Жұмыс бағдарламасы «Адам анатомиясы»
жүктеу/скачать 1.49 Mb.
|
Ортаңғы күлақ Ортанғы құлак -auris media —дабыл қуысыи жүтқаншақ-тын. мүрын бөлігімен жалғастыратын есту түтігінен түрады. Дабыл куысы •- cavitas tympanica — самай сүйегі пнрамида-сының негізшде сырткы дыбыс жолы мен ішкі құлақ (лабиринт) арасында жайғаскан. Опда дыбыс тербелістерін добыл жарғағыпан лабнринтке беретіп үш кішкене сүйектен түратын тізбек орналасады. Дабыл куысынын келемі үлкен емес (1 см3 шамлсындай) >кә-;іг о.і кабырғасынэ койылған, сырткы дыбыс жолы жағына карай катты қисайған дабыл аспабыпа (бубенге) үқсаиды. Дпбыл куысынын алты кабырғасын ажыратады: !. Дабыл қуысыныц латеральды қабырғасы — paries meni-branaceus — дабыл жарғағы мен сырткы есту жолынын сүйекті пластинкасынан түзіледі. Қуыстыц жоғарғы күнбез тәрізді кеңейген бөлігінде — recessus membranae tympani superior —екі есту сүйекшесі—балғашықтың басы мен төс жатады. Ауырған кезде ортанғы қ^лақтын иатолопіялық озгерістері осы reces^us-те айқын білінеді.
өсіндінің ауалы ұяшыктары cellulae mastoideae ашылады. Antrum mastoideum— емізік тәрізді есінді жағына қарай еніп тұрған кішкене қуыс. Ол емізік тәрізді өсіндінің сырткы бетімен spina suprameatica артындағы есту жолымыц арткы кабырға-сымен шектесетін сүйек қабатьшен бөлінеді. Әдетте сол жерде емізік тәрізді өсінді Ірщдегенде үнгірді ашады.
Дабыл куысында орналаскан үш кішкене дыбыс сүйекшеле-рі «здерінің пішіпдеріне карай балғашық, төс және үзенгі деп аталады. 1. Балғашықтын — malleus — домалақ оасы, мойны аркылы сабымен жалгасқан. 2. Төстің — incus — денесі және екі өсіндісі болады, олардыц біреуі қысқадауы — crus breve — артқ.ч карай бағытталып, шукыршаққа тіреледі, ал екіншісі -ү.чі.ш усіиді -- оалғашык сабына параллель және одан медиаль-;і,ііі ,;рі ;'.ргқа карай жүреді, ұшында үзеқгімен буындаратын кіш-ксііе 'іомипғы болады. :>. Ү.іоцгі сүйек — stapes — пішінІ жағынан өзінің атына сай кіміь. гиспеіі буыіідас> Г>еті бар кішкене бастан және екІ аяқ-ui:i;t;w турады. Алдыцгы аяқша тіктеу де, ал артқы аякша сәл ^ілгсі]. олар сопак терсзеге қопдырылғам пластинкаға жалға-сады. Дыбыс сүііекшелерініц оз-ара қосылатын жерлерімде І қо.;галысы шектсулі екі бу-\. ыи -- articulatio incudomalle-іГі ,aris жопе articulatio incndos-y tapedta тузіледі Үзеңгі плас-і(Х тинкасы fenc-ctra vestibuli-дің жі-и-ктерімем дәнекер ткань — syndesmosis tympanostape-dia— аркылы косылады. Бұ-І лардан баска дыбыс сүйекше-лері тагы да бірнеше жеке-легсп жалғамалармен бекидІ. Түгас алі-пнда барлық үш дыбыс сүйекшесі дабыл жар-ғаі-ынан лабиринтке карай дабыл қуысында көлденең өтетііі біршама жылжымалы тідбск құрайды. Сүйекшелер-дің қозғалғыштығы балғаінык-тан үзецгі сүйекке каран бір-тіидеп кемиді, бүл ішкі кұлак-та орналасқан иірімді мүшені тым қатты шайкалыстар мен дыбыстардан қозгайды {33-сурет). Сүйекшелер тізбегі екі кызмет аткарады: 1) дыбысты сүйек аркылы өткізу және 2) дыбыс тербелістерін кіреберістің conn к т^резесіне--fenestra vestibuli — механикалық ліолмем- беру. Соцғы кызмет сүйекшелер тізбегі қозғялыстарын реттейтіп, дыбыс сүйекшелерімен байланысып, дабыл куысында орналас-қан екі кішкеие бүлшықеттіц көмегімен іске аоырылады. Олпр-дын біреуі — m. tensor tympani самай сүйегімің — canalis musculotubarius-Ініц жоғарғы бөлігін кұрайтык sctnicnnalis ш. tensoris tympani-де жайғасқаи, омың сіпірі монын касыігда-ғы балғашық сабына бекиді. Бұл бұлшықет балғашық сңбын тартып, дабыл жарғағын кереді. Сонда бүкіл сүйекшелер жүнесі ішке қарай ығысып, үзеңгі кіреберіс торозеоіпе батады. Бул-шықег ушкіл нсрптін үшіпші тармағынан — n. tonsoris'tympani --тармақшалары аркылы нсрвтендіриіеді. Ркінші бүлшык ет — ш. stnpedius, emiiientta pyramidalis-тсм бапалып. у;і-?нгі гуііскшепід артқы аякшасьша бекмді. Қыимрті жікымал бү:і ilvvi-шықст алдынғы булшықетке аіітогоиист, ол сүііекшелорді \ түрлі толкындағы дыбыстарга бейімдеу. Ортанғы кұлактың не гізгі жұмыс принципі, тұтас алғанда дабыл жарғағынан кіре-берістің сопақша терезесіне дыбыс өткізу болып табылады. Есту түтігі (tuba anditiva) немесе Евстахий түтігі (Musin cbii. осыдан тутіктіқ кабыиуы — евстахнит), ауанын жүтқып-шақтаи да был қу^ісына келуіие арналған, осы арқы.чы, к,уы<: іші меи сыртқы атмосфера қысымы арасындағы тепе-тендік еақ-галады. Бүл лабириитке дабы.і жарғағы тербелістерін дұрыс өткізу үшін кажет. Дыбыстүтігі өзара қосылатми сүйекті және шеміршекті бөліктерден түрады. Олардың қосылғаи жеріиде — istmus tubae — түтік өзегі тар келеді. Дабыл қуысыида тесік-тен — ostium tympanicum tubae auditivae-ден басталатыи түтік-тін, сүйекті бөлігі самай сүйектіц булшықеттүтікті өзегініц тө-менгі үлкен бөлімін — semicanalis tubae auditivae —алии жа-тады. Сүйекті беліктін. жалғасын құрайтын шеміршекті бөлік серпІмдІ шеміршектен түзіледі. Түтік төменгІ жақта жүтк.ыншак.тын латеральды қәбырі а-сьінда жұтқыншлқ тесігімен — ostium pharyngcurn tubae audili-vae ~ аяқталады, осы жерле шеміршек жиегі жұткыншаққа ене torus tubarius-ты түзеді. Есту түтігін астарлайтын кілегейлі қа-иық кірпікшелі эпителиймен жабылган, бү.'і кайықта кілегейлі бездер мен лнмфалык түніншелер ориаласкан, Бул түйіншелер жұтқыншаққа ашылатын тесік жаныпда көп мөлшерде (тутік бадамшасы) жиналады. Түтіктін, шеміршекті бөлігшен*т, tensor veli palatini басталады, сол собопті жуту кезіндс осы бүлшыкеі жнырылғанда түтік кенейіп, одгін ауянын дабы.л қуысина енуі жеңілдейді. Ішкі қулак, ІшкІ құлақ немесе лабнрннт, самай сүйегі пирамндасыныіг қабатында дабыл куысы мен ішкі дыбыс жолы а рас ын да орна-ласады. Ішкі есту жрлы арқылы лабирииттен n.vestibulocochiea-ris шыгады. Сүйекті және жаргакты лабиринттсрді ажыратады Жарғақты лабнрннт сүйекті лабиринттің Іші.пде жатады. Сүйекті лабиринт — labyrinthus osseus — қабырралары ты-гыз сүйектерден түратын, әзара жалғасатын кішкспе куыстар-аан түрады. Опда \ш бөлімді: кіреберістІ, жартылан дөнгелектІ өзектерді, үлуды ажыратады. улу кіреберІстеп ал(-а капай, модна льды және біршама төмендеу, ал жартылай двнгелекті ©чек-тер артқа қарап, латеральды жоне одан жог-ары карай орчала сады. Кіреберіс — vestibulum — лабиринттін, ортанғы бөлігін кү райды, o.'i арт жағыиан жартылай дәқгелекті взектердің бос те-Сігімен, алдыңғы жағынан кендеу тесІк арқылы улу өзегімен жалғасатын кішкене, шамамен сопақша пішінді куыс. Кіребе-рістің дабыл қуысына к.араған латеральды қабырғасында бізге белгілі узецгі сүйекше пластинкасы ллып жатқан тесік fe-nestra vestibuli — орналасады. Кіреберістін, медиальды қабыр- гасыныц ішкі бетімен өтетін қыркашық — critra vestibuli — ар-к.ылы кіреберіс қуысы екі ойысқа бөліиеді, олардып, жартылай !.пі:гслекті өзсктермен жалғасатыи артқысы — recessus ellipli-(іі:> ал улуі-а жақыи алдыңғысы — recessits sphertcus дом ата-i.'i ■■!.]. Rocessua elltpiicus-те кінікепе тесік бар, одаи пирамида-hvjh сүйекті заты арқылы өтіп, онып артқы қабырғасында аяқ-галатын кіреберіс суқұбыры — apertura interna aqueduct us vesti-ЬіііІ - бпсталады. К,ырқашықтың артқы шеті астында кіре-берістін, теменгі қабырғасында үлудың жарғақты жолынын басталуына сайкес келетіц кііикеие ойыс — recessus cochiearis — жатады.
деп аталады. 3. Ұлу — cochlea — иірімді сүііекті взектен — canaiis spiralis cochlea — түзіледі, ол кіреберістен бастап екі жарым оралым жасап, үлу қабыршағына үксап оралады. Айналасында үлу жолдары оралатын сүнекті білік горкзонтальды жатады да — mocliolns деп аталады. Ұлу өзогі і;,уысына, оиын барлық аііна-тымдары бойында modtohis-тан сүйекті пластинка — lamina spiralis ossea — кетеді. Бүл пластинка үлу түтігімен бірге ұлу өзегі қуысып екі бвлімшеге: кіреберіспен жалғасатын кіреберіс сатысына —■ scala vestibuli және қанкаланған сүйекте үлу тере-іесі арқылы дабылқуысьша ашылатын дабылды сатыға —scala tympani — бөледі. Бүл терезенін жакын макында, дабылды са-гыда үлу суқүбырының ~ aqucductus cochlea-ның кішкеие ішкі гесігі орналасады, оның сыртқы тесігі -■ apertura externa canali-culi cochleae— самай сүйек пирамидасынын, төменгІ бетінде жатады (34-сурет). Жарғақты лабиринт — labyrintlius membrannreus гүііек гі пабиринттің ішіне орналасады да, а^ды-квпті далірек онын, иі-шінін қайталайды. Онда есту жопе гравитация аналіплторлп-рының шеткі бөлімдері орналасмды. Оііын қабырғаллры жүқп жартылай мөлдір дәнекер ткпньді жарғақтаті түтілгем Жпргак. тн лабиринттін ішІ мөлл.Ір сүііык пен --- эпдолнмфамен толғац. Жарғяқты лабиринт сүйекті лабириңттен біршяма кіші болган- дықтан, екеуініңқабырғалары арасында перилимфаиен тол г аи аралық перилимфалық кецістік (spatium peril ymphaticum) қалады. Сүйекті лабирннттіц кіреберісіиде жарғзкты лабиринт-тің скі бвлігі орналасқан: utriculus (эллипсті қапшық) және sac-cu!u$ (сфералы қапшык}.. Тұйық формалы utriculus кІреберістің recessus ellipticus-ін алып, дәл сондай оүйекті взектерде солар-дың формасын кайталап жататын үш жарғақты жартылай дөң-гелекті түтіктермен қосылады. Сондықтан алдынгы артқы және латеральды жарғақты түтіктерді— duct us semicirrul;iris nnte-гірг, posterior et lateralis — ажыратады, олардың сэнкесті ампу-лалары — ampulla membranacea anterior, posterior et lateralis бар. Sacculus — алмұрт тәрізді капшық, кіреберістіц recessus sphericus-інде жатады және utriculus-пен үзі.іч тар түтік-пен — ductus emloIyniphaticus-iicH байланыста болады. Бул тү тік aqueductus vesiibuli арқылы өтіп, сүйек пнрамндасынын арт-кы бетіндегі қатты қабык қабатында кішкене тұйык куыста — saccus endolymphaticus -— аяқталады. Эндолнмфзлык өзекті — utriculus және sacculus-пен қосатын кІшкентам өлекше— ducttft utriculosaccularis деп аталады. Tap ductus reuniens-ке айналя-гын тарылған төменгі үшы арқылы sacculus үлудып жарғақты тутігімен байланысады. Қіреберістің екі қапшығы да перилин-фалык кекістікйен қоршалғаи. Жарғақты лабиринт доға қуыстары аГімағьшда жімтеп мен мембраналардын күрделі жүйесі аркылы сүйекті либмрииттің гыгыз қабырғасында ілініп турады. Осыныц аркасында катты к.пзсалыстар кезінде жарғақты лабнринт ығысып орын ауыс-тыриайды. Перилимфалық кеңістік те, эндолимфалық кеністІк те қор-шагаи ортадан бөлек емес. Перплимфалық кеңістік ұлу мен кІ-реберістің серпімді әрі жылжымалы терезелері аркы.чы ортаңғы құлақпен байланысты. Эидолныфалық кецістіи бассүйек куы-сында жатқан эндолинфалык қапшыкпеи эидолимфалық түтік арқылы байланысқан,-ол дога өзектерһіің ішкі кеңІстігімен жә-не лабиринттің калган бөлІгінен байланысатын азды-көпті сер- пімді рсзервтср болып саналады. Есту аиализаторының курылысы. Жаргамы лабнринттін сү-йекті үлуда орналасқан алдыңкы бвлІгі — үлу түтігі - duclus cochlearis— ссту мүшесіміи. ен. маңызды бөлігі болып табылады. Ductus cochlearis кіреберістін recessus cochU'aris-ида ү.;іу озогі мен sacculus-ті қосатын ductus reuniens-тің артыііда тұйық ұшы-мен басталады. Содан ксйін ductus cochlearis сүйекті үлудыи. бүкіл иірімді өзегімен өтіп, оның тобесіндс тұйық аяқталады. Қөлдеііең кесІндіде улу түтігі үшбүрыш иішінді келеді. Онын, үш қабырғасынын біреуі үлудын сүйекті өзегінің сыртқы қабыр-ғасымен бітісіп-өседі, басқа қабырғасы — membrana spiralis сүйекті нірімді пластинканын жалғасы болын, оның бос жаегі мен сыртқы қабырга арасында созылып жатадьт. Үшінші, үлу гүтігіиің өте жүқа қабырғасы, paries vestibularis dustus cochlearis иірінді пластннкадан сырткы мбырғаға қарай қиғаш тар-тылған. Membrana spiialis ішіндс жайғасқан базилярлы плас-тиыкада {lamina basilans) дыбыс қабылдаушы аппарат-иірімді мүше орналасады. Ductus cochlearis арқылы scala vesti-buli мен scala tympani бір-біріиен бөлінеді, олар тек ұлу күмбе-безінде ғана — helicotroina деп аталатын тесік арқылы өзара жалғасады. Scala vestibuli кіреберістің перилимфалык, кецісті-гінёы қатынасады, ал scala tympani үлудың терезесі жанында тұйық аикталады. Иірімді мүше- organon spirale — бүкіл үлу түтігі бо-йында базилярлы пластинка да орналасып, оныц lamina spiralis ossea-ға ең жақыи бөлігін алып жатады. Базилярлы пластинка доибыра ішегі сияқты керілген (дыбыс Ішектері) ұзыидығы әр түрлі көптеген (21000) фнброзды талшықтардаи тұрады. Гельмгольцтінбелгілі теориясы (1875) бойыиша олар өздершіц тербелістерІ арқылы түрлІ бніктіктегі дыбыстық топ-дарды қабылдауды қаытамасыз ететін резонаторлар болып та-билады. Алайда, злектрондық микроскоішннып. деректері бо-йынша, бүл талшықтар серпіндІ тор тузеді, ол тор тұтас алған-да қатан, баліктерге бөлінген тербелістер арқылы резошшс тудырады. ИірімдІ ыүшенін.өзІ эпителий клсткаларыиыц бірыеше қатарынан құралады, олардын арасынаи түктері бар сеаімтал дыбыс клеткаларыіі ажыратуға болады. Ол мехакикалык тер-белістерді электр тербелістеріне айналдыратын «кері» микрофон рөлін атқарады. Дыбысты өткізу жолдары (есту анализаторынын схенасы). Функцнрнальдық жагыкап есту мүшесІ (сету анализаторынын, шеткі белігі) екі бвлікке белінеді: I) дыбыс өткізгіш аппарат — сырткы жоне ортацғы кулак, сонымен катар ішкі кулак-тын, коіібір элементтері (перилимфа мен эндолнмфа); 2) лыбыс қабылдағыш аппарат - ішкі кұлақ. Қулақ калканы жннайтын луа толқындары дабыл жарғағына согып, оиып тербелісін гу- дырады. Керілу дәрежесі ni. tensor tympani-дын (п. trigeminus нервтендіреді) жнырылуы аркылы реттелетін дабыл жарғағы-ның тербелісі, онымси бітісіп-өскен балғашық сабыл козғалыс-қа келтіреді. Балгашық тнісінше төс суйекшені, ял төс сүйекіт Ішкі кулақка апаратын fenestra vestibitli-re орнатылған узенгі сүйекшені козғалтады. Узецгі сүйекшенің кіреберіс терезесінде гі ығысу шаиасы т, stapedius-тің (п. stapedius, п. facialis-тен) жнырылуымен реттеледі. Cofnin, жылжымалы байланыскан су-йекшелер тізбегі дабыл жарғағының тербелмелі қозгалыстарын бағыттай кіреберіс терезесше карай өткізеді. Кіреберіс терезесіндегі үзенгінін ішке қарагі қоягалысы ла-бирннт сұЙықтығым жылжытыл, ал ол улу терезесі мембрана сын сыртқа карай томлайта итереді. Бул жылжулар нірімді иүшешк ore сезімтал элементтерінің қызмет атқвруы ушіп ка-жет. Бірінші болып кіреберіс перилнмфасы жылжып ығысады оныц тербелістері scala vestibuli аркылы улудыц күмбезінедейін жетеді, одам heh'cofrema аркылы scala tympani-дің пернлимфа-сына беріледі, сол бойынша ұлу терезегін жабатын жопе ішкі кулактын, сүнекті кабырғасындағы алсіз жері болып табылатьні memehrana tympani secundaria-ға карай темен түсіп, дабыл кун сына қайта келеді. Дыбыс дірілі перилимфадан эндолимфағп, я:) ол арқылы иірімді мүіііоге беріледі. Сөйтіп, nyam.uL сыртқы жәпе ортанғы кулзқтағы тербелістері дабыл қуысындяғы ды быс сүйекшелері жуйесінің аркасында жарғақты лаібнринт сұ-ііықтыгының тербелістеріне зйналады, ол тербелістер иірімді мүшедегі дыбыс аналнзаторының рецепторын құрайтын арнау-лы түкті есту клеткаларын тітіркендіреді. «Кері» микрафон мяқты болып табыләтын рецепторда < ү-йықтыи (эндолимфаның) механикалык тсрбелістер» өткізгіш жолдар арқылы ми кыртысына дейін таралатын иервтік им-пульска айналады. Есту өткізһш жолдары бірқатар буын uiji дан турады. БірІнші неЙроннык клетка денесі ganglion spiralc де жатады. Оныц биполюсті клсткаларынын шеткі өсіндісі иі рімді мүшеде рецептор л ар түріпдо басталады, ал орталык всім дісі pars coclearisi n. vestibulo cochlea г is курамында, ромб тәрізді шукыршақ аймагында жайғаскан омың ядроларына >— milieus cochlearis dorsalis ft ventralis-терге барады. Есту нервіиің түрлі бөліктері тербеліс жнілігі әр түрлі дыбыстарды өткізеді. Аталған ядроларда екінші нейрондардың денелері жайгусч-,чы, илзрдың аксондары арталык естужолын тузеді, бу.і жол трапеция тәрізді девенің артқы ядросы аймағында. қарама-кар-сы жактың аттзс жолымен эйқасып, латеральды ілмек lim niscus Iateralis-ті түзеді. Орталык есту жолыиың оентраль іы ядролан шығатын талшықтары көпірде трапеция торізді дене түзеді, ол карсы жлкқа өтіп, сол жактың lemniscus lateralis-in қүрамына енеді. Орталық жолдың дорсальды ядродлн шығатын талшықтары — striae medultares ventriculi quarti — түрінде IV қарынша түбімен жүріп, көпірдің formatio reticularis-Іне өтіп трапеция тәрізді дененің талшықтарыыен бірге қарсы жақтын латеральды ілмегінік қурамына енеді. Lemniscus lateralis-тін бір бөлігі ортаңғы ни қақпағының төменгі төбешіктерінде, бір бөлігі үшіыші иейрондар орналаскан corpus gcniculatum media іе-де аяқталады, Ортанғы м» кақпағының төмеигі төбешіктері есту ммлульстары үшік рефлекс орталығы қызметін атқарады. Олардан жұлынга tractu.s tectospinalis шыгады, ол ярқылы ор-танғы миға келетін дыбыстық тітіркендірулерге қозғалыс реак-циялары жасалады. Дыбыс инпульстарына рефлекстік жауап-тар. баска да аралық дыбыстық ядролардаи — кысқя жолдар арқылы ортацры мн, көпір жэне сопақша мидыц қоэғалыс ядро ларымен байланысқан трапеция тәрізді дене иен латеральды түзақ ядроларынан да алынуы мумкіи. Есту функциясына қатысты түзілістерде (төменгі төбешіктер меп corpus geniculatum mediate) пяқталумен катар, сету тал-шықтары жопе олэрдың бүйір тармактары иеднальды шо-ғырға қосылады. Олар квз қозғалткыш бүлшықнттер яд рола-ры жэне баска да бассуйек нервтері қоэғалыс ядроларымоп байланыска ту сед i. Corpus genirulatum media Іе-де аксондары Ішкі капсула курамында үлкен ми саман бөлІгінін ҚЫртысына жететін сонғы нейроидардын клетка денелері жатады. Есту ана-лизаторының ушы gyrus temporalis superior-да жатады. Бул жерде сыртқы құлақтың ортаңгы құлақша дыбыс сүйектеріиік козғалысын және ішкі қулақта суйықтық тербелістерін туғы-зыгі, одан арі рецепторда мери имлульстарына айналып, кондуктор бонымен ми қыртысына беріліп есту туйсіктсрі турінде ка-былданады. Дсмек, есту анализаторының көмегімсп ауаныя тер-болістсрі, дыбыстык туЙСІктер турінде қабылдаиады. Есту аналнзаторының аркасында біздің миымызда дыбыстык сезімдер және сезімдер комплекс! — туйсіктер түрінде кабыл-данатын әр турлі дыбыстык тітіркендіргіштер қоршаған ортэ-ның өмірлік мапызды қубылыстарынык сигналдарына бірІнші сигналдарға айналады. Бул шындықтың біріпші сигнал жуйесііі (И. П. Павлов), яғңи жануарларға да тән нақты-көрнекі ой-яауды құрайды. Адамда сөздін көмегімен абстрактылы, дерек-сіз ойлау қабілеті бар. Сөз бірінші сигналдар болып табылатын дыбыстык ссзімдср туралы хпбар беретшдіктен, сигналдардын сигналы (екінші сигнал) болып табылады. Осмдап ке.ііп ауыз-ша сөз шыядықтын адамга ғана тән екінші сигнал жүйесін кура йды. ГРАВИТАЦИЯ ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК МҮШЕСІ Бул анализатор жарғакті-і лабиринтте — labyrintus membra-naceus басталады. онда онык шеткі бөлігі жатады. Есту аналнзаторын сипаттағанда карастырылган жарғакты ғіабнрннттің басқа бөліктері статокинетикалық анализаторға жатады. Гравитация анализа горынмң курмлысы. Sacculns utriculus жәne жартылан денгелекті түтіктер ампулаларыныц тегіс телнймен астарланған ішкі бетінде сезімтэл (түкті) клеткалар орналасқан, оларра сырт жағынаи pars vestibularis n. vestibu-locochlearis-тін тзлшықтарм келеді. Utriculus пси sacculus-терде бүл жерлер ақшыл дақтар — maculae utrtculi el sacculi пішін-дес келеді, өйткені олардағы сезімтал эпителий іркілдск затпеи жабылған, алжартылай дөцгелекті түтіктердің ампул;іларыпд;і олар кырқлшыктгір — cristae ampullares — түріиде боледы. Қыркашыктар бүдырьш жабатын эпителийдің қурамында түк-тері бар сезімтал клеткалар кездеседі, оларға «ерв талшықтп-ры келеді. Жартылай дөнгелокті түтіктер рецепторларыиыд, соидай-ақ sacculus пен utriculus тіті|жеидіргіштері рстінде айналмалы жоне түзу сызықты козғалыстардыи, үдеуі нсмесе ба яулауы. Мұндай жағдайларда тітірксндіргіш иорсе — сезімтал туктердщ керпеуі немесе оларға іркілдек заттың кысымы нерв ұштарын тітіркендіреді. Сөйтіп, вестибулярлық аппарат ж;же қыртысыікі жететін енымеи байланысты бүкіл өткізгіштер жүйесі бастыц кеп,Істік-тегі қилпы меи козі-ллысынын және жердің тарту күші сезІмі-нііі, анализаторы болып табылады да, сол себопті (кл гравитация анализаторы деп аталады. Бүл анализатордың рецепторы '5члл?-лимфа ағынымен коздырылатын арнаулы түкті клсткалпр тү-рінде статикалық тепе-теқдіктІ демек, тыпыштық күііден лене-ііін. тепе-тендігін рсттейтін utriculus пей saeculus жәнё дога тү-тіктеріпін, дипамнкалык тепе-тендігін реттейтін ампулаларьшд;і ориаласады. Бастын калпы мсіі қозгалысып реттсугс баска да анализатора ар (атпп айткаида, көру, қозгалыс, тері) қатысқа-пымен, иестибуліірлық анализатордыц манызы ерекше. Гравитация анализаторы рефлекс доғасының бірінші нейроны— ganglion vestibulare Ішһіде жатады. Бүл түйін қлетка-ларының шеткі осіиділері — pars veslibularis п. vestibulo coch-kuiris құрамында лабиринт рецепторларынан шығады. Ал орт;і^ лык өеінділер бассүиек ңеріітерііііи. VIII жұбынын pars vcsli-bularis-І турінде осы нервтің pars cochlearis-імен бірге poms acusticus internus арқылы бассүііек қуысына отіп, одан -opt көпір-мишық бүрышында ми затына енеді. Бүл жерде бірінші нсйроі-шыц талшықтары жоғары көтерілушІ және темен түсуші болып бөлініп, сопакша мида және копірде ромб-тәрізді пзү-қыршақтың түбінде орпаласқан вестибулярлық ядроларға (екіншІ неііроіі) келеді. Онда төрт вегтибулирлық ядро бола-ды: жоғарғы, латеральды, мсдиальды және твменгі. Жоғары көтерілупй талшықтар жоғарғы ядрода, томен түсуші талшық тар қалған үшеуінде аяқталады. 'І'өмен түсупіі талшыктар мен оларға қосарланатын бүкіл сопакш-а ми аркылы ядріілар — nucleus gracilis және nucleus cuntalus деңгейіне дейін тым темен түседі. Вестибулярлы ядролар үш бап-ггкп кететін талшықтарға баг-тама береді: I) мишықка, 2} жүлынға жәие 3) меднальды бой лық буда fasciculus longitudinal is medialis құрамында өтетін талшықтар. Мншықка баратын талшықтар онын, төменгі аякшасы аркылы өтеді; бүл жол — iraclus vestibulo cerebeilaris деп аталады. Вестибулярлық нервтііі, бір бөлігі вестибулярлык ядроларға бармай-ақ тура мншыкқа барады; вестибуля|>лық иерв мишық тың ец квне бөлімі -- нодулофлокулярлық бөліммен байлапыс-қан. Сондай-ак керІ бағытта ~ мншықтап вестнбулярлык ядро-ларға баратын талшықтар да бар, сод себепті олардын, арасын-да тығыз байланыс орнатылады, ал мишықтын. шатырлық яд-росы маңызды вестнбулярлык орталыққа айналады.
жүктеу/скачать 1.49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|