Г. Б. Бекимова б-42. Ауыл шаруашылық мелиорациясы./Пәннің оқу-әдістемелік жинағы. Көкшетау, 2015. 133 бет. «Ауыл шаруашылық мелиорациясы»
жүктеу/скачать 3.11 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер
- ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР Тәжірибелік сабақ № 1,2 Тақырыбы: «Суару жүйесі және оның элементтері» Тапсырма: 1.
| Бақылау сұрақтары:
1. Мелиорациялық жобалау жұмыстарының маңызы неде? 2.Жобалау жұмыстарының негізгі сатыларын атаңыз? 3.Тексеру жұмыстарына не кіреді? 4. Тексеру жұмыстарының принциптер неде? 5.Зерттеулер жүргізу мақсаты неде? Пайдаланылған әдебиеттер: Ауыл шаруашылық мелиорациялары. Т.А. Атақұлов, Т.С. Кененбаев. Суару мелиорациясы. О.З. Зубаиров, А.Т. Тілеуқұлов. Алматы, 2010. Ауыл шаруашылық мелиорациясы: өсімдіктерді қорғау және агроэкология. А.Қ. Қадырбаев, Д.А. Қадырбаев, А.А. Қадырбаева. Алматы, 2011. Практикум по сельскохозяйственным мелиорациям. П.А. Волковский, А.А. Розова Ауыл шаруашылық мелиорациясы. Қ. Бекбергенов. Сельскохозяйственные мелиорации. В.В.Колпаков, И.П.Сухарев. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР Тәжірибелік сабақ № 1,2 Тақырыбы: «Суару жүйесі және оның элементтері» Тапсырма: 1. Суару жүйесі туралы түсінік 2. Суару жүйесінің элементтері 3. Ашық-атыз жүйесі суретін салу Тақырыпқа түсініктеме: Суару жүйесі дегеніміз белгілі жерді суаруға арналған су көздері мен бас саға, тұрақты және уақытша тілінетін каналдар, гидротехникалық құрылыстар, жолдар, өндірістік үйлер мен байланыс құрылыстары және жүйені басқару жиынтығы. Суару жүйесінің элементтері: Су көздері (өзен, бөген, көл, жер асты сулары, сарқын сулар және т.б.) суармалы алқапты сумен толық қамтамасыз етулері керек. Сонымен бірге су өзінің сапасына қарап суаруға жарамды болуы керек. Бас саға құрылысы суды су көздерінен бас каналғак жіберіп тұрады. Арық-атыз жүйесіне су таратқыш каналдар және реттегіш арық-атыз жүйесі жатады. Су таратқыш каналдар суды су көздерінен суармалы жерге жеткізіп тұрады. Су таратқыш каналдарға бас каналдар мен оның тармақтары, шаруашылық аралық, шаруашылық және шаруашылық ішіндегі су таратқыш-каналдар жатады. Су жинағыш-қашыртқы жүйесіне тау жақ каналдары (НК), су қашырту каналдары (ВК), қорғау каналдары (ПК) және шеткі қашырту каналдары жатады (СР-3). Коллекторлы-дренаж жүйесі құрғату арықтары (керіз) мен әр дәрежедегі коллекторлардан құралады. Құрғату арықтары ыза суды қабылдап, алқаптардан ағызып жіберуінің арқасында оның деңгейі төмендейді. Ал коллекторлар суды құрғату арықтарынан қабылдап, су қабылдағыштарға жібереді. Гидротехникалық құрылыстар жүйе арқылы өтетін суды реттеу, оның мөлшері мен жылдамдығын және каналдағы су деңгейін анықтау үшін жасалады. Сондай-ақ олар арқылы су жолдармен сай-салалардан өткізіледі. Жолдар, телефон және электр жүйелері мен басқару-өндірістік құрылыстар суару жүйесін пайдалану үшін жасалады. Арық атыз жүйесі өзінің құрылысы бойынша 3 түрге бөлінеді: Ашық арық-атыз жүйесі - жерлердің үлкен сілемдерінде, қуаңды ел аудандарында, жер суландыру қайнарының ара қашықтығында жиі қолданады. Ашық жер суаратын жүйе құрамына ( сурет .1) су қайнарлары , су қақпалы түйіндері , каналдар , табиғи топырақтар мен тартпалар , гидротехникалық салулар және басқалар кіреді. Ашық жер суаратын жүйелердің мынадай жетіспеушіліктері бар: жер суаратын судың пайдалы қолдану коэффициенті аласа ; жер алаңының аласа коэффициентін пайдалану; далалық жұмыстарды механикаландырудың қиындығы және ауылшаруашылық мәдениеттердің суарылуы ; автоматты суару қиындығы ; эксплуатациялық жұмыстардың үлкен көлемі . Жабық жүйелер - әдеттегі кішкене ауданмен және қайнарына таяу орналасқан бөліктерінде қолданады, мұнда қатты күшпен, әлсіз немесе кері су ағызу жер еңісімен, мәдениетті жайылымдардың жер суландыруы болып табылады. Осындай жүйелер бақ және жеміс учаскелердің жерін суландыру үшін қолданады . Жер суландыру қайнарынан су дуалы, ереже сәйкес жүзеге асады. Олар әртүрлі үлгі немесе өздігінен ағумен дамиды, егер жер суландыру қайнары суарылатын аумақтың үстінде команда ісін атқарса, жер еңістері жанында 0,002—0,003. кемірек аз еңістер жанында су механикасын шайқалту рұқсат етіледі . Бұл ашық жүйеге қарағанда көбірек жетілген және онымен салыстырғанда жетіспеушіліктері көп болады : үлкен құбырлардың суын ағызу қажет етіледі , күрделі шығынды болдырмау маңызды ; қойылатын талап қысымына қажетті жағдайлар жасау немесе табиғи қысым коэффициенті. Жабық жер суаратын жүйе ( сурет .2) трубалы магистральді жүйемен түзіліп, оны бөліп тұратын беттері де болады. Магистральді құбырлар суды , жер суландыру қайнарынан бөледі және бөлініп орналасады, оның аралық бөліп тұратын құбырлары далалық құбырларға қарағанда әлдеқайда үлкен. Далалық құбырлар - учаскелерден суды әпереді . Далалық құбырларға гидранттар арқылы шлангілер немесе жаңбырлатқыш машиналар қосылады. Жабық жер суаратын жүйелер су беруімен өзіндік су жіберу және механикалы болып бөлінеді. Өзіндік су жіберу жүйесіне уақытында су мен жүкті тасиды және табиғи еңіспен жасалынатын жердің шоттары көбірек гидравликалық құбырда еңісті болады . Осының нәтижесінде құбырдың бойындағы судың қысымы көбейгендіктен онда өзіндік су ағызу қолданады, ал төмеңгіде – жауын-шашынның кесірінен азайып отырады. Жабық жер суаратын жүйелерге арналған құбырларға әртүрлі материалдар қолданады: таскендір-цементі ,темірбетондар , полиэтиленді және металл құбырлар. Металл құбарлар қысым мөлщері аз болған кезде 0,8 мПа түрінде көрсетіледі . Трубаларды жер беті үстінен 0,7-1,2 м тереңдікте грунт ретінде топыраққа салады. Құбырдың бос бөлімінің ұзындығын l (м) формуламен анықтайды : Асбестоцементті құбырларлар үшін Металл құбырларүшін Мұнда l — құбырдың трасса еңісі ; Нк — құбырдың соңына қажетті қысым, м. Құбырлардың диаметрін мына формуламен есептейді : Асбестцементті құбырларға арналған Металл құбырларына арналған Мұнда dэ- құбырдың диаметрі, м; Q- судың шығыны, м3/с. Аралас жүйе - ашық және жабық жүйелердің өзара бір-бірімен үйлесімді түрде дамуын көрсетеді. Аралас жүйе құрамына ( сурет 3) су шығарушы гидрант жатады. Су ағызушы насосты станция қысымына құбыр кіреді. Бұл жүйелер ұйымы жер суландырудың жабық жүйесі сияқты жергілікті ағынды жер суландыру сонымен қатар суармалы жер суландыру жүйелерімен орналасады. Мұнда су учаскесі -240 учаскі РТ-180 үлгісі алмалы-салмалы құбырларымен бірге және басқа да қиыстырылған жер суаратын жүйелерімен кездеседі, аралық шаруашылық жүйелер ірі каналдардан түзіледі, ал ішкішаруашылық құбырлар түрінде кездеседі. Ашық каналдар мен жабық құбырлар арқылы егісті жерлерге су жіберіледі. жүктеу/скачать 3.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|