Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
налы Мағжанды толығымен ақта- ды. Ғ. Мүсіреповтің жоғарыда «оған тиісті жоғары орындар ризашылық та берген» деуінің себебі осында. Сондықтан М. Базарбаевтың: «бір таңқаларлық нәрсе, бұл жөнінде ко- миссия мүшелеріне де, не Жазушы- лар одағы мен ғылыми мекемелерге де хабарланбаған, қорытынды шешім айтқан әдебиетшілер де, басқа ма- мандар да ештеңе білмеген. Жұмбақ сыры сол кездегі басшылардың: бұл саяси ақтау емес, бар болғаны азаматтық жағынан ақталу деген үстірт, жаңсақ түсінігінен екені енді мәлім болды», – деп кінәні басқаға аударуы ешбір шындыққа жатпайды. Қайта өз пікіріне өзі қарсы шығып, «өкініштісі сол шешімдерді осылай ұғындырып, өңін теріс айналды- руға күш салған белгілі мәдениет қайраткерлері де болды» деп жауыр- ды жаба тоқи айтқаны, Ғ. Мүсірепов сөздеріндегі шындыққа сабақтасып жатыр. Сөз болып отырған ақын-жа- зушылардың ақталуына орай көп- теген шындықтың беті ашылатын- дықтан, халықтың ашу-ызасынан қо рыққан, ащы ақиқаттың айты- луынан сескенген бір топ ғалымдар мен ақын-жазушылар оларды тағы да құрбандыққа шалды, әдеби- ғылыми мұрасын қайта құру дәуірі басталғанға дейінгі ұзақ жылдар бойы тар қапаста ұсталуына себепші болды. Кейініректе болмаса, тура сол кезде кеңестік идеологияның да, лениндік әдіснаманың да олардың жарыққа шықпауына еш қатысы жоқ екенін қайталай айтқымыз ке- леді. Біздің ойымызша, Ш. Құ дай- бердиевтің «Қазақ әдебиетінде» (1959, 9 қаңтар) үш өлеңінің жари- ялануына орай қарасартовшылдық іс-әрекетті әдебиеттану ғылымының болашағынан көрі өз жеке басының қамын күйттеушілер мен «тұрпайы социологизм» теориясының ықпа- лынан айыға қоймағандар мақсатты түрде әдейі ұйымдастырды. Себебі, ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пі- кірдің жаңашыл бағыттағы ұм ты- лыстарын жоққа шығару үшін, әсіре тапшылдық сипатта саяси астар бе- ріп айғай-шуға ұластыру тұрпайы социологизмнің үйреншікті дағдысы еді. Сол арыстарымыздың қайта ора- луына кедергі келтіргендер кейінде олар біржола ақталғанда, өз кінәларын заманға, кеңестік идеологияға жауып тағы да көлгірсіді, естеліктер айтты, кейбірі мақалалар, алғы сөздер жаз- ды. Кезінде өзі жіберген қателіктерді түзету мақсатында ғылыми еңбек жа- зып, атақ-абырой алып жатқандары да бар. Ал кейбірі өзі өмір бойы на- нын жеген қазақ тілінің мемлекеттік мәртебе алуына қарсы шығып, абы- ройсыз өлді. Ащы ақиқат, қатал үкім айтып отырғанымызды білеміз. Білсек те ұлттық әдебиеттану ғылымының ізденістері мен іркілістерін әділ са- ралау үшін, бізге шындық қымбат. Ре по зи то ри й К ар ГУ |