Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397
Ауыл шаруашылығы ғылымдары
жүктеу/скачать 7.12 Mb. Pdf көрінісі
|
| ______ ____________Ауыл шаруашылығы ғылымдары
142 азықтық дақылдарымен салыстырғанда ӛнімділіктің тӛмен деңгейі, егін жинау қиындықтары олардың аймақтағы дәнді дақылдар қҧрылымындағы ҥлесін 1%-дан тӛмен болуына алып келді. Сыналған бҧршақ дақылдарының ішінде перспективтілері пелюшка, ноқат, ноқатық және дәнді бҧршақ болып табылады. Бірнеше жылдар бойы ӛнімділіктің ӛзгеруі айтарлықтай болды және олар ӛсімдіктердің қарқынды ӛсуі кезеңіндегі метеорологиялық жағдайларға тікелей байланысты болды. Тҥрлі бҧршақты дақылдарды ӛсіру ҥшін қолайлы жылдардың қайталану ықтималдығына сәйкес, олардың егістік қҧрылымындағы ара-қатынасы бҧршақ пен пелюшка бойынша 20-24%, ал ноқатық пен ноқат 26-27% болуы керек. Дәнді бҧршақтылардың дәндерінің тӛгілуін азайту, кӛк масса мен мал азықтық дәндердің сапасын жоғарылату бҧршақ және дәнді дақылдардың қоспаларын ӛсіру кезінде қол жеткізіледі. Дәнге де, дәнді пішендемеге де пайдаланған кезде ең ӛнімдісі пелюшканың арпа және сҧлымен 50-75% және 25-50% қатынасы бар қоспасы болып табылады. Қоспаны себуді 15-20 мамырда және 1-5 маусымда жҥргізу керек. Мал азықтық ақуызды ӛндірудің келесі маңызды кӛзі - майлы дақылдардың шпроттары мен кҥнжаралары. Қазіргі жағдайда оларды ӛндірудің басым бағыты рапс, арыш және кҥнбағыс дақылдарының алқаптарын кеңейту болып табылады. Айта кететіндей, мал азықтық ақуыздың едәуір бӛлігі мал азығын жинау, сақтау және пайдалану технологиясының жетілмегендігіне байланысты ысырап болады. Біржылдық және кӛпжылдық мал азықтық дақылдарды біртҥрлік, аралас алқаптар мен әртҥрлі мақсаттағы агрофитоценоздарда бірігіп пайдалану қазіргі экономикалық жағдайда тозған жайылымдарда мал азықтық алқаптарды қҧрудың ең сенімді және арзан тәсілі болып табылады. Тӛмендегі кестеде (3 кесте) Солтҥстік Қазақстанның далалық аймағы жағдайлары ҥшін бҧзылған мал азықтық алқаптардағы мал азығы дақылдарының шығымдылығы мен ӛнімділігінің кӛрсеткіштері бар азық мал азығы конвейерінің схемасы келтірілген. Кесте 3 – Солтҥстік Қазақстанның далалық аймағындағы шикізат конвейерінің технологиялық схемасы , 2021 ж. № Мал азықтық дақыл шӛп қоспасы Шабуға пісу мерзімінің ӛту кҥні Ӛнімділік, ц/га Мал азықтық бірліктердің жиналуы, ц/га кӛк массасы қҧрғақ массасы 1 Шығыс ешкі шӛбі 19.05-06.06 27,3 18,0 17,9 2 Еркекшӛп 07.06-15.06 16,1 10,2 15,7 3 Эспарцет 16.06-24.06 26,0 15,2 12,3 4 Еркекшӛп + жоңышқа 25.06-04.07 24,7 16,9 12,7 5 Жоңышқа 05.07-14.07 18,0 11,1 8,3 6 Сҧлы + бҧршақ 15.07-31.07 31,4 23,9 18,5 7 Тары 01.08-10.08 45,8 26,1 19,7 8 Арпа 11.08-17.08 27,1 18,1 14,2 9 Судан шӛбі 17.08-24.08 43,0 26,4 17,9 10 Сҧлы 25.08-03.09 32,0 15,0 14,5 11 Жҥгері 03.09-22.09 146,7 51,3 36,5 НСР 0,95 3,6 Жаздың екінші жартысынан 16 маусымнан бастап шӛп немесе пішендеме дайындау ҥшін эспарцет қолданылады. Бҧл кезеңде қҧрғақ заттың ӛнімділігі шамамен 15,2 ц/га ҚМ қҧрайды. Эспарцеттен бҥршіктенудің аяқталу фазасында жоғары сапалы шӛп (пішендеме) алынатынын атап ӛткен жӛн. Одан кейін қолдану (гҥлдеу) кезінде жапырақтары тҥсіп, мал азығы сапасыз болады. 25 маусымға қарай е ркекшӛп-жоңышқа шӛп қоспасы шабуға пісу мерзімінің ӛтетін кҥніне жетеді . Оларды бірлесе ӛсіру арқылы алынған масса жоғары сапалы шӛп, шӛп сҥрлемін |