Грамматика: просто о сложном



бет5/74
Дата08.05.2023
өлшемі4.59 Mb.
#473390
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   74
kaz-grammatika

қатаң
глухие
к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ, һ

үнді
сонорные
й, л, м, н, ң, р, (у)


Слоги

Буындар
Слоги

Ашық
открытый
A, BA 
(а-та, ә-же, ма-қа-ла)

Тұйық
полуоткрытый
AB 
(ант, ет, от, ұн)

Бітеу
закрытый
ВАВ 
(қант, бұлт, мек-теп)

A – гласный звук (дауысты); В – согласный звук (дауыссыз).
Примеры разделения слов по слогам:
са – ғат, ал – ты, е – кі, ұ – шақ, қа – рын – даш, бал – мұз – дақ, те – ңіз, ө – зен, ор – та – лық,
мұ – ға – лым, кө – ше, сүл – гі, та – ңер – тең, о – йын – шық, ай – ран, мұ – ра – жай, құй – мақ,
жат – ты – ғу, жү – гі – ру, о – қу – шы, нау – рыз, ба – уыр – сақ, ке – ре – ует, ден – сау – лық.
Различные примеры фонетического разбора.
Отбасы – 3 буын: от – тұйық, ба – ашық, сы – ашық. 
О – дауысты, жуан, ашық, еріндік; 
т – дауыссыз, қатаң; 
б – дауыссыз, ұяң; 
а – дауысты, жуан, ашық, езулік; 
с – дауыссыз, қатаң; 
ы – дауысты, жуан, қысаң, езулік. 
_____
Сөзде 6 әріп, 6 дыбыс бар. 

Сынып – 2 буын: сы – ашық, нып – бітеу.
С – дауыссыз, қатаң;
ы – дауысты, жуан, қысаң, езулік;
н – дауыссыз, үнді;
ы – дауысссыз, жуан, қысаң, езулік;
п – дауыссыз, қатаң.
_____
Сөзде 5 әріп, 5 дыбыс бар. 

Сүлгі – 2 буын: сүл – бітеу, гі – ашық.
С – дауыссыз, қатаң; 
ү – дауысты жіңішке, қысаң, еріндік;
л – дауыссыз, үнді;
г – дауыссыз, ұяң;
і – дауысты, жінішке, қысаң, езулік.
_____
Сөзде 5 әріп, 5 дыбыс бар. 

Үздік – 2 буын: үз – тұйық, дік – бітеу.
Ү – жіңішке, қысаң, еріндік;
з – дауыссыз, ұяң;
д – дауыссыз, ұяң;
і – дауысты, жіңішке, қысаң, езулік;
к – дауыссыз, қатаң;
_____
Сөзде 5 әріп, 5 дыбыс бар. 

Оның – 2 буын: о – ашық, ның – бітеу
О – дауысты, жуан, ашық, еріндік;
н – дауыссыз, үнді;
ы – дауысты, жуан, қысаң, езулік;
ң – дауыссыз, үнді ;
_____
Сөзде 4 әріп, 4 дыбыс бар. 

Мұражай – 3 буын: мұ – ашық, ра – ашық, жай – бітеу
М – дауыссыз, үнді;
ұ – дауысты, жуан, қысаң, еріндік;
р – дауыссыз, үнді;
а – дауысты, жуан, ашық, езулік; 
ж – дауыссыз, ұяң; 
а – дауысты, жуан, ашық, езулік; 
й – дауыссыз, үнді;
_____
Сөзде 7 әріп, 7 дыбыс бар. 

Шөбере – 3 буын: шө – ашық, бе – ашық, ре – ашық.
Ш – дауыссыз, қатаң;
ө – дауысты, жіңішке, ашық, еріндік;
б – дауыссыз, ұяң;
е – дауысты, жіңішке, ашық, езулік;
р – дауыссыз, үнді.
е – дауысты, жіңішке, ашық, езулік;
_____
Сөзде 6 әріп, 6 дыбыс бар. 

Қоян – 2 буын: қо – ашық, ян – тұйық.
Қ – дауыссыз, қатаң;
о – дауысты, жуан, ашық, еріндік;

я < 

и – дауысты, жуан, қысаң, езулік;

а – дауысты, жуан, ашық, езулік;




н – дауыссыз, үнді;
_____
Сөзде 4 әріп, 5 дыбыс бар. 

Таблицу для гласных предлагаю следующую. Возьмём гласные, которые образуют пары по твёрдости и мягкости:



а – жуан
ә – жіңішке

ы – жуан
і – жіңішке

о – жуан
ө – жіңішке

ұ – жуан
ү – жіңішке

Теперь обратите внимание, что в левом столбике "кругленькие" буквы, а в правом "остренькие", значит, что добавляем? Слева – "ашық", а справа – "қысаң":

а – жуан, ашық
ә – жіңішке, ашық

ы – жуан, қысаң
і – жіңішке, қысаң

о – жуан, ашық
ө – жіңішке, ашық

ұ – жуан, қысаң
ү – жіңішке, қысаң

В первой строке таблицы не губные гласные 'а, ә, ы, і', во второй – губные 'о, ө, ұ, ү'. Добавляем "езулік" и "еріндік":

а – жуан, ашық, езулік
ә – жіңішке, ашық, езулік

ы – жуан, қысаң, езулік
і – жіңішке, қысаң, езулік

о – жуан, ашық, еріндік
ө – жіңішке, ашық, еріндік

ұ – жуан, қысаң, еріндік
ү – жіңішке, қысаң, еріндік

Теперь добавим остальные гласные. 
В ячейку с 'а, ә' добавим 'е, э'. 
К буквам 'ы, і' сходную по звучанию – 'и'. 
К буквам 'ұ, ү' сходную по звучанию – 'у':



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   74




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет