және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Усац малдарда бүйеннің қүрылысы мен орналасу орны ірі қара мпл бүйеніне үқсас, бірақ келемі кіші келеді.
Шоіиқанық буйені қысқа, пішіні конус тәрізді болады. К .іііырғасында үш қатар ет таспалары, олардың аралығында үш қатар к.ідгдлар орналасады. Бүйеннің алдыңғы беті оң бүйректің артқы Гігтімен жанасып, артқа бағытталған бүйен тебесі каудальды және оң ».іккд қарай иіліп жатады. Итте бүйеннің орташа үзындығы 20 см-дей. Ол қысқа ша- жырқайга ілініп түрады. Бүйеннің денесінде 2-3 иілім болады. Бүйен бел омыртқаларының орта түсында, қүрсақ қуысының оң бүйірлік аумағында жатады. Тоқ ішек (ободочная кишка)— соіоп — жуан ішектің ортаңғы бөлігі: Әр түрлі жануарларда бүл ішектің үзындығы олардың қоректену сипатына байланысты. Мысалы, жыртқыштарда ол қысқа, талғаусыздарда — орташа, ал шөпқоректілерде — үзын, бүғыда — ете жіңішке, жылқыда жуан болып келеді. Ерекшеліктері. Жыщының тоқ ішегі үлкен және кіші тоқ ішек болып екіге бөлінеді. Үлкен тоқ ішек — сгаззига — бір-бірімен шажырқай — тезосоіоп — арқылы байланысқан таға пішіндес екі қатарда орналаскан жарты ілмектерден түрады. Әрбір жарты ілмек үш бөлікке болінеді. Яғни үлкен тоқ ішектің екі жарты ілмегінде алты (үш вентральды, үш до- рсальды) бөлік ажыратылады. Үлкен тоқ ішек бүйеннің кіші иінінен басталады да, қүрсақ қуысының төменгі оң жағымен алғы диафраг- маға бағытталып, тоқ ішектің оң вентральды бѳлігін — соіоп ѵепігаіе бехігит — түзеді. Одан соң ол төс сүйегін жанай, оңнан сол жаққа қарай бүрылып, төс иілімі — Нехига зіегпаііз — арқылы диафрагма- ның артқы бетінде жатқан тоқ ішектің вентральды диафрагмальды белігін — соіоп ѵепігаіе сііарһга£ша1е — жасайды. Одан соң қүрсақ қуысының теменгі сол жағымен тес сүйегінен жамбас қуысының кіребірісіне дейін созылып, тоқ ішектің сол вентральды белігіне — соіоп ѵепігаіе зіпізігіт — айналады. Сейтіп, бүл ішектің вентральды тага пішіндес жарты ілмегі үш бѳлікке белінеді. Бүл вентральды бөліктер қабыргаларында терт қатар ет таспалары және олардың ара- лыгында төрт қатар қалталар болады. Тоқ ішектің сол вентральды бөлігі жамбас қуысына кіреберісте дорсальды бағытта көтеріліп, жам- бастық иілім — Шхига реіѵіпа — жасайды. Содан соң ол қүрсақ қуысының сол жақ вентральды жарты ілмектің үстімен жамбас қуысынан кері диафрагмаға қарай бағытталып, тоқ ішектің сол дО- рсальды бөлігін — соіоп (іогзаіе 8іпі8Ігит — түзеді. Одан соң ол диафрагмалық иілім — Нехига <ііарһга§таІіса — арқылы диафрагманың артқы бетімен қүрсақ қуысының сол жағынан оң жағына қарай бүрылып, ' тоқ ішектің дорсальды диафрагмальды белігін — соіоп сіогзаіе (ііарһгаетаіе — жасайды. Одан кейін ол қүрсақ қуысының дорсальды оң жагымен диафрагмадан каудальды жаққа бағытталып, тоқ ішектің оң дорсальды бөлігін — соіоп сіогзаіе сіехігит — түзеді. Үлкен тоқ ішектің соңғы бөлігі қарын тәріздес кеңейіп, тоқ ішек ампуласын — атриііа соіі — жасайды. Үлкен тоқ ішектің дорсальды жарты ілмегінде де, үш бөлік болады. Сөйтіп, төменгі және жоғарғы таға пішіндес екі жарты ілмектер алты бөліктен түрады. Үлкен тоқ ішектің оң дорсальды бөлігі бүйеннің ал- дыңғы жағында оңнан солға қарай бүрьілып, қуысы тарылып, көлде- нең тоқ ішек — соіоп Ігапзѵегзит — деп аталады да, кіші тоқ ішекке ауысады. Үлкен тоқ ішек дорсальды жарты ілмегі қабырғасында үш қатар ет таспалары және олардың аралықтарында үш қалта қатарлары бо- лады. к ііііі тоқ ішек (қарта)—соіоп Іепие — немесе төмендеген тоқ Ііцщ — соіоп (іезсепсіепз — үзын шажырқайға ілінген. Ішек ► ііГіирі .к ыида екі қатар ет таспалары және екі қалта қатарлары бола- мм Кіші тоқ ішек үлкен тоқ ішектің оң және сол бөліктерінің ара- пні ымда ілмек жасай тік ішекке ауысады.. л үйіс қайтаратын жануардың тоқ ішектерінің пішіні диск неме- і« циікоконус тәріздес болып, қүрсақ қуысының оң жағында орнала- і іи Дискіде тоқ ішектің проксимальды ілмегі — апза ргохітаііз іпіі, шрімді ілмегі — апза крігаііз соіі — және дистальды ілмегі — ШГ..І (Іі.чіаііз соіі — ажыратылады. Ал, дискедегі ішек оралымдарының іі оргага тепкіш центрипетальды оралымдардан — £ігі сепігіреіаіез, о|тілі4қ иілімнен — Яехига сепігаіі» және ортадан тепкіш центрифу- і іі и.ды оралымдардан — §ігі сеп1гіһі§а1ез — түзіледі. Оралымдардың ііпи.і ірі қара малда — 1, 5-2, қой мен ешкіде—3. Ортага тепкіш ораламдар сагат тілі багытымен, ал ортадан тепкіш оралымдар кері Гміытта айнала оралады. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|