Гісторыя беларускай літаратуры (ХІХ ст. – 1970-я гады ХХ ст.)
жүктеу/скачать 3.81 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Уладзіслаў Галубок (1882 –1937)
- Вацлаў Ластоўскі (1883–1938)
- Зоська Верас (1892–1991)
- Беларуская масавая паэзія пачатку ХХ ст.
- Гальяш Леўчык (1880–1944)
- Альберт Францавіч Паўловіч (1875–1951)
- Андрэй Зязюля (1871–1925)
- Канстанцыя Буйло (18 93–1986)
- Беларуская паэзія 1920–1930 -х гадоў Янка Купала (1882–1942)
- Уладзімір Марцінавіч Хадыка (1905–1940)
- Тодар Тодаравіч Кляшторны (1903–1937)
- Сяргей Дарожны (1909–1943)
- Андрэй Іванавіч Александровіч (1906–1963)
- Валерый Дзмітрыевіч Маракоў (1909–1937)
- Дзмітрый Емяльянавіч Астапенка (1910–1944)
- Уладзімір Адамавіч Жылка (1900–1933)
- Развіццё беларускай прозы 1920–1930-х гадоў Якуб Колас (1882–1956)
- Аповесць «На прасторах жыцця»
- Цішка Гартны (1887–1937)
Адным з асноўных празаічных жанраў дадзенага перыяду стала апавяданне, напісанае на аснове народных жартаў, анекдотаў, казак: напрыклад, «Злыя нявесткі і хітры дзед», напісана пад псеўданімам Бронізь (пра тое, як дзед прыкінуўся багатым, а нявесткі імкнуліся заслужыць яго любоў). Асноўнай тэмай з’яўлялася жыццё беларускай вёскі і беларускай інтэлігенцыі (напрыклад, апавяданні «Сын вёскі» У. Галубка; «Жэртва» І. Дабрынца і інш.) У творах асуджаецца ренегацтва, адшчапенства людзей, што забываюцца на свае карані.На фоне празаікаў пачатку ХХ ст. варта адзначыць постаці У. Галубка, В. Ластоўскага, К. Лейкі. Уладзіслаў Галубок (1882–1937) – сапраўднае імя Уладзіслаў Іосіфавіч Голуб. Пісьменнік, мастак, драматург. Нарадзіўся ў сям’і чыгуначніка, дзяцінства правёў у Мінску. Вучыўся ў царкоўнапрыхадской школе. Скончыў мастацкія курсы ў Мінску. У 1913 г. выдаў зборнік «Апавяданні» (змяшчаў меладраматычныя і гумарыстычныя апавяданні). Сярод вядомых яго твораў варта прыгадаць: «Вясковыя астраномы», «Журавінка», «Апошняе спатканне», «Шчырае каханне», «Парабкі», «Гонар» і інш. У савецкі час У. Галубок звяртаўся да тэм гістарычнага мінулага і кахання. Расстраляны 28 верасня 1937 г. Вацлаў Ластоўскі (1883–1938) – друкаваўся пад псеўданімамі Власт, Юрка Верашчака. Нарадзіўся на Дзісненшчыне ў засценку Калеснікі Міёрскага раёна Віцебскай вобласці. Займаўся самаадукацыяй. Будучы ў Пецярбурзе, наведваў лекцыі ва універсітэце. Працаваў у газеце «Гоман», сакратаром рэдакцыі «Нашай Нівы», выступаючы як публіцыст і празаік; на старонках газет выказваў думку пра галоўную задачу пісьменніка – апісанне прыроды і фарміраванне чалавека-мастака праз яе ўплыў. У 1910 г. напісаў «Кароткую гісторыю Беларусі» (упершыню выдадзена на беларускай мове), «Гісторыю беларускай (крыўскай) кнігі». Аўтару належыць праца «Падручны расійска-крыўскі слоўнік» (1924). У 1918 г. падрыхтаваў да друку зборнік апавяданняў «Недацветы». У творах для дзяцей беларусаў «Незабудка», «Сейбіт», «Першая чытанка» многа дыдактыкі, акцэнт робіцца на рэлігійным выхаванні. В. Ластоўскі на старонках «Нашай Нівы» выступаў па пытаннях беларускага адраджэнскага руху, вітаў утварэнне БНР, Раду якой узначальваў. У 1926 г. прыехаў на навуковую канферэнцыю ў Мінск. Пасля запрашэння застацца працаваць на тэрыторыі БССР стаў прызнаным беларускім навукоўцам. У 1930 г. арыштаваны і высланы за межы Беларусі (як «нацдэм» і польскі шпіён). Жыў ў Саратаве, працаваў бібліятэкарам. У 1938 г. быў паўторна арыштаваны, а 23 студзеня 1938 г. расстраляны. Аўтарскія творы цесна звязаны з фальклорам і гісторыяй. Яму належаць філасофска-лірычныя абразкі: «Зайчык», «Мары», «Краскі» і інш. Часта пісьменнік браўся за апрацоўку паданняў і легенд: «Сож і Дняпро», «Адкуль пайшлі беларусы», «Дзень рожавай кветкі». В. Ластоўскаму належыць аповесць-утопія «Лабірынты», якая з’яўляецца марай-згадкай пра лепшыя часы беларусаў. Імкненне спасцігнуць метафізіку беларускага этнасу прыводзіць аўтара да стварэння і навукова-мастацкага абгрунтавання міфічнай краіны Крывіі, правобраза Беларусі. Зоська Верас (1892–1991) – сапраўднае імя Людвіка Антонаўна Сівіцкая-Войцік. Нарадзілася на Украіне ў пасёлку Мяджыбадж Лятычаўскага раёна Хмяльніцкай вобласці ў сям’і вайскоўца. Потым лёс закінуў яе ў Беларусь. Жыла ў Вільні. Цікавілася хіміяй, біялогіяй, гісторыяй, геаграфіяй. На беларускай мове пачала друкавацца з 1911 г. Проза ў дакастрычніцкі час ўяўляла сабой невялікія мініяцюры, зместам якіх былі перажыванні і чалавечыя пачуцці: «Думкі», «Плылі хмары», «Было лета» і інш. (праводзіцца паралель чалавечых пачуццяў з порамі года). З’яўлялася аўтарам «Беларуска-польска-расійска-лацінскага батанічнага слоўніка» (Вільня, 1924), брашуры «Гісторыя ўжывання зёлак у лячэнні» (1934), кнігі вершаў і апавяданняў для дзяцей «Каласкі» (1985). Беларуская масавая паэзія пачатку ХХ ст. Дамінуючым літаратурным жанрам пачатку ХХ ст. у Беларусі стала паэзія, моцны ўплыў на развіццё якой аказала творчасць класіка Я. Купалы. Такія аўтары, як Г. Леўчык, Я. Журба, У. Галубок, Стары Улас і інш. наследавалі вобразы і тэмы купалаўскай лірыкі. Гальяш Леўчык (1880–1944) – сапраўднае імя Ілья Міхайлавіч Ляўковіч. Нарадзіўся ў г. Слоніме Гродзенскай вобласці ў сялянскай сям’і. Большую частку жыцця пражыў у Польшчы, часамі прыязджаў у Беларусь. Пісаў вершы настальгічнага характару. У 1912 г. у Вільні выдазены яго зборнік «Чыжык беларускі», асноўным матывам якога з’яўляецца туга па Радзіме і мары вярнуцца ў родныя мясціны.Памёр у верасні 1944 г. у Варшаве. У 1980 г. выйшла з друку кніга выбраных вершаў аўтара «Доля і хлеб». Янка Журба (1881–1964) – сапраўднае імя Іван Якаўлевіч Івашын – паэт-лірык, паслядоўнік творчасці Я. Купалы. Нарадзіўся ў вёсцы Купніна (цяпер Чашніцкі раён) Віцебскай вобласці. Вучыўся ў Полацкай настаўніцкай семінарыі. Асноўны матыў яго творчасці – адчуванне неабходнасці перамен у жыцці беларусаў. Сярод яго твораў вершы: «Вокліч», «За працу», «Бейся, сэрца!», «Маладая жняя» і інш. Выдаў зборнікі вершаў: «Заранкі» (1924), «Ясныя шляхі» (1959) – прасякнуты лірызмам, нацыянальна-песеннымі матывамі. Аўтар зборнікаў для дзяцей: «Ластаўкі» (1950), «Сонечная раніца» (1953), «Светлыя дні» (1959). Альберт Францавіч Паўловіч (1875–1951) – паэт-байкапісец, драматург. Нарадзіўся ў г. Мінску ў сям’і мешчаніна. Скончыў чатырохкласнае гарадское вучылішча. У друку пачаў выступаць з 1907 г. Аўтар зборніка «Снапок» (1911), які складаецца з лірычных і гумарыстычных вершаў. Напісаў драму «Васількі» (Вільня, 1919). Займаўся перакладамі з польскай, рускай, украінскай моў. Некаторыя яго творы ўзнаўляюць сюжэты анекдотаў («Гаспадыніна дзяжа»). У вершы «Ракі» высмейваецца шляхецкая далікатнасць. Апісанне роднага краю ўтрымліваюць вершы «Родныя малюнкі», «Летняя ноч», «Родны край» і інш. Андрэй Зязюля (1871–1925) – клерыкальны паэт (поруч з Казімірам Сваяком). Сапраўднае прозвішча Аляксандр Астрамовіч. Атрымаў духоўную адукацыю, служыў на Беларусі святаром. Складаў гімны ў гонар Беларусі, высока ацэньваючы яе культуру. У вершы «Беларусь» згадвае мінулае роднага краю, выражаючы ўпэўненасць у абуджэнні годнасці беларусаў. Канстанцыя Буйло (1893–1986) – нарадзілася 14 студзеня 1893 г. у Вільні ў сялянскай сям’і. Сапраўднае імя (па мужу) – Канстанцыя Антонаўна Калечыц. Спачатку працавала настаўніцай на Гродзеншчыне, потым усё жыццё займалася літаратурнай дзейнасцю. У 1909 г. адбылося першае выступленне ў друку: на старонках «Нашай Нівы» пад псеўданімам Эдзюк Буйла апублікавала два вершы. З 1910 г. пачала друкавацца пад сваім імем. У 1914 г. скончыла кароткія настаўніцкія курсы ў Вільні. У тым жа 1914 г. у Вільні выйшаў зборнік «Курганная кветка», які рэдагаваў Я. Купала. Заявіла пра сябе як пранікнёны паэт-лірык, асноўную частку творчасці складала патрыятычная і інтымная лірыка. Вершы мелі асабісты пачатак. Памёрла 4 чэрвеня 1986 г. Аўтар зборнікаў вершаў «Світанне» (1950), «На адноўленай зямлі» (1961), «Май» (1965), «Роднаму краю» (1973). Зборнікі для дзяцей: «Юрачка» (1957), «У бляску зор» (1968), «Вясной» (1984) і інш. Беларуская паэзія 1920–1930 -х гадоў Янка Купала (1882–1942) – паэт трагічнага лёсу, выразнік нацыянальных традыцый. Сапраўднае імя – Іван Дамінікавіч Луцэвіч. У творчасці вызначаюцца два перыяды: дакастрычніцкі і паслякастрычніцкі. У 1920-я гады ў творах праводзіцца думка пра далейшае развіццё беларускай культуры. Асноўны лозунг у творчасці паэта гэтага часу: «Годзе заходняй ці ўсходняй культуры, для беларусаў цана ім адна!» Сацыяльна-класавыя матывы з’яўляюцца вядучымі ў тагачаснай лірыцы песняра, перамяжоўваючыся з пошукамі асабістага месца ў жыцці. Наогул напрацягу 1920-х гадоў Я. Купала пісаў мала вершаў. Вершаваны цыкл «Песні вайны» прысвечаны першай сусветнай вайне, вызначэнню яе сутнасці і ўплыву на чалавека. Зборнік вершаў «Спадчына» ўключае вершы рознай тэматыкі. Этапы творчасці аўтара могуць быць пазначаны досыць умоўна. Знешне Я. Купала стаяў на нейтралістычных пазіцыях, але імкнуўся адлюстраваць складаны стан, у якім ён апынуўся. Паэт у дадзены перыяд перакладаў на беларускую мову «Слова пра паход Ігаравы», а таксама адначасова займаўся перакладам «Інтэрнацыяналу». Выдатна разумеючы, што інтэрнацыянальная палітыка і масавы тэрор прывядуць да згубы, паэт з прахалодай ставіўся да бальшавіцкіх вышукаў. Ён верыў, што толькі сам беларускі народ можа вырашыць свой лёс: пра гэта сведчыць верш «Мая вера» (1905–1916). Пясняр стварыў вобраз чалавека, які прыйдзе на дапамогу людзям (верш «Прарок»). У вершы «І прыйдзе» назіраецца спроба разабрацца ў сутнасці падзей, якія адбываліся ў краіне і ў душы песняра. 1930-ы – год выдаўся цяжкім для Я. Купалы. Метадам кантрасту паэт спрабуе паказаць супрацьпастаўленне старога і новага, акрэсліць падзеі калектывізацыі (верш «Сыходзіш, вёска, з яснай явы...)». Канчатковым пераходам на пазіцыі афіцыйнай ідэалогіі варта лічыць напісанне Я. Купалам паэм «Над ракой Арэсай» і «Барысаў» (своеасаблівы водгук на падзеі калектывізацыі і індустрыялізацыі). У дадзены перыяд творчай дзейнасці Я. Купалу абвінавацілі ў тым, што быццам бы ён з’яўляўся членам урада шавінісцкага саюза «Вызваленне». Паэт спрабаваў скончыць жыццё самагубствам. Перад ім паўстала пытанне: у якім ключы пісаць далей? Купалаўская паэзія 1920–1930-х гадоў, з аднаго боку, узнёслая, з другога – гэта адыход ад уласных маральных прынцыпаў і ўступка ўладам. Пасля замаху на сябе ў 1931 г. паэт напісаў верш «Па Вісле плавае тапелец» (верш пераклікаецца з сітуацыяй, што мела месца ў Мінску ў 1930-я гады). Адыходам на пазіцыі пануючай ідэалогіі варта лічыць верш паэта, напісаны ў рэчышчы сацыялістычнага накірунку, – «Настане такая часіна», прасякнуты верай у панаванне сусветных камуністычных прынцыпаў. З верша «Хлопчык і лётчык», што прасякнутым патрыятычнымі матывамі, пазней выпадзе куплет, які ўхваляе Сталіна. Жорсткім і афіцыёзным паводле сутнасці з’яўляецца верш «Мала іх павесіць» (своеасаблівы зварот да тэмы так званай «трацкісцкай змовы»). Наогул, па сваёй форме вершы паэта 1930-х гадоў нагадваюць частушкі. Крытыка папракала Я. Купалу, ставячы яму ў творчую віну спрошчанасць і схематызм. На патрэбу часу паэтам быў напісаны цыкл вершаў «Аб Сталіну-сейбіту». Афіцыйную крытыку задаволіла прастата напісання твораў, засвоеная Я. Купалам і рэалізаваная ў паэме «Тарасова доля», напісанай з нагоды юбілею Т. Шаўчэнкі ў 1939 г. Устаноўка на прастату тэматычна збяднла многія купалаўскія творы. Паэт пачаў ідэалізаваць і ўслаўляць жыццё, што з’явілася адмоўным момантам для яго літаратурнай творчасці, паслужыла развіццю «дзіцячага інфантылізму» ў паэзіі аўтара. У вершы «Смерць забойцам Горкага» паэт займаўся выкрыццём так званых «здраднікаў» народа. Я. Купалу належыць цыкл вершаў «Аб Заходняй Беларусі», прасякнуты лепшымі матывамі дакастрычніцкай лірыкі. Набліжалася 60-годдзе паэта. Я. Купала цяжка хварэў. Ён быў выкліканы ў Маскву і, пражыўшы там 10 дзён з 18-га па 28 чэрвеня 1942 г., загінуў пры нявысветленых абставінах 28 чэрвеня ў гасцініцы Масква, дзе спыніўся на той час.
Я. Пушча быў высокаінтэлектуальным паэтам, працягваў лепшыя традыцыі дакастрычніцкай паэзіі С. Ясеніна і М. Багдановіча, за што і быў высланы ўладамі. Свой першы зборнік назваў метафарычна: «Раніца рыкае». Друкаваўся пад псеўданімамі Лясун, Куцер, Трыер. Уваходзіў у склад «Маладняка», потым стаў членам «Узвышша». Паэзія Я. Пушчы пластычная, метафарычная, у ёй назіраецца аўтарскае захапленне прыродай. Матывамі ясенінскай лірыкі прасякнуты творы «Мне чупрыны не хочацца звесіць», «Заплаканы вечар», «Лісты да сабакі». Аўтару належыць зборнік вершаў «Дні вясны». Я. Пушча лічыў, што паэзія новага грамадства павінна спалучаць тэндэнцыі рамантычнага і рэалістычнага мастацтва. Паэт падрыхтаваў да друку некалькі кніг, якія, аднак, не пабачылі свету праз высылку аўтара за межы Беларусі (падставай паслужылі напісаныя «Лісты да сабакі»). У перыяд выгнання Я. Пушчам была створана нязначная колькасць твораў, сярод якіх верш: «На смерць тырана» (прысвечаны смерці І. Сталіна) (1953); паэмы «Цень консула», «Крывавы год», «Сады вятроў». Улады «раздулі» крамолу, убачыўшы абрэвіятуру ЦК у назве першай паэмы.
Першыя вершы надрукаваў у 1921 г. У 1920-я гады выдадзены зборнікі вершаў: «Беларусь бунтарская», «Сонечнымі сцежкамі» (1925), «І залацісцей, і сталёвей» (1926), «Вежа» (1928). Яго пяру належыць зборнік апавяданняў «Марсельеза» (1927). Лірычным кірункам паэзіі з’яўляецца захапленне рэвалюцыяй, радасцю ад яе надыходу. У паэзіі аўтара прысутнічаюць вобразы буры і завірухі, лірычны герой як бы «захлынаецца» шчасцем ад надыходу лепшага жыцця. Нацыянальнае пытанне разглядаецца ў творы «Беларусь». Такім чынам, паэзія А. Дудара традыцыйная, у ёй варта выдзеліць два асноўныя накірункі: афіцыйны і нацыянальны. Прызначэнне паэзіі, на думку аўтара, заключаецца ў аздабленні яе новымі вобразамі. Уладзімір Марцінавіч Хадыка (1905–1940) – нарадзіўся на Міншчыне ў в. Цітва Пухавіцкага раёна. Яго можна назваць паэтам-эксперыментатарам, паэтам трыбун. У 1926 г. выдаў зборнік вершаў «Суніцы». Займаўся перакладам «Песні пра буравесніка» М. Горкага. Метафары і параўнанні з’яўляюцца неад’емнай часткай вершаў «Вясна», «Ой, восень». Лірычнасць і пачуцці ў паэзіі аўтара выступаюць на першы план, дамінуючы над публіцыстычным пачаткам. Прырода выступае ў лірыцы паэта як дзеючая асоба (вершы «Суніцы», «Па вясновым торам»). Да філасофскай лірыкі варта аднесці верш «Снапок аўса» (1927). Загінуў на будоўлі чыгункі каля Улан-Удэ 12 мая 1940 г. Тодар Тодаравіч Кляшторны (1903–1937) – нарадзіўся на Лепельшчыне ў вёсцы Парэчча ў сялянскай сям’і. Вучыўся ў БДУ. Першыя вершы змяшчаў у альманаху «Аршанскі маладняк». Творчасць паэта фарміравалася пад уплывам лірыкі С. Ясеніна. Лічыў палітычныя пераўтварэнні магчымымі (творы «У вёсцы», «Так было раней»). Стыль паэта характарызуецца індывідуальнасцю, у ім мала лозунгавасці. У лірыцы дамінуюць наступныя тэмы: паэта і паэзіі, паэта і грамадства, кахання, прыроды, гістарычнага мінулага. У 1927 г. напісаны верш «Сады маладосці» з нагоды атрымання Беларуссю ордэна Леніна. Паступова стыль эксперыментальнай лірыкі мяняецца, паэт імкнецца паказаць жыццё вёскі ў пераломны перыяд (верш «Так было раней)». У творчасці аўтара рэчы вызначаюцца масштабнасцю (філасофскі верш «Успаміны»). Расстраляны 30 кастрычніка 1937 г. Сяргей Дарожны (1909–1943) – сапраўднае імя Сяргей Міхайлавіч Серада. Нарадзіўся ў г. Слоніме ў сям’і служачага. У творчасці паэта пераважае інтымная лірыка (вершы «Белымі пялёсткамі», «Веснавое», «Дадому»). У творчай спадчыне асноўнай з’яўляецца тэма паэта і паэзіі. Аўтар выказвае спадзяванні, што жыццё будзе добрым, ужываючы для тэматычнага раскрыцця спалучэнне рэальнага і сімвалічнага. Герой твораў С. Дарожнага – натура дзейсная. Зборнікі паэзіі аўтара: «Звон вясны» (1925), «Васільковы россып» (1929), «Пракосы на памяць» (1932). Юлі Таўбін (1911–1937) – сапраўднае імя Юдаль Абрамавіч Таўбін. Нарадзіўся ў г. Астрагожск Варонежскай вобласці (Расія) у сям’і аптэкара. Вучыўся ў БДУ (1931–1933). Паэт-лірык. Адлюстраваў у сваіх творах розныя гістарычныя часы. Аўтарская паэзія інтэлектуальная. Паэт адмовіўся ад сумарнага светаўспрымання, выдзеліўшы асабістае «я» з агульнага «мы». Захапляўся творчасцю М. Чарота, сябраваў з А. Куляшовым. Лірычныя вершы паэта: «Васількі», «Ты помніш». Расстраляны 30 кастрычніка 1937 г. Зборнікі паэзіі: «Агні» (1930), «Каб жыць, спяваць і не старэць» (1931), «Тры паэмы» (1931), «Мая другая кніга» (1932), «Таўрыда» (1932), «Выбраныя вершы» (1957), «Вершы» (1969). Андрэй Іванавіч Александровіч (1906–1963) – нарадзіўся ў Мінску ў сям’і шаўца. У 1921 г. паступіў у БДУ, але цяжка захварэў. Пасля хваробы вымушаны быў пайсці вучыцца ў Мінскі педтэхнікум, дзе на той час выкладаў Я. Колас. У 1925 г. дзевятнаццацігадовы юнак становіцца галоўным рэдактарам часопіса «Малады араты». У паэзіі аўтара дамінуюць кантрасныя вобразы, настоі і фарбы, ёй цесна ў звычайных рамках формы. Сустракаюцца пейзажныя вершы (спроба выкарыстаць фальклорныя традыцыі – верш «Раніца»). Лірычны герой аўтара – гэта не асоба, а калектыў. Працаваў у Клімавічах рэдактарам газеты «Наш працаўнік», стварыў філію «Маладняка». Зборнікі вершаў: «Угрунь» (1927), «Фабрыка смерці», «Устаноўка», «Гудкі» (1929). Апяваннем велічнасці падзей, што адбываюцца ў краіне, прасякнуты паэмы «Дваццаць», «Імя – вызваленне». Сатырычна-выкрывальніцкі пафас (фактычна, знеслаўленне многіх беларускіх паэтаў) назіраецца ў паэме «Цені на сонцы» (1930). Валерый Дзмітрыевіч Маракоў (1909–1937) – нарадзіўся 27 сакавіка 1909 г. у вёсцы Акалонія (цяпер у межах Мінска). Паходзіў з сям’і рабочага. У 1934 г. скончыў педагагічны інстытут у Мінску, працаваў мулярам. Друкавацца пачаў з 1925 г. Аўтарская паэзія – урачыста-ўзнёслая, у ёй заўважаецца добрае адчуванне часу. У вершах В. Маракова пераважае лірычнасць, філасафічнасць (чалавеку дадзены магчымасці кіраваць сваім лёсам). Працягвае літаратурныя традыцыі М. Чарота і С. Ясеніна (вершы «Гораду», «Сон»). Зборнікі паэзіі: «Пялёсткі» (1926), «На залатым пакосе» (1927), «Вяршыні жадання» (1930), «Права на зброю» (1933). Расстраляны 29 кастрычніка 1937 г. Паўлюк Трус (1904–1929) – сапраўднае імя Павел Адамавіч Трус. Нарадзіўся ў в. Нізок Уздзенскага раёна Мінскай вобласці. Закончыў у 1927 г. Мінскі педагагічны тэхнікум. Працаваў у газеце «Палеская праўда». З’яўляўся паэтам, які ўдала спалучыў у творчасці традыцыі дакастрычніцкай паэзіі і змог арганічна перанесці іх у свой час. Вершы паэта вельмі меладычны, багатыя па тэмах і спектрах. П. Трус валодаў сатырычным майстэрствам. Аўтару імпанавала глыбіня раскрыцця чалавечых пачуццяў у лірыцы С. Ясеніна. У 1928 г. закончыў напісанне паэмы «Дзесяты падмурак» (да дзесяцігоддзя утварэння Беларусі). Зборнікі паэзіі: «Вершы» (1925), «Ветры буйныя» (1927), «Збор твораў» (1934), кніга паэзіі для дзяцей «Падаюць сняжынкі» (1983) і інш. Дзмітрый Емяльянавіч Астапенка (1910–1944) – паэт філасофскага светапогляду. Нарадзіўся ў в. Калеснікі Хіславіцкага раёна Смаленскай вобласці. Паэзія прасякнута драматызмам, у ёй назіраецца сутыкненне характараў. Зборнікі паэзіі: «На ўсход сонца», «Краіне» (1931), «Абураныя» (1932), «Трактар» (1933) (апошні зборнік для дзяцей). Аўтару належаць паэма «Эдэм» (1933), навукова-фантастычны раман «Вызваленне сіл» (1932). У 1938 г. Д. Астапенка арыштаваны і асуджаны на восем год. Быў забіты на фронце ў 1944 г. у Карпатах. Уладзімір Адамавіч Жылка (1900–1933) – нарадзіўся 27 мая 1900 г. у вёсцы Макашы Нясвіжскага раёна Мінскай вобласці. З 1914 г. вучыўся ў гарадскім вучылішчы. Працаваў у Празе на гісторыка-філалагічным факультэце. Быў хворы на сухоты. З 1933 г. знаходзіўся ў высылцы ў горадзе Уржуме, дзе і памёр. Зборнікі паэзіі: «На ростані» (1924), «З палёў Заходняй Беларусі» (1927), «Вершы» (1970), «Пожні» (1986) і інш. Займаўся перакладамі А. Блока, Г. Ібсена, Ш. Бадлера. Захапляўся санетамі, арыентуючыся на лепшыя ўзоры сусветнай паэзіі. Развіццё беларускай прозы 1920–1930-х гадоў Якуб Колас (1882–1956) – сапраўднае імя Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч. Быў педагогам-тэарэтыкам, паэтам, празаікам. У прозе прысутнічае дэталёвы псіхалагічны аналіз героя. У адзначаны перыяд працягваў літаратурныя ідэі маладых пісьменнікаў. У час беларусізацыі Я. Колас паспеў завяршыць усе свае самыя значныя творы. У савецкі час напісана кніга апавяданняў «Казкі жыцця» (1926), зборнікі апавяданняў «Крок за крокам», «На рубяжы», «Першыя крокі», «У ціхай вадзе» (1925), «У глыбі Палесся» – 1 кніга (1927). Да дадзенага перыяду належаць аповесці «На прасторах жыцця» (1926), «Адшчапенец» (1932), «Дрыгва» (1934). Паэтычная творчасць Я. Коласа няблага прадстаўлена і ў перакладах на рускую (С. Гарадзецкі, А. Твардоўскі, В. Тарас і інш.), іспанскую (К. Шэрман), польскую (Я. Гушча, Ч. Сэнюх), украінскую (М. Рыльскі, П. Тычына) ды іншыя мовы. Аповесць «На прасторах жыцця» (1926) – напісана пасля выхаду шэрагу маладнякоўскіх твораў, што ўхвалялі працу як ідэал лепшага жыцця. З’яўляецца імкненнем аўтара прасачыць лёс простых юнака і дзяўчыны ў варунках падзей, што мелі месца ў пачатку ХХ стагоддзя. Аповесць уяўляе сабой пэўны этап у развіцці беларускай прозы. Твор напісаны ў русле традыцый сацрэалізму: імкнене паказаць чалавека ў руху (што было, што ёсць і што будзе наперадзе). Ідэя працы ў імя ўдасканалення грамадства захапляла на той час многіх дзеячаў культуры, літаратуры і простых людзей. На прыкладзе галоўнага героя Сцяпана Баруты аўтар імкнуўся паказаць магчымасць выжывання чалавека ў новых умовах. Нягледзячы на паэтызацыю многіх момантаў твора (вобраз Аленкі, рамантызацыя кахання і інш.) крытыка абвінавачвала Я. Коласа ў адсутнасці паказу партыйнага ўплыву на камсамольскую арганізацыю. Для аўтара характэрна своеасаблівае адлюстраванне новага жыцця. У сувязі з патрэбамі часу аповесць перапісвалася Я. Коласам некалькі разоў і мела шэраг рэдакцый. Аповесць «Адшчапенец» (выдадзена ў 1932 г.) – афіцыйная крытыка прымушала Я. Коласа адлюстроўваць падзеі калектывізацыі, таму адказам уладам стала напісанне дадзенага твора. Аповесць мела некалькі аўтарскіх рэдакцый, якія ўзнікалі ў залежнасці ад ступені незадаволенасці ўладамі і крытыкай асвятленнем дадзенага пытання. Пісьменнік адпраўляе галоўнага героя Пракопа Дубягу ў «прочкі» – традыцыйны для літаратуры прыём абмалёўкі чалавечага характару шляхам паказу яго ў дзеянні. Вялікае значэнне ў аповесці набывае выкарыстанне дэталей пры абмалёўцы палітычнай сітуацыі (вар’іраванне лозунгамі, эпітэтамі). Аповесць «Дрыгва» (1934) – стваралася паводле рэальных падзей. Я. Колас зрабіў звычайнага чалавека – Васіля Талаша – гістарычнай асобай. Аўтар імкнуўся пісаць не толькі на патрэбу дня: ён увёў псіхалагічны пачатак у абмалёўку вобразаў галоўных герояў аповесці, паказаў думкі і пачуцці чалавека ў экстрымальнай сітуацыі. Вобраз галоўнага героя з’яўляецца сімвалічным, але не статычным (ён эвалюцыяніруе напрацягу развіцця падзей у аповесці). У рэчышчы літаратурных традыцый 1920–1930-х гадоў Я. Колас спалучыў у аповесці элементы дакументальнасці, рэальнасці з мастацкасцю. Выкарыстоўваючы народна-эпічную традыцыю (асэнсаванне эпічнага праз лірычнае), аўтар разгарнуў перад чытачамі панараму цэлай эпохі. Народныя сцэны ў аповесці аказваюць уплыў на развіццё сюжэту. Цішка Гартны (1887–1937) – сапраўднае імя Зміцер Хведаравіч Жылуновіч. Нарадзіўся ў г.п. Капыль Мінскай вобласці ў сям’і селяніна. Псеўданімы: Авадзень, Капылянін, Сымон Друк і інш. Удзельнік рэвалюцыі 1905–1907 гг. Працаваў гарбаром, фрэзероўшчыкам на заводзе «Вулкан» у Пецярбургу. З’яўляўся адным са стваральнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ). У снежні 1917 г. прымаў удзел у 1 Усебеларускім кангрэсе ў Мінску. На старонках газеты «Дзянніца», арганізатарам і рэдактарам якой з’яўляўся, выступаў з рэзкай крытыкай БНР. У снежні 1918 г. прыняты ў рады РКП(б), прымаў актыўны удзел у рабоце па стварэнню Беларускай ССР. Напісаў тэкст Маніфеста аб утварэнні рэспублікі, пасля абвяшчэння якой стаў старшынёй Часовага рабоча-сялянскага рэвалюцыйнага ўрада. У снежні 1923 г. пленум ЦК КП(б)Б прысвоіў Ц. Гартнаму званне народнага паэта Беларусі. У 1928 г. аўтар становіцца акадэмікам АН БССР. З.Х. Жылуновіч вядомы як паэт, празаік, драматург, крытык і публіцыст. Літаратурную дзейнасць пачаў у 1908 г. у газеце «Наша Ніва» (паэзія сацыяльная). У 1912–1913 гг. яго вершы друкаваліся ў «Правде». З’яўляецца пачынальнікам беларускага савецкага рамана («Сокі цаліны»). Аўтар папулярных зборнікаў апавяданняў, вершаў. У яго багатай спадчыне ёсць артыкулы пра творчасць Я. Купалы, Я. Коласа, М. Чарота, А. Гурло і інш. Развіваў псіхалагічны пачатак у беларускай прозе. Адносіны ад творчасці аўтара былі супярэчлівыя. У 1924 і 1929 гг. З.Х. Жылуновіч выключаўся з партыі і зноў прымаўся ў яе рады. У 1936 г. па сфабрыкаванаму абвінавачванню ён быў арыштаваны, а ў красавіку 1937 г. памёр у турме, убіўшы ножку койкі сабе ў горла.
жүктеу/скачать 3.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|