ПЕЈҒӘМБӘРИН МҮҺАРИБӘЛӘРИ 1. БӘДР МҮҺАРИБӘСИ

3. ХӘНДӘК (ӘҺЗАБ) МҮҺАРИБӘСИ

Онларын башчылары Мәккәјә ҝедиб Гүрејши мүсәлманларла мүһарибә етмәјә тәшвиг етмиш вә беләликлә дә онлара көмәк едәҹәкләринә вә`дә вермишдиләр.

Нәһајәт, јәһудиләрин тәһрики нәтиҹәсиндә ајры-ајры груплардан ибарәт ислам дүшмәнләриндән бир ҹәбһә јаранды. Буна ҝөрә дә бу мүһарибәјә Әһзаб (груплар, партијалар) мүһарибәси дејилир.

Мүшрикләрдән, мүстәкбирләрдән, јәһудиләрдән, мүнафигләрдән вә Мәдинәдән гачанлардан ибарәт бу гүввәләрин һамысы Ислам әлејһинә бир бирлик јаратмышдылар.

Онлар тезликлә исламы арадан апара биләҹәкләрини ҝүман едирдиләр.

Он мин нәфәрдән ибарәт олан мүшрикләр ордусу Һиҹри 4-ҹү илин Шәввал ајында Әбу Сүфјанын команданлығы алтында Мәдинәјә тәрәф јүрүшә башлады.

Хузаә гәбиләсиндән бир нечә атлы сүр`әтлә өзләрини Мәдинәјә чатдырыб вәзијјәти Пејғәмбәрә (с) билдирдикдә Аллаһ Пејғәмбәри (с) мүһарибәјә һазырлыг әмрини верәрәк һәрби сәркәрдәләрин фикрини өјрәнмиш, узун сүрән мүзакирәдән сонра Салманын фикри гәбул едилмишди. Мәдинәнин әтрафында хәндәк газылмыш, мүсәлманлар исә хәндәјин архасында кешик чәкирдиләр.

Үч мин фәдакар мүсәлман ҝеҹә-ҝүндүз чалышараг 12000 метр узунлуғу, 5 метр дәринлији вә тәгрибән 6 метр ени олан хәндәкләр газдылар. Хәндәк бојунҹа кечид үчүн јол-көрпү салыб, оралара нөвбәтчи гојмушдулар. Хәндәјин архасында мүхтәлиф сәнҝәрләр дүзәлдәрәк шәһәри мүдафиә етмәк үчүн орада ох атанлары јерләшдирмишдиләр.

Ширк ордусу Мәдинәјә чатанда гаршыларында кечилмәси мүмкүн олмајан бир хәндәјин олдуғуну ҝөрдүләр. Буна ҝөрә дә хәндәјин архасында чадыр гурмаға мәҹбур олдулар.

Әбу Сүфјан ордунун әһвал-руһијјәсини јахшылашдырмаг үчүн Бәни Нәзир јәһудиләринин башчысы Хәјј ибни Әхтәби чағыртдырыб әмр етди ки, Бәни Гүрәјзә јәһудиләринин башчысы Кә`әб ибни Әсәд илә ҝөрүшәрәк онлара итаәт едәнләрлә бирликдә Мәдинәдә үсјан галдырсынлар. Бу ҹүр оларса мүшрикләрин һәмләси үчүн дә јол ачылаҹагды. Һәјј ибни Әхтәб Әбу Сүфјанын әмрини јеринә јетирди. Лакин Пејғәмбәр (с) өз узагҝөрәнлији илә ишин бу ҹүр баш верәҹәјини анламышды вә беш јүз дөјүшчүнү шәһәрин ичиндән ҝөзләнилән һәр һансы бир тәһлүкәјә гаршы һазыр вәзијјәтдә сахлајырды. Беләликлә дә, дүшмәнин бу һијләси дә боша чыхды.

Бу вәзијјәти ҝөрән мүшрикләрин әсҝәрләри ҝеҹә-ҝүндүз хәндәјин архасында ҝөзләмәк мәҹбуријјәтиндә галдылар.

Бир ҝүн мүшрик дөјүшчүләрдән беш нәфәр Әмр ибни Әбдүвәдин башчылығы илә хәндәјин ени аз олан бир јериндән кечмәјә мүвәффәг олдулар.

Әмр бағырараг дејирди: Еј өлдүрүлдүкдән сонра ҹәннәтә ҝедәҹәкләрини иддиа едәнләр, һарадасыныз? Ҝәлин, сизи ораја ҝөндәрәк. Һәзрәт Әли (ә)-дан башга һеч кәс Әмрин ҹавабыны вермәјә ҹүр`әт етмәди.

Әли (ә) илдырым кими үстүнә шығыјараг бир зәрбә илә ону јерә чырпараг уҹадан Аллаһу Әкбәр деди.

Әмрин јанында оланлардан бири гачанда хәндәјин ичинә дүшдү, амма Әли (ә) она да аман вермәјиб өлдүрдү. Он нәфәри исә гачыб ҝедә билди.

Әли (ә)-ын гүдрәти вә сүр`әти ислам әсҝәрләри үчүн мејдана бөјүк бир зәфәр ҝәтирмишди. Белә ки, Пејғәмбәр (с) бујурду: «Әлинин бу фәдакарлығы вә мүвәффәгијјәтинин дәјәри инсанларын вә ҹинләрин 70 иллик ибадәтиндән даһа чох вә даһа үстүндүр.»

Сабаһсы ҝүн Халид ибни Вәлид мәғлубијјәтин әвәзини чыхмаг үчүн атлы дәстәләрлә бирликдә хәндәји кечмәк истәјирди. Анҹаг ислам әсҝәрләри онларын да гаршысыны алдылар. Бу вәзијјәт дүшмәнин әһвал-руһијјәсини тамам позмушду. Пејғәмбәр (с) мүвәффәг олмушду ки, Нәим ибни Мәс`удун васитәсилә мүшрикләрлә Бәни Гүрејзә јәһудиләри арасында ики тирәлик јаратсын. Мәһз ондан сонра бу ики гәбилә арасындакы мүгавилә позулмушду.

Бундан әлавә, Хүзејфә адлы бир нәфәри дә ҝеҹә чағы дүшмән әсҝәрләрини руһи ҹәһәтдән зәифләтмәкдән өтрү мә`мур етмишди. О, мүшрикләрә һаванын сојуглуғу вә тәһлүкәли туфандан данышмыш, ахырда әсҝәрләрлә сәркәрдәләр арасында ҝөрүш ајрылығы мејдана ҝәлмишди.

Нәһајәт Әбу Сүфјан гүввәләрини топлајыб Мәккәјә гајытмаг мәҹбуријјәтиндә галды. Бунун үчүн исә ҝеҹәнин гаранлығындан истифадә етди.

Сүбһ тездән, мүсәлманлар намаз гылмаг үчүн галхдыглары заман дүшмәнләрдән бир изин белә галмадығыны ҝөрдүләр.

Пејғәмбәр (с) дүшмәнин гачдығыны өјрәндикдән сонра әсһабына һәрби мөвгеләрини бурахыб шәһәрә гајытмаларыны әмр етди.

БӘНИ ГҮРЕЈЗӘНИН АГИБӘТИ

Бәни Гүрејзә мәғлуб олдугдан сонра Пејғәмбәрдән (с) Мәдинәдән ҝетмәк үчүн иҹазә истәдиләр. Лакин, Пејғәмбәр (с) онларын бу истәјини гәбул етмәди, чүнки, онларын фүрсәт тапдыгда јени бир мүһарибә планы һазырлајаҹагларыны габагҹадан чох ҝөзәл билирди. Ејни шәкилдә Бәни Гәјнүгә јәһуидиләри дә фүрсәт тапандан сонра Үһүд мүһарибәси вә Бәни Нәзир јәһудиләри дә Хәндәк мүһарибәсинә ҝиришмишдиләр.

Нәһајәт онлар мүһарибә әснасында дүшмәнлә әмәкдашлыг вә хәјанәт етдикләринә ҝөрә Сә`д ибни Үбадәнин һөкмүнә тәслим олдулар. Һәмин һөкмә әсасән кишиләр өлдүрүлмәли вар-дөвләтләри исә мүсадирә олунмалы иди.

ҺҮДЕЈБИЈЈӘ СҮЛҺҮ

Гүрејшләр Пејғәмбәрин (с) һәрәктиндән хәбәрдар олдуглары вахт Мәккәјә ҝирмәкләринә әнҝәл олаҹагларына даир бүтләрә анд ичәрәк Халид ибни Вәлиди ики јүз атлы илә бирликдә онларын габағыны алмаг үчүн мүсәлманларын үстүнә ҝөндәрдиләр.

Пејғәмбәр (с) тоггушма баш вермәсин дејә, кәсә јолдан ҝедәрәк Һүдејбијјә әразисинә чатды. Пејғәмбәр (с) әввәлҹә бир нечә елчи ҝөндәрди ки, Гүрејшә онларла мүһарибә етмәк фикриндә олмадыгларыны вә мүсәлманларын мәгсәдинин анҹаг һәҹҹ мәрасимини јеринә јетирмәк олдуғуну билдирсинләр. Лакин онлар Пејғәмбәрин (с) ҝөндәрдији гасидләр илә јахшы рәфтар етмәдиләр. Онларын рәфтар вә һәрәкәтләриндән фикирләринин јалныз мүһарибә етмәк олмасы ајдынлашды.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бир ағаҹын алтында әсһабындан јенидән беј`әт алды. Онларын һамысы Пејғәмбәрә (с) сөз вердиләр ки, сон нәфәсләринә кими өз һәдәфләринә бағлы галаҹаглар. Гүрејшләр әһвалаты өјрәнәндән сонра горхуб Сүһејл адлы бир нәфәри Пејғәмбәрлә (с) сүлһ мүгавиләси имзаламагдан өтрү һәзрәт Мәһәммәдин (с) јанына ҝөндәрдиләр.

Онларын истәдији мүсәлманларын бу ил Мәккәјә дахил олмагдан ваз кечәрәк ҝери гајытмалары, ҝәлән ил исә силаһсыз ҝәлмәләриндән ибарәт иди. Гүрејш исә мүсәлманларын дини мәрасимләриндә сәрбәст бурахыб онларын мал вә ҹанларыны горујаҹагдыр.

Мүсәлманлардан бә`зиләри исә Мәккәнин фәтһинә зәмин јарадан бир мүгавиләнин парлаг ҝәләҹәјини һәлә анлаја билмәмишдиләр. Лакин бүтүн бунлара бахмајараг Гүрејш беш маддәдән ибарәт сүлһ мүгавиләси имзалады. Дедијимиз кими мүсәлманлардан бә`зиси нараһат олуб Пејғәмбәрә (с) е`тираз етдиләр. Мүгавиләнин маддәләриндән бири дә бу иди: «Әҝәр Мәккә мүсәлманларындан бири, Мәдинәјә пәнаһ ҝәтирәрсә, Гүрејшә ҝери гајтарылаҹаг» онлар белә ҝүман едирләр ки, бу иш мүсәлманлар үчүн зилләт вә алчаглыг ҝәтирәҹәкдир.

Пејғәмбәр (с) бу барәдә чыхыш едәрәк онларын ҹавабыны вермишди.

Имам Садиг (ә) бу сүлһ мүгавиләсинин дәјәри һагда белә бујурурду: «Һәзрәт Пејғәмбәрин (с) һәјатында һеч бир һадисә Һүдејбијјә мүгавиләсиндән хејирли олмајыб.»

4. ХЕЈБӘР МҮҺАРИБӘСИ

Хејбәр галасы һәлә ҝеҹә икән мүсәлманлар тәрәфиндән мүһасирәјә алынды. Ислам дөјүшчүләри хурмалыглар арасында мүнасиб бир јер сечәрәк, Хејбәр вә дүшмән әсҝәрләринин вәзијјәтини өјрәниб вурушмаға башладылар. Ҹәсарәтлә ҹанларындан кечәрәк галалалары бир-бир әлә кечирдиләр. Садәҹә јәһудиләрин мүдафиә етдикләри ики әһәмијјәтли гала галмышды ки, онлар јухарыдан мүсәлманлары ох јағышына тутдулар.

Пејғәмбәрин (с) әмри илә ислам ордусу үч ҝүн арды-арасы кәсилмәдән Әбу Бәкр, Өмәр вә Сә`д ибни Үбадәнин башчылығы алтында ајры-ајры галалара басгын етсәләр дә, мәғлубијјәтә уғрадылар. Буну ҝөрән һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурду: «Сабаһ бајрағы елә бир адама верәҹәјәм ки, бу галаны фәтһ едәҹәк.»

Һамы о шәхсин ким олдуғуну өјрәнмәк үчүн сәһәри ҝөзләјирди. Һәмин шәхс һәзрәт Әли (ә)-дан башга ким ола биләрди?

Вә`д олунан ҝүн ҝәлиб чатдыгда һәзрәт Пејғәмбәр (с) зәфәр бајрағыны Әли (ә)-а верәрәк галаны фәтһ етмәк вәзифәсини онун өһдәсинә гојду. Бунунла һәзрәт Пејғәмбәр (с) һәзрәт Әлинин о бири сәркәрдәләриндән даһа үстүн вә дәјәрли олдуғуну ҝөстәрмәк истәјирди.

Әли (ә)-ын әсҝәрләри галаја јахынлашдыглары вахт Һарис вә Мәһраб адлы ики дөјүшчү гардаш әлләриндәки тохмаглары илә онлара һәмлә едирдиләр. Нәтиҹәдә мүсәлманлар онларын һәмләсинә таб ҝәтирмәјиб гачдылар. Амма һәзрәт Әли (ә) өз бөјүк вә сарсылмаз мүгавимәти илә онларын һәр икисини өлдүрдү. Јәһудиләр горхуларындан галаларын гапыларыны бағладылар. Гачанлар бу сәһнәни ҝөрәндә мүһарибә мејданына гајытдылар. Һәзрәт Әли (ә) илә бирҝә дөјүшә атылдылар.

Һәзрәт Әли (ә) гәзәбли шир кими галаја тәрәф ҝәләрәк онун гапысыны јериндән чыхарараг ону өзү үчүн галхан етди. Даһа сонра гапыны галаныны әтрафындакы хәндәјин үстүнә атыб әсҝәрләрин кечмәси үчүн көрпү дүзәлтди. Бу гапы о гәдәр ағыр иди ки, мүсәлманлардан једди нәфәр белә ону јериндән тәрпәдә билмирди.

Һәзрәт Әли (ә) өзүнүн бу һејрәтләндириҹи ҝүҹү барәдә бујурду: «Мән ону өз ади ҝүҹүмлә галдыра билмәздим. Аллаһын көмәји вә иманым сајәсиндә бу иши ҝөрә билдим.»

Нәһајәт ислам гүввәләри бүтүн галалары әлә кечирәрәк јәһудиләри ағыр мәғлубијјәтә уғратдылар. Јәһудиләр Пејғәмбәрә (с) билдирдиләр ки, өз јерләриндә галыб әкинчиликлә мәшғул олмаг вә газанҹларынын јарысыны мүсәлманлара вермәк истәјирләр. Пејғәмбәр (с) бу истәји гәбул едиб онлары сәрбәст бурахды.

ФӘДӘК ГӘСӘБӘСИ

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) Хејбәр мүһарибәсиндән сонра јәһудиләрин башга бир мәркәзи олан Вадил Гүррә мәнтәгәсинә тәрәф һәрәкәт едиб ораны да мүһасирә васитәси илә әлә кечирди. Даһа сонра онлара да Хејбәр јәһудиләри кими, өз торпагларында галараг газанҹларынын јарысыны мүсәлманлара вермәләрини иҹазә верди.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бу мүгавиләләрлә ислам ордусунун дүшмән гаршысындакы һәмлә вә мүдафиә ҝүҹүнү артырмаг үчүн өз игтисади вәзијјәтини дүзәлтмиш олду.

5. МУТӘ МҮҺАРИБӘСИ

Анҹаг онларын һамысы өлдүрүлдү, онлардан јалныз бир нәфәр сағ галды.

Сағ галан мүбәллиғ ҝеҹә вахты гачараг Мәдинәјә ҝәлди. Бу ики һадисә Пејғәмбәрә (с) чох ағыр тә`сир етди вә сәбәб олду ки, һиҹри сәккизинҹи илин Ҹәмадүл-әввәл ајында Мутәјә орду ҝөндәрсин. Мүһарибә е`лан олундугдан сонра он мин нәфәр көнүллү әсҝәр мүһарибәјә һазырлашды. Пејғәмбәр (с) онлар үчүн бир нитг сөјләди. Даһа сонра сәркәрдәләри ашағыдакы шәкилдә тә`јин етди: Ҹә`фәр ибни Әбу Талиб биринҹи сәркәрдә, Зејд ибни Һарисә икинҹи сәркәрдә, Абдуллаһ ибни Рәваһә үчүнҹү сәркәрдә. Әҝәр онлардан һансы бири шәһид олсајды ардыҹыл олараг о бириси онун јеринә кечәҹәкди. Әҝәр үчү дә шәһид олсајды, әсҝәрләр өз араларындан бир нәфәри сечиб сәркәрдә тә`јин едәҹәкдиләр.

Ислам әсҝәрләри Мутә торпагларына тәрәф һәрәкәт едиб Муан шәһәринә чатдыгда орадакы мүсәлманлар хәбәр вердиләр ки, Рум гејсәри Һеракл јүз мин нәфәрдән ибарәт Рум ордусу илә јүз мин нәфәр әрәб ордусуну бир јерә топлајыб.

БӘРАБӘР ОЛМАЈАН МҮҺАРИБӘ

Ики јүз мин нәфәрдән ибарәт дүшмән ордусу он мин нәфәрдән ибарәт ислам ордусуна һәмлә етди. Ҹә`фәр шәһид олана гәдәр шүҹаәтлә дөјүшдү. Икинҹи вә үчүнҹү сәркәрдә дә ејни шәкилдә дөјүшәрәк шәһид олдулар.

Даһа сонра әсҝәрләр Халид ибни Вәлиди өзләринә сәркәрдә сечдиләр. Халид тәҹрүбәли вә ағыллы адам иди. О, белә фикирләшди ки, әҝәр мүһарибә бу шәкилдә давам етсә онларын һамысы өләҹәк. Демәк, башга бир мүһарибә тактикасы илә дүшмәнин һәрәкәт вә һәмләсинин гаршысыны алмаг лазым иди.

О, әсҝәрләрә ҝеҹә јарысы ҝери чәкилмәләрини, сәһәр исә һај-күјлә мүһарибә мејданына јенидән ҝирмәләрини әмр етди. Бу заман дүшмән белә ҝүман едәҹәкди ки, Мәдинәдән тәзә көмәкчи гүввәләр јетишибди.

Халид бу тактика илә дүшмәни горхудуб мүһарибәни дајандырмаға мүвәффәг олду.

Әсһабын шәһид олмасы хәбәри Пејғәмбәрә (с) чатанда о һәзрәт (с) чох нараһат олуб онларын өлүмүнә ағлады, Халиди исә мүвәффәгијјәтинә ҝөрә тәбрик етди.

6. МӘККӘНИН ФӘТҺИ

Мүсәлманларын Мутә мүһарибәсиндә ҝери чәкилмәјә мәҹбур олмалары, Гүрејш мүшрикләрини ҹәсарәтләндирмишди. Онлар мүсәлманларын зәифләдијини ҝүман едирдиләр. Она ҝөрә дә Һүдејбијјә мүгавиләсинә бахмајараг онларла мүгавиләси олан мүшрикләр Бәну Бәкир гәбиләсинин көмәјинә ҝәлиб мүсәлман Хүзаә гәбиләсинә һәмлә едәрәк онларын бир чохуну өлдүрдүләр.

Бу һадисәнин ҹавабсыз галмајаҹағыны дүшүнән Әбу Сүфјан, Пејғәмбәрлә (с) мүгавиләнин мүддәтини чохалтмаг вә бу һадисәјә ҝөрә үзр истәмәк үчүн тез Мәдинәјә ҝәлди.

Амма Пејғәмбәр (с) онунла сојуг давраныб мүсбәт ҹаваб вермәди. Әбу Сүфјан әли бош Мәккәјә гајытды. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) мүһарибә е`лан едән кими он мин дөјүшчү һазыр олдугларыны билдирдиләр.

Дүшмәнә гәфилдән һәмлә етмәк вә бу барәдә мүшрикләрә һеч бир хәбәрин чатмамасы үчүн Мәдинәнин әтрафына нөвбәтчи гојулмушдур.

Амма Һатиб адлы хәјанәткар бир шәхс, Мәккәдә гоһумлары олдуғу вә Гүрејшдән горхдуғу үчүн, бир гадынын васитәсилә Гүрејшә мәктуб јазды. Анҹаг бундан хәбәр тутан мүсәлманлар мәктубу һәмин гадындан алыб, Һатиби ҹәзаландырдылар. Пејғәмбәр (с) әмр етди ки, һеч ким онунла данышмасын. Бу ҹәза онун үчүн өлүмдән дә ағыр иди.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) һиҹри сәккизинҹи илин Рамазан ајынын онунда һәрәкәт әмрини бујурду. Ислам әсҝәрләри сүр`әтлә ирәлиләјиб бир һәфтә әрзиндә Мәккәјә чатараг шәһәр јахынлығында чадыр гурдулар. Пејғәмбәр (с) өз мүһарибә тактикасы әсасында әмр етди ки, әсҝәрләр ҝеҹә вахты чөлдә од јандырсынлар. Беләликлә дүшмән Мәккәдән бөјүк бир орду ҝәлмәсини вә онларын мүһарибәјә һазыр олмасыны зәнн едәҹәкди. Тонгаллардан галхан аловлар, мүсәлманларын һај-күјү, дәвә вә атларын кишнәмәси бүтүн чөлү бүрүмүшдү. Әбу Сүфјан вә Гүрејш бөјүкләриндән бир гисми вәзијјәти даһа јахындан өјрәнмәк үчүн ҝәлдикләри вахт чох горхдулар. Әбу Сүфјан јанында оланлара һејрәтлә белә демишди: Индијә гәдәр белә бөјүк бир орду ҝөрмәмишәм.

Әбу Сүфјан Аббасла ҝөрүшүб данышмаға башлады. Аббас Әбу Сүфјана аман вериб ону Пејғәмбәрин (с) һүзуруна ҝәтирди вә деди: Әбу Сүфјан гүдрәт севир вә онун бу зә`иф ҹәһәтиндән мүсәлманлар јахшы истифадә едә биләрләр.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) мүсәлманларын хејрини нәзәрдә тутуб бујурду: «Һәр ким Әбу Сүфјанын евинә ҝирсә амандадыр. Әбу Сүфјан бу һагда Мәккә әһалисинә сөз верә биләр.» Әбу Сүфјан бу имтијазы алыб Мәккәјә гајытдыгда, ислам әсҝәрләринин әзәмәтини ҹамаат үчүн данышараг онлары горхутду.

Беләликлә психоложи бахымдан онлары ислам әсҝәрләринә гаршы дөјүшмәкдән чәкиндирди. Нәһајәт, Мәккә ган төкүлмәдән мүсәлманларын әлинә кечди.

ҮМУМИ ӘФВ

Мүсәлманларын бир һиссәси, хүсусилә дә мүһаҹирләр, интигам алмаг истәјирдиләр. Лакин һәзрәт Пејғәмбәр (с) үмуми әфв е`лан едиб бујурду: «Бу ҝүн рәһмәт ҝүнүдүр, интигам алмаг ҝүнү дејилдир. Һеч кимин ҹамаатла, бир нечә нәфәри чыхмаг шәрти илә, пис рәфтар етмәјә һаггы јохдур. О нечә нәфәри исә һәр јердә тапсаныз өлдүрүн. Чүнки онларын ҹәзасыны әфв етмәк мүмкүн дејил.»

Даһа сонра Пејғәмбәр (с) онларын адыны садалады. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бир аз истираһәт етдикдән сонра Аллаһын һәрәминә ҝедиб Кә`бәни о мурдар бүтләрдән тәмизләди. Даһа сонра Билал азан верәрәк һамы бирликдә намаз гылдылар.

7. ҺҮНЕЈН МҮҺАРИБӘСИ

Мүшрикләрин мәркәзи олан Мәккәнин мүсәлманларын әлинә кечмәси Мәккә әтрафындакы гәбиләләр арасында бөјүк горху јаратмышды. Һәмин гәбиләләр мүсәлманларын әлејһинә һәрби иттифаг тәшкил етмәк үчүн бир јерә јығылмышдылар.

Онлар мүштәрәк бир гәрара ҝәләрәк Һәвазин гәбиләсинин башчысы Малик ибни Ауфи өзләринә сәркәрдә сечдиләр.

Бу һәрби иттифагын тәшкил олунмасы хәбәри һәзрәт Пејғәмбәрә (с) чатан кими бир нәфәри гәбиләләрин арасына ҝөндәрди ки, әһвалаты јахындан өјрәнсин. Пејғәмбәрин (с) ҝөндәрдији адам өз өһдәлијини јеринә јетирдикдән сонра Мәккәјә гајыдыб вәзијјәт барәдә о һәзрәтә (с) мә`лумат верди.

ҺҮНЕЈНӘ ДОҒРУ ҺӘРӘКӘТ

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) дүшмәнин вәзијјәтини там шәкилдә өјрәндикдән сонра он ики мин силаһлы әсҝәрлә һиҹри 8-ҹи илин Шәввал ајынын бешиндә Һүнејн вадисинә тәрәф һәрәкәт етди. Дүшмән әсҝәрләринин сәркәрдәси Малик үч нәфәри кәшфијјат үчүн ислам әсҝәрләринин арасына ҝөндәрди.

Онлар ислам әсҝәрләринин гүдрәтини ҝөрәндән сонра гајыдыб әһвалаты өз сәркәрдәләринә данышдылар.

Малик баша дүшдү ки, мүсәлманларла баҹара билмәјәҹәк. Она ҝөрә дә әсҝәрләринә әмр етди ки, Һүнејн боғазынын тәпәсинә чыхыб, гајалыгларынын арасында ҝизләнсинләр вә орада өзләри үчүн сәнҝәр дүзәлтсинләр. О истәјирди ки, ислам әсҝәрләри боғаздан кечәндә онлара гәфилдән јүрүш етсин.

ҺҮНЕЈН БАҒАЗЫНДА

Һиҹри 8-ҹи илин Шәввал ајынын онунда чәршәнбә ахшамы ислам әсҝәрләри Һүнејн вадисинә чатдылар.

Пејғәмбәрин (с) әмри илә ҝеҹәни истираһәт етдиләр. Сәһәр чағы Халид, әсҝәрләрин сәркәрдәси олараг, вадијә ҝирмишди.

Һәр бахымдан һазырланмыш олан дүшмән бирдән-бирә һәр тәрәфдән ислам әсҝәрләринә һәмлә етмишди.

Ҝеҹәнин гаранлығы, атларын һүркмәси вә тәзә мүсәлман олан ики мин әсҝәрин ислам ордусунда олмасы дүшмән үчүн әлверишли шәраит јаратмышды. Бунун нәтиҹәсиндә Халид ҝери чәкилмәк мәҹбуријјәтиндә галмышды. Даһа сонра әсҝәрләр гачмаға башладылар. Һәзрәт Пејғәмбәрин (с) әтрафында олан мүһафиз дәстәсиндән јалныз он нәфәр галмышды. Пејғәмбәр (с) уҹа сәси олан бир нәфәрә әмр етди ки, гачанлары көмәјә чағырсын вә онлардан ҝери гајытмаларыны тәләб етсин.

Аббасын уҹа сәси гачанлары ҝери гајтарды. Мүһарибәнин әввәлиндә гәләбә чалан дүшмән гошуну јаваш-јаваш өз ҝүҹүнү итирмәјә башламышды. Нәһајәт дүшмәнин мүдафиә хәтти гырылдығындан дүшмән әсҝәрләри бир чох гәнимәт ҝеридә гојараг гачмаға башладылар. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бир һәрби һиссәсини онларын далынҹа ҝөндәрди ки, дүшмәни дармадағын етсинләр, белә ки, бир даһа јығышыб тәшкилат јарада билмәсинләр.

Дүшмәни гован һиссә өз вәзифәсини јеринә јетириб гајытдыгдан сонра Пејғәмбәр (с) гәнимәтләри әсҝәрләрин арасында бөлдү.

8. ТӘБУК МҮҺАРИБӘСИ

Һиҹри 9-ҹу илин Рәҹәб ајында Пејғәмбәрә (с) хәбәр верилди ки, мүсәлманларын шимал-шәрг (Әрәбистан) сәрһәди Рум империјасы тәрәфиндән тәһдид олунур вә онлар ислам торпагларына һәмлә етмәк арзусундадырлар.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) ҝүҹлү бир орду топладыгдан сонра, әввәлләр өз һәдәфини ҝизләтдији һалда, бу дәфә әксинә һәдәфини һамыја е`лан етди вә онлардан әлләриндән ҝәлән көмәји ислам ордусундан әсирҝәмәмәләрини истәди. Халг бөјүк һәвәс вә истәклә әсҝәрләрә лазым олан һәр шеј тә`мин едиб мүһарибә хәзинәсини долдурдулар.

МҮНАФИГЛӘРИН РӘФТАРЫ

Мүнафигләр көнүллү ислам әсҝәрләринин сәфәрбәр олдуглары андан е`тибарән психоложи мүһарибәјә башлајыб мүхтәлиф шајиәләрлә халгы Рум әсҝәрләриндән горхудурдулар.

Мүнафигләр зәһәрли тәблиғатларыны апара билмәк вә халгы ҹиһадда иштирак етмәкдән чәкиндирмәк үчүн Зирар адлы бир мәсҹид дә тикдиләр. Лакин Пејғәмбәрин (с) гәти мөвгеји онларын бүтүн һијләләрини пуча чыхарды.

Һәзрәт Пејғәмбәрин (с) әмирлә мүнафигләрин јығынҹаг мәркәзи олан Сүвејләмин еви јерлә јексан олунду вә бунунла да онларын бүтүн планлары нәтиҹәсиз галды.

ТӘБУКӘ ДОҒРУ

Отуз мин дөјүшчүдән ибарәт мисилсиз ислам ордусу һазырландыгдан сонра Мәдинә чөлүндә чадырлар гурулду.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) команданлығы өз өһдәсинә алды вә ордуну тәфтиш етдикдән сонра әсҝәрләр үчүн бир нитг сөјләди.

Даһа сонра Әли (ә)-ы Мәдинәдә өз ҹанишини тә`јин едиб Тәбукә доғру јола дүшдү. Ислам ордусу чөлүн гызмар истисиндә 600 километр јол ҝедиб Тәбукә чатдыгда орада Рум ордусундан һеч бир әсәр-әламәтин олмадығыны ҝөрдүләр. Онлар гәлби шәһидлик ешги илә вуран ҝүҹлү ислам ордусунун һәрәкәт етмәсиндән хәбәрдар олан кими шимала тәрәф ҝери чәкилмишләр.

Ислам ордусу ијирми ҝүн ҝөзләдикдән сонра һеч бир тоггушма баш вермәдән, Пејғәмбәрин (с) әмри илә Мәдинәјә гајытды.

МҮНАФИГЛӘРИН ҺИЈЛӘСИ

Тәбукдан гајыданда халгдан горхдуглары үчүн ордуја гошулан мүнафигләрдән бир групу Тәбукун дар кечидләриндә ҝизләнәрәк ҝеҹәнин гаранлығындан истифадә едиб Пејғәмбәрин (с) дәвәсини һүркүдәрәк, һәзрәти дәрәјә атыб өлдүрмәк истәдиләр, амма онларын бу һијләси нәтиҹәсиз галдығы үчүн гачмаға мәҹбур олдулар. Ислам әскәрләри онлары өлдрүмәк истәдиләр, лакин Пејғәмбәр (с) бу ишдә онлара мане олду.

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) гајыдандан сонра Аллаһын әмри илә мүнафигләрин мәркәзи олан Зирар мәсҹидини учуртду.

МҮШРИКЛӘРДӘН БӘРАӘТ

Һиҹри 9-ҹу илин Зил-һәҹҹә ајынын онунда, һәҹҹ мәрасими әснасында мүшрикләр јенә дә көһнә ән`әнәләринә садиг галыб бу мәрасимдә иштирак етмишдиләр. Мүшрикләр һаггында сурә назил олан кими, Пејғәмбәр (с) Аллаһын әмри илә һәзрәт Әли (ә)-а бујурду ки, Мәккәјә ҝедиб халга бу ајәни охусун: «Бу илдән сонра һеч бир мүшрик һәҹҹә ҝетмәјәҹәк вә һеч бир чылпаг Кә`бә әтрафында тәваф етмәјәҹәк.» Һәзрәт Әли (ә) өз вәзифәсини јеринә јетирмәк үчүн Мәккәјә ҝәлиб мүшрикләрдән бәраәт сурәсини Аллаһын евини зијарәт едәнләрә охудугдан сонра Пејғәмбәрин (с) әмрини онлара билдирди.

МҮБАҺИЛӘ

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) әһәмијјәтли өлкәләрин башчыларына мәктуб ҝөндәрдикдән сонра Нәҹран христианларынын һакиминә дә мәктуб јазараг оранын христианларыны ислама дә`вәт етди. Һәзрәт (с) һәмин мәктубда онлардан ја ислама иман ҝәтирмәләрини, ја да верҝи верәрәк ислам һөкумәтинин һимајәси алтында јашамаларыны истәмишди.

Христианларын башчысы мүгәддәс китабларда охумушду ки, һәзрәт Исадан сонра башга бир пејғәмбәр ҝәләҹәк. Буна ҝөрә дә һәгигәти өјрәнмәк үчүн Мәдинәјә бир нечә тәдгигатчы ҝөндәрди. Онлар Мәдинәјә ҝәләндән сонра Пејғәмбәрлә(с) мүбаһисә етсәләр дә гане олмамышдылар. Аллаһ тәрәфиндән бир мәләк назил олуб деди ки, һәр ики груп габагҹадан тә`јин олунмуш бир вахтда чөлә ҝедиб Аллаһа јалварсынлар вә јаланчы олан група лә`нәт охусунлар.

Мүбаһилә вахты ҝәлиб чатдыгда Пејғәмбәр (с) мүсәлманлар вә гоһумларынын арасындан јалныз дөрд нәфәри өзү илә бирликдә сечиб ҝәтирди. О, Һүсејн (ә)-ы гуҹағына алмыш, Һәсән (ә)-ын әлиндән тутмушду. Фатимә (ә) илә Әли (ә) исә онун далынҹа ҝәлирдиләр. Христианларын башчысы онлары ҝөрән кими белә деди:

«Аллаһа анд олсун, елә сималар ҝөрүрәм ки, әҝәр лә`нәт етсәләр бу чөлү ҹәһәннәмә чевирәрләр, әзабы Нәҹрана гәдәр чатар. Буна ҝөрә дә бүтүн христианларын мәһвә олмасындан горхурам.» Христианлар о андан е`тибарән нәһајәт верҝини өдәмәји, еләҹә дә һәр ил мүсәлманлара ики мин узун палтар вә отуз зиреһ вермәји гәбул етдиләр.

ВИДА ҺӘҸҸИ

Һәзрәт Пејғәмбәр (с) һиҹри 10-ҹу илин Зил-гә`дә ајынын ијирми бешиндә әмр етди ки, халга белә е`лан етсинләр: «Аллаһын Пејғәмбәри (с) Аллаһ евини зијарәт етмәјә ҝедәҹәк вә һәр ким истәсә онунла бирликдә ҝедә биләр.» Бу хәбәр халгы һәјаҹана ҝәтирди вә ҹошгун гәлбли минләрлә мүсәлман бу ишә һазыр олдугларыны билдирдиләр. Пејғәмбәр (с) Әбу Дәҹанәни Мәдинәдә өзүнә вәкил сечиб әсһабы илә бирликдә јола дүшдү. Зүлһүләјфә әразисинә чатдыглары вахт еһрам ҝејиб «ләббејк» дејәрәк Мәккәјә доғру јола дүшдүләр. Он ҝүн сонра Мәккәјә чатыб һәҹҹ әмәлләри вә ваҹибатыны јеринә јетирдиләр. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) Әрәфә ҝүнү вә ондан сонракы ҝүн халг үчүн нитг сөјләјиб онлары диндә мүгавимәтә еләҹә дә бу динә гаршы даһа сых бағлылыға чағырыб төвсијә етди.

ГӘДИРИ-ХУМ

Зилһәҹҹә ајынын 18-и ҹүмә ахшамы ҝүнү, Пејғәмбәр (с) Ҹүһфәдән Хум вадисинә чатдығында Ҹәбраил Аллаһдан хәбәр ҝәтирди ки, Әли (ә)-ы өзүндән сонра хәлифә тә`јин етсин.

Бу өһдәлији јеринә јетирмәк үчүн һәзрәт (с) һамыны чағырыб белә бујурду: «Пејғәмбәр сизинлә әһәмијјәтли бир мөвзу һаггында данышаҹаг. Һамы ҝәлсин.» Минләрлә һаҹы о гызмар һавада Пејғәмбәри (с) ешитмәк үчүн бир јерә топлашмышды. Пејғәмбәр (с) намаз гыландан сонра, онун үчүн дүзәлдилмиш хүсуси јердә отуруб бујурду: «Һәмд вә сәна Аллаһа мәхсусдур. Ондан јардым диләр, Она инанар вә Она тәвәккүл едәрәм... Мән шәһадәт верирәм ки, Ондан башга мә`буд јохдур, Мәһәммәд Онун гулу вә Пејғәмбәридир. Еј ҹамаат, мән сизин араныздан ҝедәндә ики дәјәрли шеји, Гур`аны вә Әһли-бејти, сизин үчүн әманәт гојурам. Онлар гијамәт ҝүнүндә Ковсәр һовузунун башында мәнә говушмајынҹа һеч вахт бир-бириндән ајрылмајаҹаглар. Буна ҝөрә дә Гур`ана вә Әһли-бејтә бағланын вә онлардан һеч вахт узаглашмајын ки, һәлак оларсыныз.»

Даһа сонра Әли (ә)-ын әлиндән тутуб ҝөјә галдырды вә бујурду: «Еј ҹамаат, мән һәр кимин мөвласыјамса Әли дә онун мөвласыдыр. Аллаһым, ону севәни се, онунла дүшмән оланла дүшмән ол, онун достларына јардым ет, ону алчалтмаг истәјәнләри алчалт». Пејғәмбәр (с) хүтбәси гуртардыгдан сонра о һәзрәтә мәләк назил олараг бу мүждәни верди: «Бу ҝүн Әлинин сечилмәси илә ислам дини камил вә Аллаһын не`мәтләри халга тамамланмыш олду.»

ҺӘЗРӘТ МӘҺӘММӘДИН ВӘФАТЫ

Пејғәмбәр (с) һәҹҹ сәфәриндән гајытдыгдан сонра хәстәләниб јатаға дүшдү. Һијләҝәр вә һәмишә фүрсәт сорағында олан бир груп пејғәмбәрлик иддиасы етсәләр дә онун әмри илә гәтлә јетирилди. Бир ҝүн Пејғәмбәр (с), ағыр хәстә олдуғу һалда, Әли (ә)-ла бирҝә Бәги гәбристанлығына, әсһабын гәбирләрини зијарәт етмәјә ҝетди. Даһа сонра евинә гајытды. Пејғәмбәрин (с) хәстәлији ҝүн-ҝүндән шиддәтләнирди. Нәһајәт һиҹри 11-ҹи илин Сәфәр ајынын 28-дә, башы һәзрәт Әлинин синәсиндә икән Аллаһа говушду вә бүтүн ислам дүнјасыны сонсуз бир јаса дүчар етди.

жүктеу/скачать 0.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: