ҺӘЗРӘТ ФАТИМӘНИН ШӘХСИЈЈӘТИ
Ады: Фатимә (с)
Атасынын ады: Мәһәммәд (с)
Анасынын ады: Хәдиҹә (с)
Тәвәллүдү: 20 Ҹәмадијүс-сани, ҹүмә ҝүнү, бе`сәтин 5-ҹи или.
Доғулдуғу јер: Мәккә
Шәһадәт или: Һиҹри 11-ҹи ил
Дәфн олундуғу јер: Мә`лум дејилдир.
АШАҒЫДАКЫ СУАЛЛАРА ҸАВАБ ВЕРИН
1. Нәјә ҝөрә Пејғәмбәр (с) гызы Фатимәни чох севирди?
2. Нә үчүн Пејғәмбәр (с) гызы Фатимәјә елчи ҝәләнләрә мәнфи ҹаваб вермишди?
3. Нәјә ҝөрә Пејғәмбәр (с) Әли әлејһиссаламын Фатимә (с) илә евләнмәк истәјини гәбул етмишди?
4. Фатимә (с) мәсҹиддән гајыдандан сонра әри Әли әлејһиссалама нә сөјләди?
5. Фатимәнин гәбри нијә ҝизли галды?
ДӨРДҮНҸҮ МӘ`СУМ ИМАМ ҺӘСӘН ӘЛЕЈҺИССАЛАМ ТӘВӘЛЛҮДҮ ВӘ УШАГЛЫҒЫ
Үчүнҹү һиҹри илинин мүбарәк Рамазан ајынын 15-дә һәзрәт Әли әлејһиссаламын евиндә илк ушаг дүнјаја ҝәлди. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) Аллаһ-тааланын әмри илә нәвәсинин адыны Һәсән гојду. Имам Һәсән (ә) атасы Әли (ә) вә анасы Фатимеји-Зәһранын тәрбијәси сајәсиндә бөјүдү. Бабасынын, еләҹә дә атасынын мәктәбиндән елми дәрсләр алды.
О, Пејғәмбәр (с) нәзәриндә чох дәјәрли вә үстүн бир ушаг иди. Ҝүнләрин бир ҝүнүндә һәзрәт Пејғәмбәр (с) минбәрдә сөһбәт етдији вахт имам Һәсәнин ағламаг сәсини дујдугда тез минбәрдән ашағы дүшүб, онун гәлбини әлә алдыгдан сонра јенидән минбәрә чыхды. Ҹамаат бу һәрәкәти барәдә Пејғәмбәрә суал вердикдә, о һәзрәт (с) белә бујурду: «Ону ағлајан ҝөрдүкдә, дөзә билмирәм».
Пејғәмбәр (с) намазыны ҹамаатла бирҝә гылыб гуртардыгдан сонра имам Һәсәни гуҹағына алыб белә бујурду: «Һәр ким мәни севирсә, Һәсәни дә севсин».
Бир дәфә исә һәзрәт Пејғәмбәр (с) Һәсән әлејһиссаламы чијни үстә ҝөтүрүб белә бујурду: «Аллаһым, бу ушағын сајәсиндә үмид едирәм ки, үммәтими (бүтүн писликләрдән) тәмизләјәҹәксән».
Башга бир һәдисиндә исә белә бујуруб: «Һәсән вә Һүсејни севән мәни дә севир, бу ики нәфәрлә дүшмәнчилик едән исә мәнимлә дүшмәнчилик едир. Һәсән вә Һүсејн ҹәннәт ҹаванларынын ағасыдыр».
Башга бир һәдисдә исә: «Һәсән вә Һүсејн Аллаһ әршинин ики гоша нурудур ки, Аллаһын ҹәннәти онларла фәхр едир» - дејә бујурмушдур.
ЕЛМ ВӘ ӘХЛАГЫ
Бир ҝүн Пејғәмбәр (с) мәсҹидиндә гоҹа бир киши дүзҝүн олмајан бир шәкилдә дәстәмаз алырды. Имам Һәсән (ә) она дәстәмазынын сәһв олдуғуну баша салыб анлатмалы иди; амма неҹә? Әҝәр она десәјди ки, дәстәмазын сәһвдир, онда гәлби сынар, јахуд нараһат олуб гәбул етмәјә биләрди. О, гардашы имам Һүсејн (ә) илә бирликдә белә гәрара ҝәлдиләр ки, өзләри дәстәмаз алыб һәмин гоҹа кишини дә онларын бу һәрәкәтинә мүнсифлик етмәјә чағырсынлар.
Имам Һәсән (ә) имам Һүсејнә (ә) деди: «Мән сәндән даһа јахшы дәстәмаз алырам».
Имам Һүсејн (ә) исә онун ҹавабында: «Јох, мән сәндән даһа јахшы дәстәмаз алырам» - деди.
Икиси дә гоҹа кишинин јанына ҝәлиб дедиләр: «Бизим дәстәмаз алмағымыза бахыб, һансымызын даһа дүзҝүн дәстәмаз алмағымызы сөјлә». Сонра дәстәмаз алмаға башладылар. Өзү дә дәстәмазларыны дүзҝүн вә там шәкилдә јеринә јетирдиләр.
Гоҹа киши баша дүшдү ки, онлар онун доғру дәстәмаз алмадығыны демәк истәјирләр. Буна ҝөрә дә онлара белә деди: «Икинизин дә дәстәмазы дүздүр. Дәстәмаз алмағы дүзҝүн билмәјән ҹаһил исә мән идим. Сиз мәни баша салмаг истәјирдиниз. Мән дә сизә миннәтдарам».
ТӘГВА ВӘ ИХЛАСЫ
Имам Һәсән Мүҹтәба (ә) ҹамаатдан даһа артыг абид вә заһид иди. Һәҹҹ мәрасимини јеринә јетирмәкдән өтрү Мәккәјә ҝедәндә пијада ҝедәр, намаз гыланда, ја дәстәмаз аланда исә өзүнү Аллаһ гаршысында аҹиз ҝөрүб бәдәни титрәјәр вә бујурарды ки, Аллаһын әманәтини әда етмәјин вахтыдыр.
Мәсҹидә ҝириб меһрабда дурдуғу вахт башыны ҝөјләрә галдырыб бујурарды: «Аллаһым, һүзурунда дуран шәхс Сәнин гонағындыр. Сәнин ҝүнаһкар бәндән Сәнә доғру ҝәләрәк онун пис ишләрини бағышламағыны үмид едир. Чүнки Сән рәһман вә рәһимсән».
ҺӘЗРӘТИН СӘБРИ
Имам Һәсән (ә) бир ҝүн атла бир күчәдән кечәркән, Мүавијәнин достларындан бири илә растлашды. Һәмин адам онун Имам Һәсән (ә) олдуғуну биләндә пис сөзләр сөјләјәрәк о һәзрәти тәһгир етмәјә башлады. Һәзрәт (ә) исә онун сөјләдикләрини динләдикдән сонра бујурду: «Ҝүман едирәм ки, сән гәрибсән вә буралы дејилсән. Дүшмәнләр тәрәфиндән тәһрик олмусан онларын јалан вә ифтиралары сәнин гәлбини бизә гаршы кинлә долдурубдур. Әҝәр бир еһтијаҹын вардырса һәлл едәк, аҹсанса дојдураг, палтарын јохдурса палтар верәк, јох әҝәр галмаға јер ахтарырсанса, сәни өз евимә апарыб гонаг сахлајым».
Һәмин адам, имамын бу рәфтарындан утаныб сөјләдији пис сөзләрдән пешман олду. О, ҝөрдүјү ишдән о гәдәр нараһат олмушду ки, ағлаја-ағлаја имамдан үзр истәјиб деди: «Дүшмәнләринизин сөзләри мәни алдатмышды. Бундан габаг ән чох кин-күдурәт вә әдавәт бәсләдијим адамлар сән вә атан идиниз. Инди исә сәнин бу ҝөзәл әхлагыны ҝөрәндән сонра ән чох севдијим адамлара чеврилдиниз. Артыг анладым ки, сизин аиләниз Пејғәмбәрин хәлифәлијинә лајиг олан бир аиләдир. Өмрүм боју сизләри севәҹәк вә сизин һаггынызы мүдафиә едәҹәјәм.»
Бу киши өләнә гәдәр вердији сөзүн үстүндә дурду.
ИМАМЫН СӘХАВӘТИ
1. Бир нәфәр имам Һәсән әлејһиссаламын һүзурана ҝәлиб деди: Јохсуллуг вә бәдбәхтлик мәни инҹидир. Исмәт вә тәһарәт аиләси олан сизләр, мәни бу залым дүшмәнин әлиндән гуртарын.
Һәзрәт имам Һәсән әлејһиссалам хидмәтчисини чағырыб ондан «јанында нә гәдәр пул вар?» - дејә сорушду. Хидмәтчи: Әлли мин дирһәм — дејә ҹаваб верди. Имам Һәсән (ә) бујурду: «О пулун һамысыны бу кишијә вер ки, мәшиәти вә ишинин сәрмајәсинә чеврилсин, гој јохсуллугдан гуртарсын».
2. Бир ҝүн имам Һәсән әлејһиссалам Аллаһ евиндә ибадәтә мәшғул икән бир кишинин дуа едиб белә сөјләдијини ешитди: «Аллаһым! Он мин дирһәмә еһтијаҹым вар. Сән еј рәһман вә рәһим, (меһрибан вә бағышлајан) Аллаһ, бу не`мәти мәнә нәсиб ејлә!» Буну ешидән имам Һәсән әлејһиссалам евә гајыдыб истәдији мәбләғи о киши үчүн ҝөндәрди.
3. Ҝүнләрин бир ҝүнүндә јохсул вә касыб бир киши имам Һәсән әлејһиссаламын һүзуруна ҝәлиб ашағыдакы ше`ри охуду:
Һеч бир шејим, һәтта бир дирһәмим белә галмады. Сатмаг үчүн артыг һејсијјәтимдән башга бир шејим јохдур. Сәнин ону алаҹағыны билирәм.
Һәзрәт Һәсән (ә) дәрһал хидмәтчисини чағырыб белә бујурду: «Јанында нә гәдәр пул варса, вер бу адама.»
Хидмәтчи о адама он мин дирһәм пул верди. Һәзрәт (ә) исә она белә дејиб үзр истәди: «Сәнә верә биләҹәк јалныз бу гәдәр пулум вар иди. Ону ал вә өзүнә маја ет вә елә бу пулла да өз еһтијаҹларыны тә`мин елә. Беләликлә јохсуллугдан гуртараҹағыны үмид едирәм».
Јухарыда гејд етдијимиз бу бир нечә һекајә ҝөстәрир ки, имам Һәсән әлејһиссалам халгын ахирәтини дүшүндүјү кими, дүнјасыны дә нәзәрдә тутурду. Чүнки дүнја илә ахирәт бир-бирилә әлагәдардыр. Бә`зән јохсуллуг вә аҹлыг бә`зи адамларын ахирәт һаггында дүшүнҹәләринин гаршысыны алыр.
Онун көмәкликләри нәинки халгы диләнчиликдән азад едирди, үстәлик онлар үчүн иш вә чалышмаг зәмини дә јарадырды.
ИМАМ ҺӘСӘН ӘЛЕЈҺИССАЛАМЫН ХӘЛИФӘЛИЈИ
Һиҹри 40-ҹы илин Рамазан ајынын 21-ҹи ҝеҹәси атасы Әли ибни Әбу Талиб (ә) вәфат едәрәк һамыны матәмә гәрг етди. О заман 27 јашында олан имам Һәсән әлејһиссалам халгла бирликдә мәсҹидә ҝәләрәк минбәрә чыхды вә атасынын шәһадәти һаггында белә бујурду: «Дүнән ҝеҹә сизин араныздан елә бир инсан ҝетди ки, һәм кечмишдәкиләр, һәм дә ҝәләҹәкләр арасында елм, тәгва вә давранышында јеҝанә вә нүмунәви бир шәхсијјәт иди. Пејғәмбәр (с) илә бирҝә мүһарибәләрдә иштирак едиб, исламын горунмасы уғрунда әлиндән ҝәләни әсирҝәмәмишди. Дүшмәнләрин ҝөзүндә тикан, достларын көнлүндә исә солмаз бир ҝүл иди. Әлинин, аиләсинә хидмәтчи тутмаг үчүн јығдығы 700 дирһәмдән башга дүнја малындан һеч бир шеји јох иди.»
Бу сөзләри дејиб гуртардыгдан сонра һөнкүр-һөнкүр ағламаға башлады вә ҹамаат да она гошулду. Даһа сонра ҹамаатын имамәт вә рәһбәрлик мәгамынын өзүнә аид олдуғуну анламалары вә беләликлә дә доғру јолдан чыхыб зәлаләтә, азғынлыға дүшмәмәләри үчүн өзү һаггында белә бујурду:
«Мән Пејғәмбәрин, Әлинин вә Фатимәнин оғлујам. Мән нүбүввәтин парлаг нурларындан бир нүмунәјәм. Елә бир аиләјә мәнсубам ки, Аллаһ онлардан бүтүн писликләри узаглашдырыбдыр.»
Даһа сонра Абдуллаһ ибни Аббас ајаға галхыб деди: «Еј ҹамаат! Бу, Пејғәмбәримизин вә имамынызын оғлудур. Билин ки, о, Әлинин һагг хәлифәсидир. Она беј`әт един.»
Ҹамаат дәстә-дәстә имам Һәсәнә беј`әт етдиләр. Бу заман һәзрәт имам Һәсән (ә) онларла белә бир шәрт бағлады: «Һәр кимлә мүһарибә етсәм, мүһарибә едәҹәк, јох әҝәр мәсәләһәт ҝөрүб сүлһ етсәм онда сиз дә гәбул едәҹәксиниз». Һамысы бу шәрти гәбул едиб разылыгла өз имамларына бојун әјдиләр.
МҮАВИЈӘНИН ҺИЈЛӘЛӘРИ
Мүавијә Шамда өзү үчүн бир һөкумәт гурмушду вә илләрлә Әли әлејһиссаламын әлејһинә мүхтәлиф план вә һијләләр гурашдырырды. Әли әлејһиссаламын әсһабыны өлдүрәрәк азғын бир груп олан хариҹиләри мејдана ҝәтирмишди. Инди исә халгын һәзрәт Әли әлејһиссаламын шәһадәтиндән сонра һәзрәт Һәсәнә беј`әт едәрәк ону Пејғәмбәрин хәлифәси сечдикләрини ешидиб бу вәзијјәти гәбул едә билмәјән Мүавијә Куфә вә Бәсрәјә чохлу ҹасус ҝөндәриб әһвалаты өјрәнмәк, даһа сонра да имам Һәсәни (ә) девирмәк үчүн мүхтәлиф һијлә планларыны һазырламаг, лазым ҝәлсә үсјан вә һәҹр-мәрҹлик јаратмаг истәјирди.
Имам Һәсән (ә) ҹасуслары тутуб е`дам етмәләрини әмр етди. Сонра да Мүавијәјә ашағыдакы мәзмунда мәктуб јазды. «Еј Мүавијә! Ҹасус ҝөндәриб һәрҹ-мәрҹлик төрәтмәк истәјирсәнми? Ҝүман едирәм ки, мүһарибә хәјалына дүшмүсән вә мүһарибәни севирсән. Мән һазырам. Ҝөзлә, мүһарибә јахындадыр, иншааллаһ...
Еј Мүавијә! Тәәҹҹүбләнирәм ки, лајиг олмадығын бир мәгамы зорла әлә кечирмәк нијјәтиндәсән. Нә диндә бир фәзиләтин вар, нә дә хош бир әсәрин... Мүсәлманлар мәнә беј`әт етдиләр. Әҝәр сән дә онлар кими етсән, бу исламын мәсләһәтинә ујғун олаҹаг. Батилин далынҹа дүшмә. Сән дә башга адамлар кими мәнә беј`әт ет. Мүсәлманларын ганына һөрмәт ет, еһтирам гој. Әҝәр мәним нәсиһәтләрими гәбул етмәјиб үсјана галхсан вә мүсәлман ганы төксән, мүсәлманларла әлбир олуб сәни мәһкәмәјә чәкәҹәјик».
Мүавијә исә имамын мәктубуна белә ҹаваб верди: Әбу Бәкр өз тәҹрүбәсинин чохлуғуна ҝөрә хәлифәлији Әлидән алдығы кими, мәним дә тәҹрүбәм сәндән чохдур вә бу мәгама сәндән даһа лајигәм. Әслиндә сән мәнә беј`әт етмәлисән. Беләликлә хәлифәлик мәндән сонра сәнин олаҹаг вә мән өмрүм боју Ирагын бүтүн ҝәлирини сәнә верәҹәјәм.
Мүавијә нәинки беј`әт етмәди, үстәлик имамы өлдүртмәк үчүн Куфәјә ҹасуслар да ҝөндәрди. Бу да сәбәб олду ки, һәзрәт Һәсән (ә) намаз гыланда палтарынын алтындан бир дә зиреһ ҝејмәк мәҹбуријјәтиндә галсын. Бир дәфә Мүавијәнин ҝөндәрдији сатгын адамлардан бирисинин атдығы ох зиреһә дәјди вә бунунла да имам Һәсән (ә) бөјүк тәһлүкәдән гуртарды.
МҮҺАРИБӘНИН БАШЛАНМАСЫ
Чох кечмәди ки, Мүавијә мүсәлманларын бирлијини тә`мин етмәк бәһанәси илә Исламла мүһарибә етмәк үчүн Ирага бөјүк бир орду ҝөндәрди. Имам Һәсән (ә) Мүавијә ордусунун һәрәкәт етмәсинин хәбәрини ешидән кими, ҹамааты мәсҹидә чағырыб минбәрә чыхды. Аллаһа һәмд вә Пејғәмбәрә салават вә салам ҝөндәрдикдән сонра халга хитаб едиб бујурду: «Мүавијә ордусу илә бирликдә Ирага тәрәф ҝәлир. Мүһарибә үчүн һазыр олмағыныз, дининизи вә шәрәфинизи горумағыныз зәруридир».
Амма о заманын пис вә раһатлыгсевән халгы имам ҹаваб вермәдиләр. Әдијј ибни Һатәм халгын арасындан ајаға галхыб орада оланлара белә деди: Сиз неҹә милләтсиниз? Бу өлүмү јада салан сәссизлик нә демәкдир? Нәјә ҝөрә имама, Пејғәмбәринизин оғлуна ҹаваб вермирсиниз? Аллаһын әзабындан горхун вә имамынызын әмринә табе олун. Галхын киши кими силаһ ҝөтүрүб шәрәф, намус вә дининизи мүдафиә един. Беләликлә Аллаһ вә имамынызы өзүнүздән разы салын.
Бу сөзләр бә`зиләриндә бөјүк тә`сир гојду. Нәһајәт, халг мүһарибә үчүн һазыр олдуғуну е`лан етди.
Әдијј ибни Һатәм имама хитаб едәрәк бујурду: Биз һазырыг вә сәнин бу барәдәки әмрләрини ҝөзләјирик.
Һәзрәт имам Һәсән (ә) бујурду: «Мән Нүхәјлә тәрәфинә ҝедирәм. Биләрәм ки, сөзүнүзүн үстүндә дурмајаҹагсыныз вә Мүавијә сизи алдадаҹаг. Амма буна бахмајараг ким истәјирсә, мәнимлә ҝәлсин.»
ИМАМЫН ӘМРИНДӘН ЧЫХМАГ
Имам Һәсән (ә) Нүхәјләјә чатдығы вахт «мүһарибә, мүһарибә!» шүарыны верәнләрин әксәријјәтинин орада олмамасыны вә онун әмринә итаәт етмәкдикләрини ҝөрдү. Чүнки орада оланлар ашағыдакылардан ибарәт иди:
1. Имамын әмринә итаәт етмәк үчүн дејил, Мүавијә илә дөјүшмәк үчүн ҝәлән хариҹиләр.
2. Мүһарибәдә гәнимәт әлдә етмәк үчүн ҝәләнләр.
3. Гәбиләләринин башчысынын әмрини јеринә јетирмәк үчүн ҝәләнләр.
Буна ҝөрә дә белә бујурду: «Мәни дә мәндән әввәл имам олан атам кими алдатдыныз. Имамла, јохса Аллаһ вә Пејғәмбәринә инанмајанларла мүһарибә апараҹагсыныз?»
Сонра Һәкәм адлы бир кишини сәркәрдә сечәрәк дөрд мин әсҝәри онун сәрәнҹамына верди вә ону Анбар шәһәринә ҝөндәрди ки, орада Мүавијәнин гошунунун гаршысыны алсын вә нөвбәти әмрләрини ҝөзләсин. Амма Мүавијә пул вә јалан вә`дәләрлә Һәкәми алдатды вә о, 200 нәфәрлә бирҝә Мүавијә ордусуна гошулду.
Имам (ә) Бәни Мурад гәбиләсиндән бир нәфәри онун јеринә сечиб бујурду: «Һәрчәнд сизә дә е`тибар етмәк олмаз. Амма бу бир имтаһандыр, сиз дә ҝедин». Мүавијә онун ҝәлдијини ешидән кими бир нечә нәфәр нүмајәндә вә беш мин дирһәм пул ҝөндәриб она һөкумәтлик вә`дини верди. О да алданыб Мүавијә ордусуна гошулду.
ИМАМЫН РУҺДАН ДҮШМӘСИ
Имам Һәсән (ә) сәркәрдәрләрин Мүавијә ордусуна гошулдуғу хәбәрини ешидәндә чох нараһат олуб бујурду: «Мән демәдимми ки, сиздә вәфа јохдур вә һијлә илә рәфтар едирсиниз?»
Нәһајәт һәзрәт Һәсән (ә) белә гәрара ҝәлди ки, өзү әсҝәр јығыб мүһарибәјә ҝетсин. Әсһабынын көмәклији илә гырх мин нәфәр топланмышды. Имам (ә) Мәдаинин Сабат шәһәринә ҝедиб, орадан он ики мин әсҝәри габагҹыл олараг, фәдакарлыг вә әһвал-руһијјәләрини сынамаг үчүн Үбејдуллаһ ибни Аббасын сәркәрдәлији вә Гејс ибни Сә`д ибни Үбадәнин мүавинлији алтында, Мүавијә илә мүһарибә етмәјә ҝөндәрди.
Мүавијә бир милјон дирһәм вериб бә`зи мә`мурлары имамын ордусуна ҝөндәрди ки, Гејси алдатсынлар. Гејс исә гәбул етмәјиб деди:
Мүавијә буну билсин ки, диними мәндән пулла сатын ала билмәз. Мән һеч бир һијләјә алданыб имамымдан әл чәкмәрәм.
Мә`мурлар Гејсдән үмидләрини кәсдиләр вә әсл сәркәрдә олан Үбејдуллаһ ибни Аббасын јанына ҝәлиб ону алдатмаға мүвәффәг олдулар. Үбејдуллаһ ибни Аббас ҝеҹә икән достлары илә бирҝә Мүавијәнин тәрәфинә кечди. Имамын ордусу башсыз галдығы үчүн Гејс онун јеринә кечиб ҹамаат намазыны гыландан сонра сәркәрдә олду.
Гејсин фәдакарлыгла дөјүшмәси Мүавијәни дәһшәтә салмышды. Нәһајәт Мүавијә ордунун арасына ҹасуслар ҝөндәрәрәк, Мүавијә илә Имамын барышдығы вә бурада оланларла јерсиз дөјүшдүјү шајиәсини јајды. Бунунла да Мүавијә хариҹиләри имамдан ајырыб алдатмаға мүвәффәг олду вә онлары имамла дүшмән етди.
ХАРИҸИЛӘРИН ГИЈАМЫ
Бу ахмаг дәстә Мүавијәнин ҹасусларынын сөзләринә инаныб имамын әмрини рәдд едәрәк, ҝуја имамын да атасы кими кафир олдуғуну вә Мүавијә илә әмәкдашлыг етдијини е`лан етдиләр. Онлар имамын чадырына һәмлә едәрәк әлләринә кечәни гарәт етдиләр, һәтта Имамын сәҹҹадәсини белә ајағынын алтындан чәкиб апардылар.
Нәтиҹәдә имам Һәсән (ә) ораны тәрк етмәк мәҹбуријјәтиндә галды. Сәһабәләрдән бир дәстә онун әтрафында икән атыны минди. Елә бу вахт хариҹиләрдән бири ҝизләндији јердән чыхыб имамы јаралады. Имамы достларындан бирисинин евинә апарыб мүалиҹә етдиләр. Иш о јерә чатмышды ки, имамын сәркәрдәләринин чоху ҝизлинҹә Мүавијәјә мәктуб ҝөндәриб она: Биз сәнин әмринә итаәт едирик. Тезликлә Ирага ҝәл. Бу имамы тутуб сәнә тәһвил верәҹәјик — дејә вә`дләр верирдиләр. Мүавијә һәмин мәктублары өз мәктубу илә бир јердә имама ҝөндәриб мәктубунда белә јазды: «Бунлар сәнин атана вәфа етмәдиләр, сәнинлә дә бирликдә олмајаҹаглар. Инди сәнинлә мүгавилә бағлајыб мүһарибәдән әл чәкмәјә һазырам.
ИМАМ ҺӘСӘН (Ә) СҮЛҺҮ НИЈӘ ГӘБУЛ ЕТДИ?
Хариҹиләрин әмәлләри вә достларынын хәјанәти һәзрәт Һәсән әлејһиссаламы Мүавијә илә сүлһ етмәк мәҹбуријјәтиндә гојмушду. Амма имамын онунла сүлһ етмәси бу демәк дејилди ки, Мүавијәјә табе олуб онун зүлмкарлығыны гәбул етмишди. Бу јалныз Мүавијә илә атәши дајандырмаға даир мүгавилә бағламаг мә`насында иди. Чүнки әҝәр Мүавијә мүһарибәдә гәләбә чалсајды, исламын бүтүн һәдәфләри мәһв олуб арадан ҝедәҹәкди.
Бундан әлавә Рум императору ислам өлкәсинә һәмлә етмәк фикриндәјди вә бу ихтилаф онун үчүн бөјүк бир фүрсәт иди.
Дәрд вә һәсрәтдә говрулан имам Һәсән (ә) гәм вә кәдәрлә илә вәфасыз әсһабына гаршы белә бујурду: «Билирәм ки, сиз мәнә һијлә вә кәләк гурубсунуз. Һәјасыз вә динсиз бир дәстә мәни тамамилә Мүавијәјә тәслим етди. Вај олсун сизин һалыныза! Аллаһа анд олсун ки, Мүавијә вердији сөзләрә вәфа етмәјәҹәкдир. Мән сизин үчүн һагг дини бәрпа етмәк истәјирдим, амма сиз мәнә јардым етмәдиниз. Мәнә гаршы чыхыб хәјанәт етдиниз. Сизин бу әмәлләриниз мәни мүгавиләни имзаламаға мәҹбур етди. Аллаһа анд олсун ки, әҝәр көмәјим олсајды, бу иши Мүавијәјә һәвалә етмәздим. Чүнки мән хәлифәлији Бәни Үмәјјә үчүн һарам билирәм. Бу јахынларда Мүавијәнин рәфтарларынын аҹы нәтиҹәсини дадаҹагсыныз».
Имам сазиш етмәк мәҹбуријјәтиндә галдығына ҝөрә Мүавијәјә белә бир мәктуб јазды: «Мән һаггы јашадыб батили мәһв етмәк нијјәтимдә идим. Аллаһын китабы вә Пејғәмбәрин сүннәсини халга һаким етмәк истәјирдим. Амма халг мәнимлә ејни фикирдә олмады вә мәҹбур галдығым үчүн сәнинлә сүлһ едирәм. Бу сүлһ үчүн бир сыра шәртләр гојсам да, сәнин онларын һеч биринә әмәл етмәјәҹәјини чох ҝөзәл билирәм. Амма чох кечмәјәҹәк ки, бунун сәнин үчүн һеч бир фајдасы олмајаҹаг вә өз ишиндән пешман олаҹагсан.»
Сонра әмиоғлусу Әмр ибни Һариси мүзакирә едиб имамын шәртләрини бәјан етдикдән сонра сүлһ мүгавиләсини имзаламаға ҝөндәрди. Һәмин мүгавиләнин бир нечә маддәси бунлардан ибарәт иди:
1. Шиәләрин ганынын төкүлмәсинин гаршысы алынаҹаг вә һүгуглары тапдаланмајаҹаг;
2. Һәзрәт Әли (ә) вә шиәләри сөјүлмәјәҹәкләр;
3. Мүавијә Аллаһын китабы вә Пејғәмбәрин сүннәсинә әсасән әмәл едәҹәк;
4. Имамын әсһабы вә достлары, һарада олурларса-олсунлар, Мүавијә вә адамларынын шәриндән аманда галаҹаглар;
5. Имам (ә) Мүавијәни «әмирәл-мө`минин» олараг танымајаҹаг вә хүтбәләрдә онун адыны әсла чәкмәјәҹәк;
6. Мүавијә хәлифәлији өзүндән сонра башга бир нәфәрә тапшырмајаҹаг.
МҮАВИЈӘНИН МҮГАВИЛӘНИ ПОЗМАСЫ
Мүгавиләнин имзаланмасындан сонра Куфә Мүавијәнин диггәт мәркәзинә чеврилди. О, бир ҹүмә ҝүнү Нүхәјләдә ҹүмә намазы әснасында белә деди: Еј ҹамаат! Мән сизин намаз гылмағыныз, ја да оруҹ тутмағыныз үчүн мүһарибә етмәдим. Сизләр истәмәсәниз белә, сизин һөкмдарыныз олмаг үчүн мүһарибә етдим. Мән, Һәсән ибни Әли илә имзаладығым мүгавиләнин маддәләрини ајағым алтына гојуб әзирәм.
Лакин Мүавијәнин бир сыра рәфтарлары онун, имамын нүфузундан чох горхдуғуну ајдын ҝөстәрирди. Буна ҝөрә дә мүгавиләнин бә`зи маддәләрини һәјата кечирмәк мәҹбуријјәтиндә галды. Мисал үчүн Куфәнин валиси Зијад имамын әсһабындан бирисини тутдурмаг истәјәндә, имам (ә) әһвалаты Мүавијәјә јазды. Мүавијә дә дәрһал Зијады бу иши үчүн мәзәммәт едиб данлады.
Нәһајәт Мүавијә өзүндән сонра оғлу Језиди хәлифә тә`јин етмәк гәрарына ҝәлди. Амма һәзрәт Һәсән әлејһиссалам илә имзаладығы мүгавилә она мане олурду. Буна ҝөрә дә халгдан зорла беј`әт алмаг вә оғлуна бу иш үчүн јол ачмаг мәгсәди илә имамы зәһәрләтмәк истәјирди. Бу мәгсәд истигамәтиндә дә имамын арвады Ҹү`дәни алдадараг она бир габда зәһәр ҝөндәрди вә вә`д етди ки, әҝәр әрини зәһәрләсә, она јүз мин дирһәм вериб оғлу Језидә арвад едәҹәк.
ХАИН ӘЛ ИМАМЫН ГАБЫНА ЗӘҺӘР ТӨКДҮ
Шејтани вәсвәсәләр, пул вә шөһрәт имамын арвадынын ҝөзүнү тутуб гәлбини кор етди вә сәбәб олду ки, тарихин һеч бир заман унутмајаҹағы бир хәјанәти һәјата кечириб Мүавијәнин бу мурдар тәклифини гәбул етсин. Имам Һәсән (ә) дәфәләрлә өз арвадынын әли илә шәһид олаҹағыны сөјләмишди. Она «инди ки, беләдир ону боша вә евиндән гов» демишдиләр, амма о һәзрәт (ә) белә бујурмушду: «О, һәләлик бир ҝүнаһ етмәјиб, буна ҝөрә дә әҝәр ону говсам, јахшы иш ҝөрмәмиш оларам. Чүнки о, бу иши бәһанә едәрәк «мәни ҝүнаһсыз олдуғум һалда евдән говду» - дејәҹәк вә бунунла да хәјанәтини ҝизләдиб өз ҝөрдүјү ишин доғру олдуғуну иддиа едәҹәк. Буну билин ки, Мүавијә өз хәјанәтли әмәлләриндән әл чәкмәјәҹәк вә мән арвадымы бошасам да, мәндән әл ҝөтүрмәјиб өзүнү мәзлум ҝөстәрәрәк планыны һәјата кечирмәјә ҹәһд ҝөстәрәҹәкдир».
Нәһајәт Ҹү`дә һиҹри 50-ҹи илин Сәфәр ајынын 28-дә, һаванын чох исти вә имамын оруҹ олдуғу бир ҝүндә, онун сүд ичдији габа зәһәр төкүб, ифтар үчүн һүзуруна ҝәтирди.
Имам (ә) зәһәрли сүддән бир аз ичдикдән сонра арвадына тәрәф дөнүб бујурду: «Еј Аллаһын вә Пејғәмбәрин дүшмәни, мәни өлдүрдүн, Аллаһ сәни өлдүрсүн. Аллаһа анд олсун ки, сән вә Мүавијә зәлил олаҹагсыныз.» О һәзрәтин дедији кими дә олду. Чох кечмәдән Ҹү`дә Мүавијәнин сарајындан говулуб өлдү. Мүавијә дә ағыр бир хәстәлијә тутулуб өлдү.
Һәзрәт имам Һәсән (ә) вәфат етдикдән сонра Мәдинәдәки Бәги гәбристанлығында торпаға тапшырылды. Аллаһын вә Пејғәмбәрин салам вә рәһмәти онун пак вә тәмиз руһуна олсун.
Достарыңызбен бөлісу: |