Іі негізгі бөлім ата ана қАМҚорлығынан айырылған балалар психологиясының МӘселелерін зерттеу
жүктеу/скачать 61.7 Kb.
|
| психологиялық көмек
Интернаттық мекемелерде тәрбиеленетін жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға психологиялық көмек көрсету мәселесін қарастырғым келеді. Бұл балалар, әдетте, анамнезінде қиын көрсеткіштерге ие: физикалық және психикалық дамуда ауытқулар болуы мүмкін, психикалық дамудың кешігуі, тұлға дамуының бұрмалануы (эмоционалдық саладан өмірлік көзқарасқа), гендерлік сәйкестендірудің бұзылуы және т.б. нашақорлыққа бейімділік пен қылмыстың қалыптасуының қайнар көзі болып табылады. Баланың эмоционалды түрде өзін жайлы сезінуі үшін оның өмірін, физикалық денсаулығын, айналасындағы адамдармен қарым-қатынас сипатын және жеке табыстарын анықтайтын ерекше жағдайлар қажет. Қамқоршылық, психологиялық негізделген көмек сонымен қатар осы балаларда адамдарға қатысты дұрыс ұстанымды қалыптастыру, тұтынушылық, негативизм, атақты ересектер мен балаларға ғана емес, жалпы адамдарға деген бөтен көзқарасты жою қабілетінен тұруы керек. . Балаларға нақты көмек көрсетудің маңыздылығын бағалау үшін психологиялық көмектің негіздерін құрудың әдістемелік ұстанымын талқылау маңызды. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға психологиялық көмек көрсету үшін тұлғаны сәйкестендіруді түзету әдісі қолданылады. Бұл әдіс баланың жеке басының нақты диагностикасы мен түзету әдістерін біріктіреді. Диагностика адамның өзін-өзі тану құрылымының негізгі схемасымен айыруды корреляциялау әдісімен жүргізілді. Өзін-өзі тану құрылымындағы айырылған буынның диагностикасы мыналар арқылы жүзеге асырылады: сәйкестендірудің проективтік әдісі; тану қажеттілігінен айыру әдісі; құпия әңгіме, проблемалық проективтік жағдаяттар әдісі және осы топтағы балалармен жұмыс істейтін басқа әдістер. Құпия әңгіме және проблемалық проективтік жағдаяттар әдісі баламен ізгі ниет, жанашырлық және қолдау атмосферасында жеке жүргізіледі. Психолог өмірбаяндық деректерді баланың өзін түсіндіруде белгілейді, сонымен қатар оның психологиялық уақытының ерекшеліктерін зерттейді. Мұның бәрі стресс факторларын анықтау және оларды кейіннен жою және баланың жеке басын қалпына келтіру үшін жасалады. Психологтың бала тағдырына араласуы, оның мәселелеріне қызығушылық танытуы, баламен дұрыс (психологиялық тұрғыдан дұрыс) мінез-құлқы оған оңалтудың келесі кезеңіне өтуге мүмкіндік береді. Психолог баламен бірге өзін-өзі тану құрылымындағы буындардың қайсысынан айырылғанын анықтайды («Сіз үнемі мазақ етесіз», «Сіз табысты болғыңыз келеді (танылады, қабылданады), бірақ сіз мұны істей алмайсыз) ”), т.б. Өзін-өзі бағалау индивидтің жеке тұлға ретінде даму кеңістігі болып табылатын уақыттағы психологиялық болмысына да байланысты. Адамның өткені, бүгіні және болашағы оның қалыпты әл-ауқаты үшін бірдей маңызды. Адамдар арасында құқықтары мен міндеттері бар адамның болуы да адамның өзін қалай сезінетіндігі үшін маңызды. Психолог баламен бірге өзін-өзі танудың айырылған бөліктерін анықтайды және депривацияның себептерін талдайды. Түзету жұмысының келесі кезеңі баланың құндылық аясын эго-фиксация деңгейінен адамдардың әлеуметтік қарым-қатынастарының болмыс деңгейіне дейін адамзат баласының өкілі ретіндегі «біз» деңгейіне дейін кеңейтуден тұрады. Балаға өзінің бірегейлігі, сондай-ақ өткен күйзелістерге тәуелділіктен арылу қажеттілігі түсіндіріледі: өз проблемаларын, қайғысын басқалармен салыстыру; күш тауып, болашағыңызға сенім артыңыз; өзінің күш-қуаты мен қабілеттерін басқаларға пайдалы қызметке арнау керектігін түсіну. Баламен тағдырға ренжіген адамдардың санасының тарылуы (тек жетімдер мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар ғана емес), бұл олардың қайғы-қасіреттерін қалай күшейтетіні туралы құпия әңгімелер жүргізіледі. Бұл жағдайда сәйкестендіру әдістері қолданылады. Әзірленген психологиялық көмек технологиясы барлық жастағы балалармен (мектепке дейінгі жастан бастап орта мектепке дейін) тиімді жұмыс істейді. Балалар үшін (мектепке дейінгі және бастауыш мектеп оқушылары) қуыршақпен немесе сүйікті ойыншықпен сәйкестендіру әдісі қолданылады. Бұл ойыншықтар бала үшін эмоционалды қарым-қатынас объектісі бола алады, барлығын түсінетін және жамандықты есте сақтамайтын идеалды достың орнын басады. Ойыншықпен сәйкестендіру әдісі баланың жеке даму ерекшеліктерін диагностикалауға және оның жеке басына тән қиындықтарды түзетуге мүмкіндік береді. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар өздерінің сезімдеріне, ата-аналық мейіріміне және жиірек жалғыздыққа байлану қабілетіне байланысты жыныстық материалдың бұзылуын бастан кешіреді. Жыныстық шектен тыс қозғыштыққа әсер ету шаралары екі түрлі болуы мүмкін: а) емдік және тәрбиелік әсер тікелей балаға бағытталған кезде жеке; б) ұжымдық – бұл ықпал балалар тобы арқылы жүзеге асырылғанда. Әрине, әсер етудің екі түрі де жан-жақты біріктіріліп, біріктірілуі мүмкін. Жоғарыда айтылғандардың барлығынан мынадай қорытынды жасауға болады: мұндай балаларға оларға деген ерекше гуманистік және кәсіби қатынас қажет. Балаға түсінуге қабілетті дос, өмірді дұрыс бағдарлауға көмектесетін адам керек. Мекемелерде тәрбиеленетін балалардың жеңіліске ұшырауы сөзсіз емес және олардың алдын алудың өте тиімді шаралары мүмкін. Мысалы, арнайы психологиялық көмек, мекемедегі мұғалімді жанұялық тәрбиеге жақындату, жеке және материалдық жағынан жетілдірілген құрал-жабдықтар, кадрларды ерекше іріктеу, шағын топта ұйымдастыру, оқытудың реттілігі) [9,10]. Қорытынды Ата-анасының қамқорлығынан тыс қалған балалардың тұлғалық сапаларының тежелуі әлеуметтік-мәдениет орталықтарына сирек баруынан, эстетикалық тәрбиенің әлсіздігінен, айналасындағы адамдармен қарым-қатынастардың аздығынан болады. Ал, Жетім балалардың ең басты талаптілектерін қанағаттандырмайтын іс-әрекеттер құрамы қимыл-қозғалыс, айналасындағы қарым-қатынас мұқтаждығы, әлеуметтік қарым-қатынас күйі, бала жасындағы әлеуметтік шектелу, өз-өзін әлсіз сезінуі, т.б. әлеуметтікпсихологиялық тұрғыдан алғанда, қарым-қатынастың кедейленуі, әсіресе, олардың сезіну, түйсіну, есте сақтау, қиялдау, т.б. процестерінің дамуының тежелеуінен болады деп ой түйіндейміз. Біздің жетім балалардың психологиялық ерекшеліктерін анықтаудағы мақсатымыз – жетім балалардың тұлғасын қалыптастыру мен оларды әлуметтендіру жолдарын іздестіру, бағытбағдарын айқындау болды. Қорытындылай келе, Қазақстан жері үшін бала отбасында өмір сүріп, ата-ананың мейірі мен мейіріміне бөленуі керек деген сөздер жай сөз емес деп айта аламыз. Қоғамның міндеті мен мақсаты – назарын күтіп тұрған балаларға бей-жай қарамау. Біздің қоғамның әрбір мүшесі балалар үйіне қыдыруға, балалармен достасуға, оларға өз үйін, отбасын табуға көмектесуге қабілетті. Мақаланың мақсаты - қазіргі жағдайды көрсету және қоғамның балалар мен олардың қажеттіліктерінің маңыздылығын еске салу. Біздің мекемедегі әрбір бала жасына қарамастан, бір күні ата-анасын тауып, отбасында өмір сүретінін армандайды. Мемлекет балалар үйлеріне қолайлы жағдай жасау үшін көп жұмыс жасайды, бірақ, әрине, ешбір балалар үйі өз отбасын, ата-ананың қамқорлығы мен қамқорлығын алмастыра алмайды. Сондықтан Қазақстанда жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына орналастырудың баламалы түрлері белсенді түрде жүзеге асырылуда. Басқаша айтқанда, қорғаншылық немесе қамқоршылық – жасына немесе денсаулығына байланысты өз бетінше өмір сүре алмайтын, құқықтарын қорғай алмайтын және мүлкін басқара алмайтын адамдарға көмек. жүктеу/скачать 61.7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|