«Инклюзивті білім беру» пәнінен дәрістер жинағы Мамандықтар: 6B01701- Қазақ тілі мен әдебиеті», «6B01704- шетел тілі: екі шет тілі»
ДӘРІС. ҚАЗАҚСТАНДА ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ
жүктеу/скачать 117.56 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстан жалпы білім беру жүйесіне инклюзивтілікті енгізу жоспарында Орталық Азия елдері алда келеді.
| 6 ДӘРІС.
ҚАЗАҚСТАНДА ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІ ҚР инклюзивті білім беру-жаңа құбылыс. Қазақстанда инклюзивті білім беру-балаларды барабар әлеуметтендірудің нақты мүмкіндігі. Қазақстанда, салалық министрліктің мәліметінше, 150 мыңнан астам мүгедек бала тұрады. Алайда, бұл сандар салыстырмалы, себебі кейде ата-аналар балалардың мүмкіндіктерін осындай әлеуметтік айқындаудан аулақ бола отырып, оларды есепке алмайды. Сонымен қатар, басқа да тіл және мәдени топтардың, діндердің өкілдері, ауылдық жерлерде тұратын, маргиналды топтарға жататын балалар бар. Олар сондай-ақ ерекше қажеттіліктері бар адамдар санатына жатады, өйткені оларды тәрбиелеудің, оқытудың және өмірдің әлеуметтік-мәдени форматы мемлекетте белгіленген стандарттардан ерекшеленеді. Бұл балалар сондай-ақ білім беру мен әлеуметтендіру туралы келгенде ерекше тәсілді қажет етеді. Осылайша, кәмелетке толмағандардың 3% - дан астамы-оқыту мен тәрбиелеуде ерекше көзқарасты талап ететін балалар. Мемлекет қоғамның осы мүшелерінің барабар білім алуына алаңдаулы. Инклюзивті білім беру-бұл психофизиологиялық көмекті талап етпейтін және қажет ететін балаларды тең құқықтармен процеске тартуды көздейтін мектепке дейінгі және мектептегі тәрбие мен оқытудың арнайы жүйесі. Қарапайым сөзбен айтқанда, бұл бір сыныпта мүгедек балалар мен психосоматикалық сипаттағы ауытқулар байқалмайтын балалар оқитын мектеп. Соңғы уақытқа дейін денсаулықпен ауыр проблемалар болған балалар толық емес санатқа түсті. Бұл ДЦП-дан зардап шегетін, саңырау немесе соқыр, ақыл-ой кемістігінің жеңіл нысандары бар, соның ішінде аутизммен зардап шегетін ұлдар мен қыздар. Әдетте мұндай балаларды ата - аналар түзету форматындағы мамандандырылған мектептерге-интернаттарға берді. Қазақстанда да осылай болды. Қазақстанда білім беру барлығына қолжетімді, онда балалардың физиологиялық немесе психологиялық мүмкіндіктеріне қарамастан, барабар әлеуметтендіруді алатын және оқитын оқу орындарының типтерін құру туралы мәселе болды. Қазақстандағы осындай оқыту жүйесінің негізгі сәттері мен мақсаттары: * барлық балалар-білім беру үдерісіне тең қатысушылар; * мектеп балаларды өмірге бейімдейді; * мүгедек балаларда олардың қоғамдағы қажеттілігін, Әлеуметтік іске асырудың маңыздылығы мен перспективаларын түсіну қалыптастырылатын болады; * қоғамның гуманистік ұстанымы құрылады, барлық адамдардың мейірімділігіне, мейірімділігіне және теңдігіне тәрбиелік екпін жасалады. Қазақстан жалпы білім беру жүйесіне инклюзивтілікті енгізу жоспарында Орталық Азия елдері алда келеді. Елімізде осы процеске қатысатын білім беру мекемелеріне, педагогикалық құрамға және ата-аналарға әдістемелік және психологиялық-педагогикалық көмек көрсететін 7 орталық жұмыс істейді. Олардың ішінде Ақтөбе және Ақмола, Қарағанды және Батыс Қазақстан облыстарында, Қызылордада инклюзивтілікті енгізу бойынша өңірлік орталықтар бар. Мұндай балаларға он үш оңалту орталықтарында, жүз қырық тоғыз түзету бағытындағы кабинеттерде, елу сегіз психологиялық-медициналық үлгідегі консультацияда түзету көмегін көрсетеді. Инклюзивті білім беруді енгізу барысында қазақстандық қоғам қандай проблемаларға тап болады? 1. Қоғам мұндай оқыту стратегиясын іске асыруға дайын емес. Балалардың көптеген ата-аналары дамуында ерекшеліксіз осындай оқыту салдарынан олардың балаларының бағдарламаны меңгеруден артта қалуынан қауіптенеді. Мүгедек балалардың ата-аналары психологиялық ыңғайсыздықтан, әлеуметтік шиеленістіктен (күлімсіреуден, қорлаудан) қорқады. Сонымен қатар, мұндай оқушылар ерекше көзқарасты талап етеді, жиі - түзету, оны жалпы білім беру жүйесі болжамайды. Сондықтан екі санаттағы оқушылардың ата-аналары балаларды бірлесіп оқытуға барабар қатынасты қолдайтын және қалыптастыратын әлеуметтік психологтардың қосымша жұмысын талап етеді. Яғни, ата-аналардың қоғам дамуының осындай гуманистік стратегиясын іске асыруға уәждемесінің қажеттілігі бар. 2. Педагогикалық құрамды дайындау. Қазақстанда ерекше қажеттіліктері бар балаларды оқыта алатын, олармен түзету сабақтарын жүргізе алатын дефектолог-мамандар аз екен. Егер 2011 жылы дефектологтарды дайындау Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінде және Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық университетінің Мамандандырылған кафедрасында жүргізілсе, 2017 жылы осы бағыттағы мамандарды 17 ЖОО дайындады. 2014 жылдан бастап осы бағыт бойынша 2,7 мың педагог қайта даярлаудан өтті. 3. Оқыту әдістері мен тәсілдерін өзгерту, техникалық базаны қайта жабдықтау. Өкінішке орай, Қазақстанда ерекше қажеттіліктері бар балаларды оқыту әдістемесі әрдайым уақыт рухына жауап бермейді. Сондықтан осындай оқушыларды компьютерлерді және басқа да заманауи техникалық құралдарды (аудио, бейне) пайдалана отырып оқыту жүйесін әзірлеу белсенді жүргізілуде. Бұдан басқа, қатаң мемлекеттік білім беру стандарттары мүгедек балалардың табыстылығын бағалаудың барабарлығын көздемейді. Оларды қайта қарау және балалардың жеке ерекшеліктерін ескеретін неғұрлым икемді жүйе құру қажет. Көпшілігі инклюзивті білім беру перспективасына күмәнмен қарайды. Бірінші кезекте бұл дамуы қалыпты деп сипатталатын оқушылардың ата-аналарына қатысты. Баланың мүгедектігі бар ұл немесе қыз бар сыныпта, әсіресе ауытқулар тек физиологиялық ғана емес, сонымен қатар олардың жеке басының психикалық және психологиялық жағынан да байланысты болса, оқығанын бәрінен де қалаймын. "Дамудағы шектеулі мүмкіндіктер" термині Қазақстанда ресми ретінде қабылданды және ол нормативтік-құқықтық құжаттарда пайдаланылады. Ресей мен Қырғызстанда, мысалы, "денсаулық мүмкіндіктері шектеулі балалар" (ЖДО) термині, Беларусьте – "психофизикалық даму ерекшеліктері бар балалар" (ЖДТҰ) термині қолданылады. Қазіргі уақытта денсаулық мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған білім беру жүйесі белсенді талқылануда. Бұл тақырып көптеген пікірталас сұрақтарынан тұрады. Ең өзекті мәселелердің бірі - ЖВЗ бар балалар оқуы тиіс. Арнайы білім беру мекемелерінде немесе "барлық балалар бірге білім алуы керек"деген танымал ұран бар ма? Біздің елдемүмкіндігі шектеулі балаларды жалпыға білім беруортасына қарай бейімдеу 2002 жылдан басталды. Сол жылы Қазақстан ТМД елдерінің арасында алғаш рет «Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік және медика-педагогикалық тұрғыдан қолдау» туралы заңды қабылдады. Осы заң аясында жарымжан балаларға ерте бастан білім беру мәселесіне мән берілген. Оларды білім беру, әлеуметтік, медициналық тұрғыда қамтамасыз ету қарастырылған. Ең бастысы, аталмыш заңда инклюзивті білім берудің негізгі принциптері айқындалды.Қазақстан 2008 жылы БҰҰ-ның «Мүгедектердiң құқықтары туралы» конвенциясына қол қойып, барлық мүмкіндігі шектеулі жандарға жағдай жасауға міндеттенген. Осы мәселені талқылаған халықаралық конференциялар, түрлі семинарлар ұйымдастырылуда. Сондықтан мемлекеттік «Білім беруді дамытудың 2011-2020» жылдарға арналаған бағдарламасына бірінші рет инклюзивті білім беруді дамыту қосылды. Бұл бағдарламада Инклюзивті білім жүйесін дамытудың мына мәселері көрсетілген: 2015 жылға қарай аталған міндетті шешу үшін: •мүмкіндіктері шектеулі балаларды біріктіріп оқытудың модульдік бағдарламалары; •мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім беретін ортада біріктіріп оқыту ережесі әзірленеді, түрлі кемістігі бар балалар үшін бірігу нысандары анықталады; •мүгедек балаларға қашықтықтан білім беруді ұйымдастыру қағидалары әзірленеді; •2020 жылға қарай мектептерде мүгедек балалар үшін көтергіш жабдықтар, пандустар, санитарлық бөлмелерде арнайы құралдар орнату, тұтқалармен, арнайы парталармен, үстелдермен және басқа да арнайы компенсаторлық құралдармен жарақтандыру арқылы «кедергісіз аймақтар» құрылады; •3030 мектепте мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқытуға және тәрбиелеуге тең қол жеткізу үшін жағдайлар жасалады (мектептерде педагог-дефектологтардың, балаларды психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің, арнайы жеке техникалық және компенсаторлық құралдардың болуы); •Үйде білім алатын мүгедек балалар жеке мүмкіндіктері мен қажеттіліктері ескеріле отырып, компьютерлік техникамен және компьютерлік қамтамасыз ету жинақтарымен қамтамасыз етіледі. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасында, орта білім жүйесінің ағымдағы жай-күйіне жасалған талдау бойынша «соңғы жылдары мүмкіндіктері шектеулі балалар санының өскен, 2005 жылы олардың саны 124 мыңды құраса, 2010 жылы 149 мыңнан асты. Олардың 41,4 %-ы ғана арнайы білім беру бағдарламаларымен қамтылғандығын көрсетті. Аталған категория балаларын оқыту 35 арнайы балабақшада, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының 228 арнайы топтарында, республика бойынша 101 корркециялық мектепте және жалпы білім беретін мектептердің 1096 арнайы сыныптарында жүзеге асады». Бұл дегеніміз өз білім беру жүйемізде мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмысты ұйымдастырудың өз жолын құруымыз керек деген сөз. Бірақ бізде жұмыс істеп тұрған арнайы мектептердің жүйесі сақталады. Өйткені бәрін бір партаға әкеп отырғыза алмаймыз. Қанша айтсақ та, жарымжан балалар жалпыға білім беретін мектеп жағдайында қажетті білім ала алмайды. Сондықтан бұл жүйе кеңейе береді. Жақында ғана республикалық зағип балаларға арналған жаңа мектеп салу жөніндегі Үкіметтің шешімі шықты. Арнайы мектептер жалпыға білім беретін оқу орындарына ресурс секілді болады, өйткені мұнда арнайы ұжым қалыптасқан. Қазақстанда мүмкіншілігі шектелген балалардың туғанынан бастап әлеуметтік және медициналық-педагогикалық корекциялық амалдары амалдары, психологиялық-медициналық-педагогикалық тексерілуді және білім алуды ақысыз пайдалану құқығы еліміздің бас Конституциясында «Білім туралы», «Мүмкіншілігі шектелген балаларды әлеуметтік және медика-педагогикалық тұрғыдан қолдау туралы», «Қазақстан Республикасында мүгедектерді қорғау туралы», «Арнайы әлеуметтік қызмет туралы» заңдарда бекітілген. Жоғарыда айтылған міндеттерден басқа өзге де бірқатар мәселелерді шешу қажет. Осы аталған міндеттер шешімін табу үшін, сөз жоқ білікті маман қажет,сол себепті осы бағытта болашақ мамандарға тиісті білім, іскерлік, дағды қалыптастыру керек. Қазақстан Республикасындағы инклюзивті білім беру идиясының пайда болуы мен енгізілуі «Ақыл-ой және дене бітімі дауының дамуының бұзылулары бар балалармен жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдецу және кәсіби еңбекке оңалту Республикалық ғылыми-практикалық орталығыңын директоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Р.А. Сүлейменова «Инклюзивті білім беру – бұл балаларды бөліп қарайтын кедергілерді жоюға бағытталған, барлық балаларды олардың жасы, жынысы, этникалық, діни көзқарастарына немесе дамуында бұзылуының барлығына қарамастан отбасының белсенді қатысуы, түзету-педагогикалық кеңес беру, баланың емес, қоршаған ортаның баланың жеке ерекшеліктеріне бейімделуі негізінде, білім беру жағдайланын жасау арқылы оларды жалпыға міндетті білім беру үдерісімен қамтуды көздейтін мемлекеттік саясат» деп қарастырады . Инклюзивті білім беру мамандарының пікірінше дәл осы жұмыс біздің елдегі инклюзивті білім беруді дамы тудағы бағыттардың бірі болуы тиіс. Ол екі бөлек дәстүрлі қызмет ететін арнайы және жалпы білім беру жүйесін жақындастыруды, жалпы білім беретін педагогтер мен дефектологтардың серіктестігін, білім берудің арнайы ұйымдарына жалпы білім беру жүйесіндегі инклюзивті процестерді дамыту бойынша ресурстық орталықтар қызметін тапсыруды талап етеді. Арнайы білім беру Формалары Әдістері Құрылымы
Жалпы білім беру жүйесі Формалары Әдістері
Құрылымы жүктеу/скачать 117.56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|