«геоморфология және геология негіздері»

70
1. Бедердің микропішіндері геоморфологиялық картада қалай бейнеленеді
2. Бедердің жасы қалай көрсетіледі?
3. Аэрофототүсірісте бедердің құмды пішіндері қалай бейнеленеді
4. Аэрофототүсірісте және топокарталарда бедердің террасалық пішіндері
бейнеленуі.
15 лабораториялық жұмыс. Қазақстанның геоморфологиялық картасын
талдау және сипаттап жазу.
Тапсырма: Қазақстанның геоморфологиялық картасымен танысу.
Әдістемелік ұсыныстар: тапсырманы орындау үшін Карта бойынша
Қазақстанның геоморфологиялық аудандастыру мәліметттері қолданылады.
Жұмысты орындау реті: 1) Карта бойынша аудандарға бөлу; 2)сипатталатын
бедер пішіндерін тауып және жаралуын анықтау; 3) ауданның морфологиясын
ангықтау; 4) түсірістердің ішінен карта, гидрожелі, анықталған бедер
пішіндерінің шекарасын рамкасын сызу; 5) картаға шартты белгілер құрастыру.
Негізгі әдебиет: 1[208-214], 2[294-297], 4[406-410]
Бақылау сұрақтары:
1.
Қазақстан қандай геоморфологиялық аудандарға бөлінеді.
2.
Әр ауданның геоморфологиялық ерекшеліктері
3.
Қазақстанның бедер пішіндерін сипаттап жазу.
2.4 Оќытушыныњ жетекшiлiгiмен орындалатын студенттердiњ µзiндiк
ж±мыстары бойынша µткiзiлетiн сабаќтардыњ жоспары (СО¤Ж)
7-кесте
Рет
номе
рлері
Тапсырма
Өткізілетін
формалары
Тапсырламалды орындауына
әдістемелік нұсқаулары
Беттері
көрсетілген
ұсынылған
әдебиеттер
1
Жерқыртысы
құрылысы
кейс
құрастыру.
Жердің геосфераларына қысқаша
сипаттама беру және ішкі
геосфераның суретін салу.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын және оқу
әдебиеттерін қолданады.
4 нег. [11-
64], 8 қос.
2
Бедердің
морфографиясы
және
морфометриясы
кейс
құрастыру.
1) геоморфология деген не; 2)
морфография деген не; 3)
морфометрия деген не. Тапсырманы
орындау үшін тарату материалдарын
және оқу әдебиеттерін қолданады.
2 нег. [ 12-
24].
3
Пликативті және
дизъюнктивті
бұзылыстар.
кейс
құрастыру.
Пликативті және дизъюнктивті
бұзылыстар суретін салу және
олардың элементтерін көрсету.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын және оқу
әдебиеттерін қолданады.
2 нег. [ 36-
45], 5 нег.
[241-271].

71
4
Жерсілкіну
кейс
құрастыру
Орталық жанартау типтерін атаңыз;
қатты, сұйық, газтәрізді жанартау
атқылау өнімдерін атаңыз.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын және оқу
әдебиеттерін қолданады.
2 нег. [ 63-
66], 4 нег.
[272-288].
5
Магматизм және
бедер түзілімдер
кейс
құрастыру
Үйлесімді 
және 
үйлесімсіз
интрузиялы денелерді атаңыз; оларға
қысқаша сипаттама беру және
суретін салу. Тапсырманы орындау
үшін тарату материалдарын және
оқу әдебиеттерін қолданады.
1 нег. [44],
2 нег. [ 52-
62], 4 нег.
[289-324],
5
қос.
[228-232].
6
Метаморфизм.
кейс
құрастыру
Метаморфизмнің әр типінде пайда
болатын таужыныстарын атаңыз.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын және оқу
әдебиеттерін қолданады.
4 нег. [325-
333], 5 нег.
[287-291].
7
Мору және
бедер
түзілімдер.
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз: 1) физикалық 
мору
процесінде
қандай 
процестер
байқалады; 2) химиялық 
мору
процесінде
қандай 
процестер
байқалады; 3) гальминеролиз .
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын 
және оқу
әдебиеттерін қолданады.
.
1
нег.
[48-52], 2
нег. [96-
100], 5
қос. [123-
131].
8
Беткейлік
шөгінділер
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз: 1) коллювий деген не; 2)
сырғымалар 
қалай 
туындайды;
сырғыма 
шөгінділерге 
қандай
пайдалы қазба типтері тән.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын және оқу
әдебиеттерін қолданады.
1 нег. [53-
56], 2 нег.
[97-107].
9
Өзен аңғарының
құрылысы.
кейс
құрастыру
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз: 1)
аңғар деген не; 2) аңғар элементтері;
өзен аңғарының даму этаптары.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын және оқу
әдебиеттерін қолданады.
1 нег. [72-
76], 2 нег. [
131-136],
5
қос.
[140-154].
10
Карст, оның даму
жағдайлары
кейс
құрастыру
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз: 1)
карст деген не; 2) жер беті карстың
бедер пішіндері; 3) жер асты
карстарының бедер пішіндері: 4)
псевдокарст деген не. Тапсырманы
орындау үшін тарату материалдарын
және оқу әдебиеттерін қолданады
1 нег. [89-
94], 4 нег.
[157-160],
5
қос.
[167-172].
]
11
Жаға бедері
.
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз: 1) клиф деген не; 2) жағалық
платформа деген не; 3) Жағалардың
1 нег. [77-
79], 2 нег.
[199-205],

72
типтерін 
атаңыз. Тапсырманы
орындау үшін тарату материалдарын
және оқу әдебиеттерін қолданады.
4 нег. [205-
239], 5 қос.
[190-210].
12
Мұздықтар және
олардың типтері
.
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз: 1) мұздықтардың типтері; 2)
бедердің эрозиялық пішіндері; 2)
аккумуляциялық
бедер пішіндері;
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын 
және оқу
әдебиеттерін қолданады.
1 нег. [80-
84], 4 нег.
[156-179],
5 қос.
[174-190].
13
Эолдық бедер
пішіндері
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз: 1) эолдық 
шөгінділер
таралған аудан; 2) эолдық шөгінділер
қандай таужыныстардан тұрады; 3)
эолдық шөгінділердің пішіндерін
планда және қимада суреттеңіз.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын 
және оқу
әдебиеттерін қолданады.
1 нег. [84],
2 нег. [188-
192], 4 нег.
[88-93], 5
қос. [132-
140].
14
Геоморфология-
лық карталар.
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз:1) картада морфометриялы
элементтер қалай белгіленеді; 2)
картада бедер қалай бейнеленеді; 3)
картада 
бедер 
жасы 
қалай
бейнеленеді; Жұмысты орындау үшін
геоморфологиялық карталар және
оқу әдебиеттерін қолданады. СОӨЖ
өткізу түрі – кейс құрастыру.
2 . [211-
217].
4 нег. [396-
410].
15
Антропогендік
бедер пішіндері
кейс
құрастыру
сұрақтарға 
жазбаша 
жауап
беріңіз: 1) адамдардың әрекеті
бедерге
қалай
әсер 
етеді.
Тапсырманы орындау үшін тарату
материалдарын 
және оқу
әдебиеттерін қолданады.
1 нег.
[98-114], 5
қос. [321-
337].
2.5 Студенттердiњ µздiк ж±мыстары бойынша сабаќ жоспары (С¤Ж)
8-кесте
Рет
номе
рлері
Тапсырма
Тапсырламалды орындауына әдістемелік
нұсқаулары
Беттері
көрсетілген
ұсынылған
әдебиеттер
1
Жер қыртысының
құрылысы, құрамы
Сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз:
Жер 
қыртысы 
құрамына 
кіретін,
минералдар 
мен 
таужыныстары.
Таужыныстарының жасын анықтау
Геохронологиялық шкала.
4 нег.
[11-64], 5 нег.
[77-119].8
қос.
2
Бедер туралы жалпы 
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
2 нег. [ 12-24].

73
мәліметтер.
1. Бедер пішіні және типтері.
2. Бедердің морфологиясы бойынша
жіктелуі (морфография,
морфометрия).
3. Бедердің өлшемдері бойынша
жіктелуі.
Бедердің жаралуы бойынша жіктелуі .
3
Жер қыртысының
қозғалысы, олардың
геологиялық бедер түзу
маңызы
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Жер қыртысының қозғалысы,
олардың геологиялық бедер түзу
маңызы.
2. Тектоникалық бұзылыс пішіндері.
3. Жер қыртысының негізгі
құрылымдық элементтері .
Жер қыртысын зерттеу әдістері.
1 нег. [40],
2 нег. [ 47-50],
5 нег. [241-
271].
4
Жерсілкіну қазіргі
заманғы тектоникалық
процестердің бейнесі
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Жерсілкіну және оның пайда болуы.
2. Толқындар, цунами және олардың
бұзылу әрекеті.
Жерсілкінудің географиялық таралуы
2 нег. [ 65-
66], 4 нег.
[272-288].
5
Магматизм,
олардың геологиялық
бедер түзу маңызы
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
Интрузиялы магматизм.
1. Эффузиялы магматизм.
2. Интрузиялы және эффузиялы
магматизмнің бедер түзу маңызы
Жанартаулардың жер бетінде таралуы.
1 нег. [44],
2 нег. [ 52-55],
4 нег. [289-
324], 5 қос.
[228-232].
6
Метаморфизм
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Метаморфизм және метаморфизмнің
басты факторлары.
2. Метаморфизм типтері.
Аймақтық метаморфизм табиғаты.
4 нег. [325-
333], 5 қос.
[287-291].
7
Мору және оның
бедер түзу маңызы.
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Экзогенді процестер туралы жалпы
мәліметтер.
2. Мору және мору типтері.
Мору 
процесімен 
байланысты 
бедер
пішіндері.
1 нег.
[48-52], 2 нег.
[ 96], 4 нег.
[72-87], 5 қос.
[123-131].
8
Беткейлік
гравитациялық
процестер және бедер
пішіндері.
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Беткейлер, беткейлік процестер және
беткей бедері.
2. Беткейлік процестердің кеңістікте
және уақытта өзара байланысы.
3. Беткейлердің жасы.
Беткейлердің дамуы. Пенеплен, педимент,
педиплен және жер беті тегістеу туралы
түсінік.
1
нег.
[53-56], 2 нег.
[97-105].
9
Флювийлік
процестер және бедер
пішіндері
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Флювийлік процестер, арналық
емес және арналық ағын.
2. Өзендердің жайылмасы және терраса
жаралуы және олардың сипаттамасы.
3. Өзен аңғарларының типтері.
1 нег. [56], 2
нег. [ 114], 4
нег. [100-130],
5 қос. [140-
154].

74
Бедер жаралудағы ағын сулардың ролі
10
Карст және карсты
бедер 
пішіндері.
Псевдокарст.
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Карсты процестер және карсты
бедер пішіндері.
2. Карст дамуының стадиялары.
Суффозиялық процестер және сазды карст.
1 нег. [76],
2 нег. [158-
165], 4 нег.
[142-149], 5
қос. [167-
172].
11
Жағалық теңіздік
процестер және бедер
пішіндерінің түзілімі.
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Жағалық сызық, жағалық процестер,
абразия.
2. Көне таужыныстарынан түзілген
түбірлік жаға типтері.
3. Қазіргі заманғы жаға типтері.
Маржанды жаға, рифтер, атолл.
1 нег. [77],
2 нег. [203-
204], 4 нег.
[205-239], 5
қос. [190-
210].
12
Гляциалдық
процестер және бедер
пішіндері.
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Мұздықтардың жаралуы және
қоректенуі.
2. Скандинавиялы, альпілік және
туркестандық таулы мұздық типтері.
3. Мұздықтардың бедер түзу
әрекеттері, экзарация.
4. Мұздықтар әрекеті пішіндерінің
түзілімі.
5. Мореналар сипаттамасы
6. Мұздықтық бедер пішіндері:
друмлин, камы, оз, зандр.
7. Көпжылдық тоң басу және тоңбасу
бедер пішіндері.
Солифлюкциялы бедер пішіндері.
1 нег.
[80-86], 2 нег.
[166-174], 4
нег. [156-179],
5 қос. [174-
190].
13
Эолдық процестер
және бедер пішіндері.
Құмды-корразиялы
процестер.
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Жел әрекеті не қолайлы физика-
географиялық жағджайлар.
2. Шөлдер, шөл типтері.
3. Дефляция және дефляциялы
пішіндер, корразия.
Бедердің құмды пішін типтері.
1 нег.
[84], 2 нег.
[188], 4 нег.
[88-93], 5 қос.
[132-140].
14
Геологиялық-
геоморфологиялық
зерттеулер 
және
геолого-
геоморфологиялық
картаға түсіру
сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Геоморфологиялық карта кеңістікте
бедерді сипаттайтын неғұрлым
ашық құрал.
2. Геоморфологиялық карталардың
масштабы, мазмұны және
қолданылуы бойынша бөлінуі.
Геоморфологиялық 
карта 
құрастыруда
қолданылатын шартты белгілер (легенда)
жүйесі.
2 нег.
[211-219], 4
нег. [396-410].
15
Бедерге 
адам
әрекетінің әсер етуі
Сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
1. Бедердің қалыптасуы және адамның
ауылшаруашылығындағы әрекеті.
2. Пайдалы қазба кенорындарың өңдеу
және оның бедер түзілуіне әсері.
3. Табиғи ортаның өзгеруіне адамның
1
нег.
[98-114], 5
қос. [321-
337].

75
шамалы әсері.
Қоршаған ортаны қорғау және жерді
қалпына келтіру (рекультивация
).
2.6 Дұрыс жауаптардың кілті көрсетілген өздік бақылауға арналған тест
тапсырмалары. Дұрыс жауаптары кестеде көрсетілген.
1. Геоморфология ғылымы нені зерттейді:
A. Жердің геологиялық құрылысын
B. тектоникалық құрылымдарды
C. бедер және бедертүзілімдерін
D. Жердің географиялық қабықтарын
E. литосфераны
2. Бедер түзуші эндогенді процесс:
A. жербеті шайылуы
B. денудация
C. дефляция
D. вулканизм
E. солифлюкция
3. Бедердің жанартаулық пішіні:
A. гряда
B. куэста
C. речная долина
D. кальдера
E. трог
4. Эолды бедер пішіндері
A. куэста
B. бархан
C. пойма
D. трог
E. сопка
5. Жыралы эрозия бедерінің пішіні:
A. холм
B. бархан
C. терраса
D. жазық
E. шайылған жер
6. Өзен аңғарларының генетикалық типтері:
A. шат
B. каньон
C. антиклин
D. көне
E. жәшіктәрізді
7. Геоморфологиялық картада бедер генезисі қалай бейнеленеді:
A. белгілермен

76
B. изолиниямен
C. түсті ая
D. сызықтық белгі
E. ареалдармен
8. Жел әрекетінен пайда болатын бедер пішіндері:
A. аллювиалды
B. гравитациялық
C. эолды
D. делювиалды
E. гляциалды
9. Өзен аңғарларында беткейлік процестерде пайда болатыен бедер пішіндері:
A. жайылма
B. сырғыма
C. террасалар
D. арналық үймек
E. ескі арна
10. Аллювимен жасалған террасалар:
A. тұғырлық
B. аккумуляциялы
C. эрозиялы
D. мүсінді
E. мүсінді-аккумуляциялы
11. Мұздықтар – қандай төзімді материалдан жиналады:
A. глетчерлі мұздан
B. фирннен
C. қардан
D. қардан және фирннен
E. қарлы мұздан
12. Эолдық процесс:
A. уақытша су ағындар әрекеті
B. өзендердің әрекеті
C. желдердің әрекеті
D. қар әрекеті
E. сел әрекеті
 13. Эолды бедер пішіндері "тасты бағаналар", "тасты саңырауқұлақтар",
бағандар ненің нәтижесінде пайда болады:
A. дефляциядан
B. эрозиядан
C. корразиядан
D. абразиядан
E. экзарациядан
14. Эолды аккумуляциялы бедер пішіндері қандай жерлерге тән :
A. тундралар
B. тасшақпалы шөлдер
C. құмды шөлдер

77
D. жартылай шөлдер
E. сазды шөлдер
15. Флювийлік бедер пішіндері:
A. трог
B. дюна
C. ригель
D. өзен аңғары
E. шоқы
16. Мұздықты аккумуляциялы бедер пішіндері:
A. жайылма
B. терраса
C. бархан
D. мореналық үймек
E. шоқы
17. Абразия нәтижесінде не жаралады:
A. жағажай
B. клиф
C. аккумуляциялы терраса
D. аударым
E. суасты үймек
18. Таужыныстарының еруі нәтижесінде қандай бедер пішіндері пайда
болады:
A. флювийлі
B. эолдық
C. тоңбасу
D. карсты
E. флювиогляциалы
19. Тасқада және тассүңгі қандай пішіндер:
A. карстың аккумуляциялы бедер пішіндері
B. карстың денудациялы пішіндері
C. эрозиялы
D. дефляциялы
E. корразиялы
20. Аллювий басқа континентті шөгінді генетикалық типтерінен қалай
ажыратылады:
A. таужыныстарының іріктелуі және жақсы жұмырлануынан.
B. шөгінді қалыңдықтарынан
C. қосылғыш тажыныстарының құрамымен
D. шөгінділердің жасымен
E. метаморфизм дәрежесімен.
21. Тектоникалық құрылымдар антиклин, синклин қандай қозғалыстан
жаралады:
A. көлденең
B. тік
C. тербелмелі

78
D. қатпарлы
E. блокты
22. Геоморфологиялық карталарды картографиялау объектілері:
A. таужыныстар
B. бедер пішіні
C. тектоникалық құрылым
D. таужыныстар литологиясы
E. интрузиялы дене
23. Экзогенді процеспен байланысты бедер түзілімі:
A. вулканизм
B. жерсілкіну
C. тектоникалық қозғалыстар
D. магматизм
E. өзендік эрозия
24. Қатпарлы тектоникалық құрылым:
A. горст
B. грабен
C. синклин
D. қаусырма
E. бастырма
25. Антропогенді теріс бедер пішіндері:
A. сай
B. арық
C. төбе
D. дюна
E. мореналы үймек
26. Периодтарды хронологиялық тізбекпен орналасмтырыңыз
A. T, J, K
B. J, O, V
C. S, C, K
D. P, C, K
E. O, S, K
27. SiO
2
қандай минерал формуласы
A. кварц
B. пирит
C. сфалерит
D. галенит
E. галит
28. Жерқыртысы қандай қабаттардан тұрады
A. шөгінді, гранитті, базальтты
B. метаморфты, шөгінді
C. липаритті, базальтты
D. шөгінді, магмалық
E. шөгінді, базальтты
29. Ең қатты минерал

79
A. алмаз
B. кальцит
C. кварц
D. топаз
E. тальк
30. Граниттің жаралуы қандай
A. ғарыштық
B. метаморфты
C. шөгінді
D. эффузиялы
E. интрузиялы
9-кесте

жүктеу/скачать 0.54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: