Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
өткенді көксеу мен ұлтшылдық са- рынды іздеген тұрпайы социоло- гизм СОКП Орталық Комитетінің 1958 жылғы «Ұлы достық», «Бог- дан Хмельницкий» және «Шын жү- ректер» операларын бағалауда жібе - рілген қателіктер түзету туралы» қаулысынан кейін, қайта атқа мінер- дей сыңай танытты. Тұрпайы социологизмдік пиғыл- дар мен нигилистік көзқарас Н. Жан- дилдиннің «К вопросу о критическом использовании куль-турного насле- дия прошлого» деген мақаласынан кейін әдеби мұраға байланысты да көрінбей қалмады. Оған мы- сал көп. Біз біреуін ғана келтірелік. М. Ақынжановтың «Қазақтың те- гі» деген кітабына байланысты Е. Ысмайылов «Коммунизм таңы» газетінде «Қазақтың тегі туралы» деген (1956, 7 қантар) рецензиялық мақала жазып, халық тарихының келелі мәселелеріне барып, ұлт бо- лып қалыптасу жолын зерттеудегі сәтті ізденістерін атап өткен бо латын- ды. Еңбек пен рецензияға қар сы К. Акишев, С. Ибрагимов, Е. Агее ва дегендер «Неудачная монография» деген атпен мақала жазып, тұр пайы социологиялық көзқараста «қа- зақтарды ұлттық оқшаулануға апа- ратын ұлтшылдық көзқарастағы кі- тап» деп тапты. Маркстік-лениндік әдіснаманың әдебиеттің таптығы мен халықтығы принциптерінің асыра дәріптелуі – тұрпайы социологизмді өрістететінін тәжірибеден білетін. Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті өзінің 1957 жылғы қаулы- сында көрсеткен бағыт-бағдар мен талаптарға сүйене келе, көркем әдебиет, ғылым саласындағы билікті мықтап қолына алды. Бір қуанарлық жағдай, ғылыми- зерттеушілік ой-пікір лениндік әдіс- наманың әдебиеттің таптығы, ха- лықтығы, партиялығы қағидаларын басшылыққа ала отырғанымен, ке- ңестік дәуірдегі әдебиетті зерттеуде «тұрпайы социологизмге» ырық бер- мей кетті. Шынын айтқанда, қазақ әдебиеттануы уақыт, заман талабы- на тез бейімделіп, оған маркстік- лениндік ілімге сай әдіснамалық, теориялық және сыншылдық жағы- нан дайын болды да, тез игеріп әкетті. «Маркстік-лениндік теорияға сай әдебиет қоғам өмірінің, таптық күрестің айнасы деген қағидасы, Лениннің бір ұлттың ішінде екі мәдениет барлығы, пролетариат мә- дениеті бұрынғы феодалдық, капи- талистік қоғамдар жасаған мәде- ниеттің заңды жалғасы, оны сын көзімен қарап пайдалану, әдебиет- тің партиялығы, халықтығы тура- лы қағидалары қазақ әдебиеттану ғылымының негізгі идеялық арна- сы» болып алынғандықтан, тұрпайы социологизм көзқарасында бұра тартушылыққа орын қалмады [1, 24]. Егер қазақ әдебиеттануының даму жолына әдіснамалық тұрғыдан Ре по зи то ри й К ар ГУ |