Жас ғалымдар, магистранттар, студенттер мен мектеп оқушыларының «хxi сәтбаев оқулары»
ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ОРЫС ТІЛІНДЕГІ ЕСІМШЕНІң
жүктеу/скачать 4.43 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ОРЫС ТІЛІНДЕГІ ЕСІМШЕНІң
ҚОЛДАНЫС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ бАҚытжАн А. студент, Тұран-Астана университеті, Нұр-Сұлтан қ. төКенұлы м. ф.ғ.к., доцент, Тұран-Астана университеті, Нұр-Сұлтан қ. Мақалада қазіргі қазақ тіліндегі есімшенің қолданыс түрі талдауға түскен. Еесімше қолданыс негізінде белгілі бір іс- әрекеттің негізін нақты айқындауға тырысатындығы және белгілі бір мағына тудыратындығы жөнінде айтылады. Сондай-ақ есімшенің лексикалық мағынасы бар ма, әлде жоқ па деген сұрақ қарастырылған. Осы тұрғыда қазақ грамматикасында біршама пікірталас туындағандығы жөнінде ғылыми еңбектерге шолу жасалған . Бұл талас негізінде қазақ грамматистері екі түрлі көзқарасты, бірі келісу, екіншісі қарсылық таныту көзқарастарын ұсынғаны жөнінде айтылады. Сонымен қатар, есімшенің қысқартылып айтылу жағдайы да ойлантарлық мәселе екенін, фузиялық құбылыстар да есімшелік қолданыстарда кездесетіндігін мақалада айтып өтеді. Есімшенің қолданыс ерекшеліктерін орыс грамматикасымен салғастырып талдайды. Қазіргі қазақ тіліндегі есімшенің қолданыс түрі бірнеше негізде кездеседі. Нақты айтсақ, есімше қолданыс негізінде белгілі бір іс- әрекеттің негізін нақты айқындауға тырысады, белгілі бір мағына тудырады. Осы орайда айта кететін жағдай, есімшенің лексикалық мағынасы бар ма, әлде жоқ па? Осы тұрғыда қазақ грамматикасында біршама пікірталас туындағандығын ғылыми мақалалардан оқып жүрміз. Бұл талас негізінде қазақ грамматистері екі түрлі көзқарасты, бірі келісу, екіншісі қарсылық таныту көзқарастарын ұсынған. Сонымен қатар, есімшенің қысқартылып айтылу жағдайы да ойлантарлық мәселеге жатады, нақты айтсақ, фузиялық құбылыстар да есімшелік қолданыстарда кездеседі. Есімшенің қолданыс ерекшеліктерін орыс грамматикасымен салғастырып көрсек, орыс грамматикасында келесі түрде берілген. Между причастиями русского и казахского языков много сходного и даже общего. Причастие в обоих языках выступает как морфологическая категория. В грамматиках русского языка причастие считается особой формой глагола, так как «…в русском языке причастия образуются от глаголов и совмещают в себе признаки глаголов и прилагательных». |