеуге тікелей байланысты. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне енгізілген құпиялардың жекелеген түрлеріне әлеуметтік қауіпті шабуыл жасағаны үшін жауапкершілік туралы қылмыстық-құқықтық нормалар жаңа болып табылады және заң шығарушы органның қоғамның тиісті қатынастарды қылмыстық-құқықтық қорғаудағы қажеттіліктерін барабар көрсетуге деген ұмтылысын көрсетеді. Қылмыстық заңнамадағы құпия институтын жүйелі талдаудың өзектілігі келесі ережелермен де анықталады. Біріншіден, ұлттық және халықаралық мүдделер тұрғысынан құпияны қорғау мәселелерін шешуде мүлдем жаңа түсіну, дәстүрлі емес тәсілдерді әзірлеу қажеттілігі. Екіншіден, Қазақстандағы қазіргі әлеуметтік-экономикалық және саяси- құқықтық жағдайды ескере отырып, бұл мәселені жан-жақты теориялық зерттеу қажеттілігі. Үшіншіден, "құпия", 203 "қылмыстық заңнамадағы құпия" ұғымдарын және оның мазмұнына кіретін мәліметтерді айқындау мәселесі бойынша бірыңғай пікірдің болмауы. Төртіншіден, құпияның құқықтық режимдерінің арақатынасының белгісіздігі, ол туралы құқықтық идеялардың шатасуы. Бесіншіден, құпияны жария еткені үшін қылмыстық-құқықтық жауапкершілік шараларын қолдану жөніндегі ұсынымдарды әзірлеудегі қажеттілік. Бұл жағдайда кәсіби және қызметтік құпия сияқты ақпараттың нақты түрлері туралы айтылады. Категориялардың өзіне тән ерекшеліктері ғана емес, сонымен қатар құқықтық қорғауға байланысты бірқатар нақты тұстары бар. Сондықтан мен мақалада қолданыстағы заңнаманың ережелеріне негізделген қызметтік кәсіби құпияның ерекшеліктерін қарастырамын.[2]. Кәсіби Құпия-бұл белгілі бір ақпаратты жинау. Бірақ, мұндай ақпарат заңмен қорғалады. Кәсіби құпия дегеніміз- иесіне, яғни оны иеленетін адамға кез-келген кәсіби функцияларды орындауға байланысты ақпарат беру жүйесі. Сонымен қатар, адам муниципалды немесе мемлекеттік қызметте болмауы керек, өйткені бұл басқа ақпараттың мысалы болады. Сонымен қатар, кәсіби сипаттағы құпия, оны тікелей жариялау кезінде теріс салдарлардың пайда болуына әкелуі мүмкін, бұл өз кезегінде қоғамға және белгілі бір адамдарға зиян тигізеді. Осылайша, бұл тезис сипатталған ақпараттың құпиялылық режимінің маңыздылығын ашады.Ақпарат, егер ол келесі талаптарға сай болса, кәсіби құпия болып саналады: - адамға сеніп тапсырылған немесе тек кәсіби міндеттерін орындау арқылы белгілі болған; - ақпарат сеніп тапсырылған адам мемлекеттік немесе муниципалдық қызметте болмаса; - сенім білдірушінің құқықтары мен заңды мүдделеріне зиян келтіруі мүмкін сенімді немесе белгілі ақпаратты таратуға тыйым салу заңмен белгіленеді; - мәліметтер мемлекеттік және коммерциялық құпияларды құрайтын мәліметтерге жатпаса. Қызметтік құпия-мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарында тек заңды негізде және олардың өкілдерінің қызметтік міндеттерін орындауына байланысты белгілі болған заңмен қорғалатын құпия ақпарат, сондай-ақ заңмен шектелген мемлекеттік органдардың қызметі туралы ресми ақпарат. Қызметтік құпияның ықтимал тасымалдаушылары, кем дегенде, мемлекеттік органдарда, заң шығарушы, атқарушы және сот билігі органдарында, сондай-ақ ведомстволық бағынысты кәсіпорындарда, мекемелер мен ұйымдарда жұмыс істейтін барлық қызметшілер болып табылады.Кәсіби құпия сияқты, қызметтік ақпарат бірқатар талаптарға сай болған жағдайда ғана қарастырылуы мүмкін. Оларға мыналарды жатқызуға болады, атап айтқанда: - ақпарат заңнамалық актілердің қызметтік ережелеріне жатқызылуы тиіс; - тізімдемелерді қызметтік құпияға жатқызуға болады, егер бұл үшін қызметтік қажеттілік болса; - ақпаратта басқа тұлғаның жеке өмірі туралы мәліметтер бар (коммерциялық, банктік құпия және т. б.); - ақпарат мемлекеттік құпия емес; - мәліметтер мемлекеттік органның немесе жергілікті өзін-өзі басқару органының қызметі процесінде алынды.[3] Әрбір заманауи адамның өмірі мен іс-әрекетіндегі ақпараттың маңызы белгілі. Сондай-ақ, белгілі бір мәселені сәтті шешу, қойылған мақсаттарға жету үшін ақпараттың рөлі қаншалықты үлкен екендігі белгілі. Шешілетін сұраққа нақты жауап табу, шешім қабылдаудағы қателіктерден аулақ болу, ақпараттық кеңістікте нақты бағдарланған, қажет болған жағдайда оны қызықтыратын ақпаратты оңай және уақтылы алуға мүмкіндігі бар адам үшін жақсы. Қазіргі қоғамда ақпараттың айқын белгілері бар және ол ауызша да, деректі түрде де ақпарат пен хабарламалардың тоқтаусыз ағынымен толып жатыр. Ол нақты реттеуді қажет етеді, оның ішінде белгілі бір шектеулер бар. Шектеу факторларының бірі - "құпия"ұғымы. Айта кету керек, бұқаралық ақпарат құралдары немесе журналист Мемлекеттік құпиялар, коммерциялық, жеке және отбасылық құпиялар және т.б. сияқты құпияларды заңсыз жинағаны және жария еткені үшін жауап береді, ал кәсіби құпияны жария еткені үшін жауапкершілікті қызмет борышы бойынша құпия сеніп тапсырылған және оны сақтауға міндетті адам алады. жүктеу/скачать 5.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|