ИҗТИҺад ишекләрен ачучы
жүктеу/скачать 1.7 Mb. Pdf көрінісі
|
| Г. Ибраһимов. Бөек остазыбызның тарихи бер тәнкыйте
31
керне үзенең үткен тикшерүеннән башка кабул итмәвен күрсәтәләр. __________
Шул ваклардан үтеп, югары менә башласак, без аның бөтен ислам галәмен каплап туңдырган, кәлям, ышану һәм иҗтиһад 3
мәсьәләләренә, аның бу хакта бөтен дөньясына бер ялгызы ди- ярлек каршы барып, заманына күрә, ни дәрәҗәдә оригинал һәм ни дәрәҗәдә хөр фикерләрне мәйданга куюына, бу хакта, бөтен мохиткә, бөтен голяма төркеменә каршы ялгызы көрәшкә чы- гуына, гомумән, аның һәр турыда акыл хөррияте өчен бөтен ис- лам дөньясына каршы сугыш ачуы кебек, безнең фикри үсешебез тарихында тирән эз калдырган тырышуларына барып җитәргә тиешле булачакбыз. Болар инде язылып үтте. Мин бу мәкаләмдә Шиһаб хәзрәт өчен бик характерный булган бер әсәрне – аның тарихи бер китап хакындагы тәнкыйтен кыскача сөйләргә уйлыйм. __________
Бөек остазның ул характерный тәнкыйте – элеккеләр ара- сында бик зур шөһрәт һәм ышаныч казанган «Тәварихел- болгария» дигән әсәр хакында. Мәрҗани өчен бу тарихка каршы ачы тәнкыйть язу ни дәрәҗәдә табигый икәнен ачык аңлар өчен без элгәре бу әсәрнең эченә кереп, аның нидән гыйбарәт икәне белән бераз булса да танышырга тиешлебез... Китап «Рисаләи тәварихи бол- гария вә зикри мәүляна хәзрәти Аксак Тимер вә хараби шәһри Болгар» дип атала. Исеменнән дә аңлашылганга күрә, бу әсәр безнең бабаларыбыз болгарларның Аксак Тимер тарафыннан харап ителүе хакында.
3 Иҗтиһад – нинди дә булса дини мәсьәләдә, Коръән һәм хәдисләргә таянып, үзлегеңнән нәтиҗә чыгару. Г. Ибраһимов. Бөек остазыбызның тарихи бер тәнкыйте 32
Атага хөрмәтсез балалар булырга мөмкин. Үз халкына кар- шы төрле мөгамәләләр мөмкин. Ләкин үзен Хисаметдин бине Шәрәфетдин Болгари дип атаган бу язучының үз бабалары бул- ган болгарлар хакында бу дәрәҗәдә хөрмәтсез бер тойгы да бу- луы һәм аларның тарихи бәхетсезлекләре хакында бу дәрәҗәдә кара игътикад саклап, аны дөньяга язып чыгаруы – бу безнең кебек тик үзенең кавеме вөҗданын югалткан бер халык кешеләре тарафыннан гына мөмкин. Ул әйтә: «Әл-кыйсса. Безнең Болгар әһеле дә бозыклык һәм баш күтәрү белән мәшһүр иделәр. Голямалары шәригатьтә хәйлә белән рибаның дөреслегенә фәтва биргәннәр иде һәм башка зи- на кебек, кеше үтерү кебек эшләр күп иде... Җомгадан калды- лар, биш вакыт [намаз] артыннан укый торган догаларны кал- дырдылар, сыра һәм аның кебек нәрсә хәләл дип фәтва бирделәр, Мисыр 4 юк дип җомга намазын куйдылар. Имам Шафигый сүзе түгел дип аны сүктеләр. Гаед намазын куйдылар, Аллаһ Тәгаләгә гөнаһлы булдылар. Аллаһ Тәгалә шуның өчен Аксак Тимер хәзрәтне хакимлек итүче итте. Ул заманда Болгар- да Бикчура хан иде, әмир Тимер хәзрәти Бикчура ханга илче җибәрде: ни өчен җомга һәм гаед [намазлары] укымыйсыз. Хан голямаларына әйтте: «Әмир Тимергә ни җавап бирерсез?» – дип. Голямалар әйттеләр: «Китаплар белән җавап бирербез», – диделәр. Болгар голямалары җавап бирделәр...». Шундый гөнаһлары өчен Аллаһ Тәгалә Шәһре Болгар өстенә Тимерне җибәргән. Тимер голяманың җавабын ишетеп, гаскәренә әмер итте: «Укларыгызны һәм тупларыгызны атыгыз! Билләһил-галиййил-газыйм [Бөек һәм Олуг Аллаһ белән ант итәм], бу Болгар шәһәренең урынын юк итәрбез һәм харап итәрбез», – дип ант эчте. Өч көн эчендә шәһәребезне юк итте һәм харап итте. Таш кальгаларыбызны туп белән ваттырып, Волга төбенә салды. Вәзирләрне кистерде, энҗедәй кызларын һәм хатыннарын, кол итеп, гаскәр рәисләренә бирде, халыкны
4 Мисыр – җомга намазын кайдадыр укыр өчен шәһәр булу шарты. |