«Жалпы дәрігерлік практика №1» кафедрасы

124 
Қолданылған терминдердің (сөзжасамдардың) негіздері 
 
Алгоритм – algorіthm, algorіsmus,  Әл-Хорезмидің атынан шыққан; бастапқы 
берілген мәліметтермен бір мәнде анықталатын нәтиже алу үшін қай амалды 
(жұмысты) қандай ретпен орындау қажеттігін белгілейтін ұғым. 
Артерия-лық, артериальді емес 
Аорталық (аортальді емес) сөзі де түбірі – аортаға -лық жалғануы арқылы 
алынды. 
Аускультациялық (аускультативті емес) сөзі де түбірі – лат. auscultatio –
аускультация-ға -лық, -лік жалғаулары қолданылып түзілді. 
Вasis грек сөзі – негізі, базистік мембрана, базальді емес 
Гипертрофия түбіріне –лық жалғауын тіркедік. 
Гипертензиялық сөзін дұрыс санаймыз, себебі түбірі сақталып тұр;
гипертензивті емес 
Декомпенсация, декомпенсация-лану – декомпенсирленген емес 
Деструкциялық (destructio-n – ағылшын, жою, жойылу. 
Диагноз – екі ұғымды білдіретін грек сөзі, біріншісі – дерттің аты, яғни, 
нозологиялық бір лік (зат есім), екіншісі – ауруды тану, айыру жолындағы 
ойлау процесі (етістік), сондықтан (Diagnos-is – түбірі диагноз болғандықтан) 
дифференциялық диагнозы деп қолданылды (диагностикасы емес).
Дилятация түбіріне -лық жалғауы тіркеледі – дилятациялық
Дифференциялық деп аталу себебі – dіfferentіa – айырмасы – различие, тілден 
тілге термин сөздің түбірі атау септігінде өтетіндіктен – дифференция-лық 
сөзжасамын дұрыс деп есептедік, дифференциальді емес.
Идиопатия-лық, (идиопатикалық емес) 
“Инфарктінде” сөзін инфаркт-тінде емес қазақ тілінің негізгі заңы – 
сингармонизмге (қазақ тілінде үш дауыссыз дыбыс қатар тұрмайды) сай – бір
“т” әрібін түсіріп қолдандық.
Қарыншалық жедел шамасыздықтың (жедел сол/оң қарыншалық 
шамасыздық емес) 
Мur-um – қабырға түбірі mur, сондықтан трансмуральді емес, транмурлы 
болады. 
Некроздаушы, некроз-дау-шы; некротикалық емес. 
Нефроздық – нефротикалық емес 
Nucle-us лат. – ядро, антинукле-лік. 
Рars (от лат. pars часть), частичный, отдельный – яғни бөліктік 
Paroxysm-os, гр.- раздражение – ұстамалы күшті өзгерістер -
сильный приступ (болезни), острое переживание; корень: - парокс-; 

125 
суффикс: -изм; пароксизмдері, пароксизмдік (пароксизмальді – орыс тілінің 
суффиксімен емес) деп қолдандық 
Рrolaps-us – түбірі пролапс болғандықтан “пролапсі”-деген сөз дұрыс 
болады. 
Рrospect-us лат. – вид, рассматриваемый в аспекте последствий, проспектілік. 
Рroximalis - ближайший, от лат. proxim-us – ближний, яғни проксим-дік 
немесе жақын 
Рестрикция-лық, рестриктивті емес 
Риккетсия-лық (риккетсиозды емес) 
С-реакциялық, (С-реактивті емес) 
Синдром-дық (синдромальді емес), түбірі (syndrom-om, греч. syndrom-ē 
стечение, скопление. 
Систолалық шу, диастолалық шу (систоликалық, диастоликалық емес) 
систола және диастола түбірлеріне -лық суффиксінің жалғануы арқылы 
қолданылды. 
“Тестер” сөзі де осы заңдылыққа байланысты қолданылды, себебі “тесттер” 
сөзінде 3 дауыссыз дыбыс қатар келген. 
tәʊ.tәl – (США): прилагательное, сын есім; толық.
Urethra – мочеиспускательный канал – несеп жолы – уретраның 
urētēr (мочеточник) – несепағар
Фиброплазиялық (фибропластикалық емес) – сөзі оның түбіріне -лық 
суффиксін жалғау арқылы жасалды. 
“fornix“ – свод, арка – бүйректердің кішкене тостағаншаларымен құрылған 
түзілімі 

жүктеу/скачать 2.37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: