Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397
жүктеу/скачать 7.12 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу материалдары мен әдістері.
| ______ ____________________Техникалық ғылымдар
244 кҥкіртсутегінің (1-ден 24% - ға дейін) жоғары болуы болып табылады, бҧл олардың игерілуін қиындатады (Теңіз, Қарашығанақ, Жаңажол), ол кҥкірт алуға арналған химиялық шикізат болып табылады[1]. Жалпы ӛндіру ағынында ілеспе газдың басым болуы оны кәдеге жарату проблемасын туғызады. Алынатын газ қорының 83% — дан астамы бес кен орнына тиесілі - Қарашығанақ МГККО, Теңіз МКО, Қашаған МКО, Жаңажол МГККО және Имашев ГККО. Қазақстанның газ ӛндіру саласының басты проблемасы ӛндіруді ҧлғайту емес, жалпы ӛндірудің 50% - ын қҧрайтын ілеспе газды кәдеге жарату болып табылады. Еркін газды газ ӛндіретін 65 кәсіпорынның тек сегізі ғана ӛндіреді, олардың екеуі — "Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг" (КПО) және "Толқыннефтегаз" ЖШС — 90 %-нан астамы[2]. Қазір Қарашығанақта мҧнай ӛндіру, дайындау және ӛңдеу ҥш негізгі қондырғыларда жҥзеге асырылады: Қарашығанақ ӛңдеу кешенінде (ҚӚК), газды кешенді дайындау қондырғы – 2 (ГКДҚ-2) және ГКДҚ-3. 114 ӛндіруші және 19 айдау ҧңғымалары пайдаланылуда. ГКДҚ-2 - де қазіргі уақытта "GE Oil & Gas" (Nuovo Pignone)компаниясының газды айдау бойынша ҥш компрессорлық қондырғысы орнатылған[3]. Қарашығанақ кен орнын игеру қабатқа газды кері айдау технологиясын қолдану арқылы жҥргізіледі, бҧл жобаға елеулі экологиялық артықшылықтар береді. Кесте 1 – Газды кері айдау арқылы қойнауқаттық қысымды ҧстап тҧру іске асырылған Каспий маңы ойпатының ірі кен орындары Зерттеу материалдары мен әдістері. Қарашығанақ кен орнының ӛнімді қабаттарының қалыңдығы 1,7 км-ге дейінгі рифтік қҧрылысмен ҧсынылған. Газ конденсатының биіктігі 1420 м-ге жетеді, мҧнай қабатының қалыңдығы 200 м-ге тең. Ӛнімді қабаттар жоғарғы девон мен тӛменгі перм аралықтарында орналасқан. Қарашығанақ ГКМКО-ың конденсатында метан 49 – 68 %, кҥкірт 0,55 – 2,16 % қҧрайды. Конденсаттың тығыздығы 778-ден 814 кг/м 3 -ге дейін ӛзгереді. Мҧнай аймағы 5000 м белгісінен тӛмен басталады. Газ-сҧйық фактордың жоғары мәні (500 м 3 /м 3 -ден астам) және сҧйық кӛмірсутектердің кейбір физикалық және химиялық қасиеттері, аймақтың жоғарғы қабаттарындағы мҧнай жеңіл, тҧтқырлығы тӛмен. 5130 м белгісіне жақын мҧнай неғҧрлым тығыз және тҧтқырлы болады, бҧл қоршаған жыныстардың коллекторлық қасиеттерінің тӛмендеуімен бірге учаскенің ішінара немесе толық ӛткізбеуіне әкелуі мҥмкін. Негізгі мҧнай- газ конденсатты шоғырының астында (абсолюттік белгілері минус 5530 – 5654 м) орта Девон шӛгінділеріндегі мҧнай шоғыры орналасқан[4]. Қарашығанақ кен орны газының қҧрамы: метан – 75% – дан аспайды, этан – 5,45 %, пропан– 2,41 – 2,62 %, кҥкіртті сутегі – 3,69%, кӛмірқышқыл газы – 5,06% - ға дейін және азот- 0,7 %. Мҧнайдың тығыздығы 810-нан 888 кг/м3-ге дейін ӛзгереді. Мҧнайдағы кҥкірт мӛлшері 2% - ға дейін, парафиндер 6% - ға дейін. Қабаттық газдың қҧрамы мынадай: метан – 70 %, этан – 6 %, пропан – 3 %, басқа газдардың ҥлесіне – 21% келеді. Газдағы кҥкіртсутектің мӛлшері 6% - дан аз. Қабаттық қысым 53 - 60 МПа, қабаттық температура 72 - 85 °С[5,7]. Жоғары қысымда газды кері айдаудың инновациялық жҥйесі алғаш рет Қарашығанақ кен орнының ГКДҚ-2-де қолданылды. Жҥйе шикі газды (қҧрамында кҥкіртсутегі 4 пайыз) Кӛрсеткіштері Каспий маңы ойпатының кен орындары Қарашағанақ Теңгіз Қашаган Ашылған/еңгізілген 1979/1985 1979/1991 2000/2013 С 5 +, г/м 3 (ГФ) 380-705 ГФ-487 5,5 млрд м 3 э.у.т Газ қоры, млрд м 3 1,3 1,8 Сҧйық кӛмірсутектер (ЖУВ), млрд т 1,2 3,1 Тереңдігі, км 5,0 4,0-5,5 4,2-5 км Рқаб, МПа 60 85 80 Коллектор тҥрі карбонатты H 2 S + CO 2, % 10 20 24 ГФ – газ факторы; Рқаб – бастапқы қабаттық қысым; э.у.т – шартты отынның баламасы. |