Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397
ISSN 2305-9397. Ғылым және білім. 2022. № 3-3 (68)
жүктеу/скачать 7.12 Mb. Pdf көрінісі
|
| ISSN 2305-9397. Ғылым және білім. 2022. № 3-3 (68)____ _
141 танаптық ауыспалы егістіктер әрқашан мал азығының лайықты және уақытылы шығымын қамтамасыз ете бермейді. Кӛк және шикізаттық конвейер жҥйесінде арнайы қысқа айналымды мал азықтық ауыспалы егістері (сҧлы + бҧршақ - арпа, жҥгері - арпа, сҧлы + бҧршақ-арпа - сҧлы + бҧршақ - кӛпжылдық шӛптер), ауыспалы егістіктердің тҧрақты егістерінде кҥнбағыс, бҧршақ + сҧлымен тығыздалған сҥрлемдік дақылдар егістері, қарқынды мал азығы ӛндірісінің қҧрамдас бӛлігі ретінде, бір мал азықтық бірлігінде сіңімді протеин қҧрамын 90-100 г дейін, қантты 65-80 г дейін арттыруға мҥмкіндік береді, яғни ӛсіп тҧрған шабындық шӛптердің ӛзінде зоотехникалық стандарттарға жеткілікті жақын қант-протеин қатынасы (0,8:1,0) қамтамасыз етіледі. Қазақ астық шаруашылығы ҒЗИ зерттеулері кӛк және шикізат конвейер жҥйесіндегі осындай ауыспалы егістердің ӛнімділігі 1 гектардан 35-40 центнер азықтық бірлікті қҧрайтынын кӛрсетеді. Жазда жануарларды азықтандыруға кӛп кӛңіл бӛлу керек. Бҧл ең аз шығынмен жоғары мал ӛнімділігін алу ҥшін ең қолайлы уақыт. Шӛптің қҧрғақ заты энергия мӛлшері бойынша концентраттарға жақын, ал протеиндік, минералдық және витаминдік қоректік қҧндылығы жағынан олардан жоғары болады. Ӛкінішке орай, іс жҥзінде біз осы кезең ішінде жануарлардан тиісті ӛнімділік ала алмаймыз. Мҧның басты себебі – мал азығының ырғақты тҥсуін қамтамасыз ететін кӛк конвейердің болмауы. Оған мал азықтық дақылдарының кең ауқымы тартылуы керек. Сонымен қатар, кӛбіне іс жҥзінде жасалатындай, бір жылдық шӛптер екі-ҥш кезеңде емес, жеті-сегіз кезеңде, мамырдың бірінші онкҥндігінен бастап, оларды жануарлар орналасқан жерлерге мҥмкіндігінше жақындатып себілуі керек. Жануарларды кҥздік азықтандыру ҥшін жаздық себу мерзімі кезінде себіліп шығымы 150-200 ц/га кӛк масса қҧрайтын рапсты кӛбірек қолдану керек. Бҧл кҥздің кеш кезеңінде жануарлардың ӛнімділігін тӛмендетпеуге және қыстауға дейін белокпен қамтамасыз етуге мҥмкіндік береді. ҚазАШҒЗИ-інде жҥргізілген зерттеулер негізінде кӛк жайылымдық, кӛк шабындық және шикізаттық конвейерлерінің тҥбегейлі сҧлбалық диаграммасы жасалды (1, 2 кесте). Кесте 1 – Кӛк жайылымдық конвейер сҧлбасы Дақыл, пайдалану циклі Оттату кезеңі Тарлау қияқ, 1-ші оттату 1-25 мамыр Еркекшӛп, 1-ші оттату 26 мамыр – 30 маусым Тарлау қияқ, 2-ші оттату 1-25 маусым 15-20 маусымда және 5-10 маусымда себілген сҧлы 26 шілде – 30 қыркҥйек Тарлау қияқ, 3-ші оттату 1-15 қазан Еркекшӛп, 2-ші оттату - // - Кесте 2 – Шӛпке шикізаттық конвейер сҧлбасы Дақыл Себу Жинау Табиғи шабындық 2 маусым – 10 шілде Тік арпабас Ӛткен жылдары 2 маусым – 19 шілде Еркекшӛп, еркекшӛп + тҥйежоңышқа, еркекшӛп + жоңышқа, еркекшӛп + эспарцет - // - 6 маусым – 25 маусым Кӛкшіл (орта) бидайық, кӛкшіл (орта) бидайық + жоңышқа - // - 26 маусым – 7 шілде Қылтықсыз арпабас, кӛгентамырсыз бидайық (лимандар, су жайылған жерлер) - // - 8-12 шілде Мал азықтық тары, тары + бҧршақ 1-ші мерзімі 25-30 мамыр 20-31 шілде Судан шӛбі, судан шӛбі + бҧршақ 2-ші мерзімі 7-10 маусым 1 -10 тамыз Сондай-ақ егілген жайылымдарды қҧру жҧмыстарын жандандыру қажет, бҧл жазда жануарларды арзан мал азығымен толық қамтамасыз етуге мҥмкіндік береді. Сіңірілетін протеинмен мал азығын теңдестіру ҥшін бҧршақ дақылдары маңызды орын алады. Алайда, мал |