Жұмыс бағдарламасы «Адам анатомиясы»

1.Кузенбаева Ә. Адам анатомиясы. - Алматы,2001.

2.Рақышев А.Р. Адам анатомиясы. - А., 1991.

3.Курепина М. М., Воккен Г.Г. Атлас по анатомии человека. - М., 1979.

4.Привес. М.Г. Анатомия человека. - М., 1974

5.Иваницкий М.Ф. Анатомия человека. -

М., 1985.

6.Сапин Б.Р., Билич Г.Л. Анатомия человека. - М., 1989.

7.Керимбаев Б.М. Анатомия человека. - А., 1992

8. Р.Д. Синельников.Медицина. М.,1973 г.

Атлас анатомии человека. 1-3 том

Қосымша әдебиеттер:

9..Анатомия человека в 2-х томах. / Под.ред. М.Р. Сапина. - 1987.

10.Леви А., Сикевиц Ф. Структура и функция клетки. М., Мир. - 1971.

11.Альбертс Б. и др. Молекулярная биология клетки. - 1987. Т.1-5.

1. қаңка туралы түсінік.

2. сүйек туралы ілім.

3.сүйек классификациясы.

4.сүйек аралық байланыстар-артрология.

СҮЙЕКТІҢ ДАМУЫ

Кез кслгсн сүйектІң түзілуі мезенхима текті жас дәнекер ткань-.ді клекалар — остеобластар есебінен жүреді, оларды басты тірск ролін атқаратын клеткааралық сүйек заты жасап шығарады. Атап өтілген қанқа дамуының үш сатысына сәйкес сүйектер дәнекер немесе шеміршек тканьдер негізіпде дамуы мүмкін, сондықтан суй&ктенудің (остеогенездід) мынадай түрлерш ажыратады: ЦУ Эндесмальды сүйектепу (сп — ішкі, desme — байланыстыр-ғыш) алғашқы, жабынды сүйсктердің дәнекер тканьдеріпде жү-реді.

Болашақ сүйектіц пішіні бар ұрықтың дәнекер тканьнің белгі--лі бір бөлігіпде остеобластардын, орекеті иәтижесінде сүйекті зат-тың аралшықтары (сүйектену нүктесі) пайда болады. Бірінші орталықтан сүйектену процесі сүйекті заттыц шет жактарға ка­рай үстемелей өсуі (аппозиция) аркылы сәуле тәріздсніп жан-жаққа таралады. Жабынды сүйек қәлыптасатын дәнекер тканьнің беткі кабаттары сүйек кабы түрінде қалады, сүйек кабы жағынан сүйек калыңдап өседі. Мәселен, су омырткалыларында (мысалы, I сүйекті балықтар) гтерихондральды остеогенез арқылы барлык ры-чагтардагы снякты сң көп ауырлық түсетіп (сүнектенудің алғашқы ядролары) сүйектің тек ортаңғы бөлігі сүйектенедІ. Мүндай жагдай ГкосмскендІлерде де байқалады, бірақ оларда балыктарға Караган­да сүйектіқ ортақгы бөлігінің көбісІ сүйектенеді. Құрылықта тір-шілік етугс түпкІлІкті көшуге байланысты канк.аға кебірек функ-цион-альдық талаптар қойылады. Ол суға Караганда қүрылыкта

Сөйтіп, сүйектің.сүйектенуі мен өсуі қарама-қарсы аппозиция жэне резорбция жасау және бұзу функцияларыи атқаратын остео-бластар мен остеокластардың тІршілік әрекеті нотижесІ болып табылады.

Синатталғап даму мен атқаратын қызметіне сәйксс әрбір жілік сүйекте мынадай бөліктерді ажыратады.

1. Сүйектін. денесі, диафнз,— негізінен тірек және қорғаныс функцнясын атқаратын, ересектерде сары жілік майы бар сүйек түтігі. Түтіктің кабырғасы тығыз тұтас заттан түрады, онда сүйек пластинкалары бір-біріне өте жақын орналасып, тығыз масса тү-зсді.

Диафиздің тығыз заты екі түрлі сүйектснуге сәйкес скі кабат-қа бөлінеді: 1) сырткы қыртысы (cortex — қыртыс) қабат — ше-міршек қабығы мен сүйек қабынан перихондральды сүйектену ар-қылы пайда болады, оны қоректендіретін қаптамырларды да со-дан алады; 2) ішкІ қабат эндохондральды сүйектену арқылы пай-' да болады, коректі жілік майы тамырларынан алады.

Эпифизарлық шсміршекке жанасып жаткан диафиздің үшта-ры — метафиздер. Олар днафизбен бірге дамиды, бірақ сүйек-тердің үзына бойына өсуіне катысады және кеуек заттан, substan-tia spongiosa тұрады.

2. 
   Әрбір жілік сүйектің эпифизарлык, шеміршектің баска жа-
   ғына орналасқан, буындық үштары эпифиздер деп аталады. Олар
   да қызыл жілік майы бар кемік заттан тұрады, бірақ метафиздер-
   деп өзгеше эпифиз шеміршегінің ортасында бастамасы қаланатыи
   дербес сүйектену нүктесінен эндохондральды жолмен дамиды;
   олардың сыртында буын түзуге катысатын буын беті боладьт.
   
3. 
   Эпифиздің қасына орналасқан сүйек бүдырлары — апофиз-
   дер, оларға бүлшықеттер мен жалғамалар бекиді.
   

Жіліктен баска бірак бірнеше сүйектену нүктелерінен дамитын сүйектерде де осындай бөліктерді ажыратуға болады.

Қаңкада мынадәй бөліктерді ажыратады: түлабой қаңқасы (омыртқалар, қабьгрғалар, төстік), бас қанқасы (бассүйек пен бет сүйектері); кол-аяқ сүйектері — иык. белдеуі (жауырын, бүғана) және жамбас белдеуі (жамбас астауы) және қол сүйектері (токпақ жілік, корі жілік және қолбасы), аяқ сүйектері— (ортан жілік, си-рак сүйектері және аяк басы).

Ересек адамнын, канкасыиа кіретіп жекелеген сүйектердің саны 200-ден асады, олардың 36—40 дененің орта сызығы бойы-меп орналасқан және так, қалғапдары — жүп сүйектер.

Сыртқы пішіні жағынан сүйектер үзын, қысқа, жалпақ және аралас болады.

Алайда ГаленнІң дәуірінен бастап сүйектерді тек бір ғана бел-гісі (сыртқы пішіні) бойынша белу біржакты жәнс ескІ сипатта-малық анатомпянын. формализмінің мысалы болып табылады, со-нық салдарынан қүрылысы, функциясы және пайда болу тегі жа-ғынап тіпті әр алуан сүйектер бір топка жаткызылады. Мәселен, жалпақ сүйектер тобына эндесмальды сүйектепетін, нағыз жабьш сүйек болып табылатын төбе сүйекті де, тІрек және кимыл үшін кажет, шеміршектен сүйектеніп, кәдімгі кеуек заттан құралзған жауырынды да жаткызады. Сондай-ақ патологиялық процестер саусақ және білезік сүйектерде тіпті әр түрлі жүреді (олардың екеуі де қысқа сүйектерге жатқызылғанмен), немесе ортан жілік пен қабырғада да (ұзын сүйектерге жатқызылған) әр түрлі өтеді. Соіідықтан сүйектерді кез келген анатомйялық жіктеу құрылуға тиісті үш принцип негізінде ажырату керек: пішіні (қүрылысы), функциясы жэне дамуы. Осы түрғыдан сүйектердің мыңадай жік-телуін белгілеуге болады (М. Г. Привес):

к сүйектер

I.

2. Қысқа

II. Кемік сүйектер

1. Ұзын

2. Қыска

HL Далпак сүйектер

2. Иык, жамбас сүйектер

I. ЖілІк суйектер. Олар жілік — майлы қуысы бар түтік түзетін
кеуек жэне тығыз заттан тұрады; барлық үш фүнкцияны атқарады
(тірек, қорғаныш, козғалыс). Олардан ұзын жілік сүйектер (ток-
пак жілік жәнс корі жілік, ортан жілік және асық жілік) тіреуіш
және үзын қозғалыс рычагтары болып табылады жэне диафизден
басқасыныц екі эпифизде эндохондральды суйектену ошактары
болады: (биэпифизар сүйектер); қыска жіліктер (білезік, тілср-
сек, саусақ сүйектері) қысқа козғалыс рычагтары болып табыла­
ды; эпифизде ғана болады (моноэпифизар сүйектер).

II. Қемік суйектер. НегІзінен тығыз заттың жүка қабатымен

үшін тетік болу; дамуы — сіңір қабатында эндохондральды жол-мен. Тобық сүйектер буындардың маңайында орналасады, олар-дыд түзілуіне қатысып, козғалуына жәрдемдеседі, бірақ қаңқа сүйсктерімен тікелей байланыспаған.

а) бассүйектің жалпақ сүйектері (маңдай және төбе сүйектері) негізінен қорғаныш қызметін атқарады. Олар тығыз заттың екі жүқа пластинкасьшан түрады, олардын, арасында диплоэ, diploe — вена тамырлары үшіп өзектері бар кеуек зат болады. Бүл сүйек-тер дәнекер ткань негізінде дамиды (жабын сүйектер);

ә) иық, жамбас бслдеулерінін. жалпақ сүйектсрі {жауырын, жамбас суйектері) тірек және қорғаныш қызметіп атқарады, не-гІзінен кемік заттан күралған; шеміршек тканьнен дамиды.

IV. Аралас сүйектер (бассүйектін, астыдғы сүйектері). Оларға

Сүйектердің алғашқы бітісіп-қосылу формасы (карапайым суда тіршілік ететің омыртқалыларда) олардың дәнекер иемесе (кейін-Деу) шеміршек тканьдер арқылы бітісуі болады. Алайда сүйектер-ДІЦ мұндай тұтас бітісу тәсілІ қозғалыс көлемін шектейді. Козға-лыстың суйекті рычагтарының пайда болуымен сүйектер арасын-дағы тканьде олардын, таралып-жойылуымен сақылаула. мен қу-ьістар пайда бола бастады, соның нәтижесіңде сүйектердіқ жалға-сып-қосылуының жақа түрі-үзілмелі, буындасу түрі пайда болады. Сүйектер қосылып қана қоймай, буындаса бастады, жануарлар ҮДіін әсіресс құрылықта тіршілік етуге, қажетті сүйекті рычагтар-ға қажетті кеқ аукымды қимылдар жасауға мүмкіндік беретін буындар түзіледі. Сөйтіп, филогенез процесінде сүйектердін қосы-луының 2 түрі дамиды: қозғалыс ауқымы шектеулі тұтас қосылу және кейінгі-үзілмелі, кең ауқымды қозғалыстар жасауға мүмкіндіктер беретін қосылу. Жануарлардыц коршаған ортаға буында-_ғы козгалыстары арқылы бейімделуінің осы филогенездік проқе-сін бейнелей отырып, адам эмбрпогенезінде де сүйектердің косы-лып-жалғасуы осы кезенді қайталайды. Алғашқы кезде қаңқаның бастамалары өзара мезенхима қабатіііаларьшеп үздіксіз байла-кысқан. Мезенхима дәнекер тканые айналып, одан сүйектерді бай-лаиыстыратын аппараттар түзіледІ. Егер сүйектер арасындағы дә-некер ткань учаскелері түтас болса, онда сұйектер тұтас үздіксіз байланысып, бітісіп-өсу, немесе синартроз пайда болады. Егер олардың ішінде дәнекер тканьнін таралу жолымен қуыс пайда болса, онда сүйектердің қосылуынық жаңа түрі — қуысты немесе узілмелі түрІ — диартроз пайда болады.

Сөйтіп, дамуы, кұрылысы және функциясы бойынша сүйектер-дің бір-бірімен косылуларын екі үлкен топка белуге болады:

Үздіксіз крсылулар — синартроздар (BNA)— дамуы ертелеу, функциясы жағынан козғалмдйды немесе аз қозғалады.

2. Үзілісті косылулар — диартроздар (BNA)—кештеу дамиды және қызметі жағынан козғалмалы.

Осы формалардың арасында ауыспалы — үздіксізден үзІлІстіге немесе керісінше формасы болады. Ол нағыз буын қүрылысы жоқ кішкене саңылаудың болуымен сипатталады, осыдан келіп мұндай форманы жартылай буын — симфиз, symphysis (BNA) деп атан-ды.

Атап өтілгендей, каңқа өз дамуында 3 кезеннен өтедІ: дәнекер-тканьді, шеміршокті және сүйекті. БІр кезеңнен баска кезен,ге өту сүйектер арасындагы ткапь өзгерІсіне де байланысты болғандык-тан, сүйектердін косылуы да өз дамуында осы үш кезеннен өтеді, сондықтан синартроздын, үш түрін ажыр'атады:

I. Егер туғаннан кенін сүйектер арасында дәнекер ткань калса,
онда сүйектер дәнекер ткань аркылы қосылады — articulationes
librosae (fibra, латынша-талшык), s syndesmosis (syn — с. des-
me — жалғама) синдесмоз.

II. Егер сүйектер аралыгында дәнекер ткань шеміршек ткань-

Ш. Акырында, егер сүйектер арасында дәнекер ткань сүйек тканіне ауысса (десмальды остеогенез кезінде), немесе алдымен шеміршек тканіне, содан кейін сүйек тканіне (хондральды остео-генезде) ауысса, онда сүйектер сүйек ткані арқылы қосылады — Синостоз (synostosis) (BNA).

Бір индивидуум өмірі бойында сүйектердің косылу сипаты өз-^ермей калмайды. СүйектенудІн, үш кезеңіне сәйкес снндесмоздар Синхондроздар мен синостоздарға айналуы мүмкін

Синдесмоз, a/ticutatio fibrosa, сүйектердіц дәнекер ткань dp* кылы үзіліссіз қосылуы болып табылады,

1. 
   Егер дәнекер ткань сүйектердіқ үлкен аралыктарын толтыр-
   са, онда мұпдай косылу сүйекаралық жарғақ, membrana interos-
   sea, туріне не болады, мысалы, кәрі жілік нсмесе асыкты жіліктер-
   дегідей.
   
2. 
   Егер аралық дәнекер ткань талшықты шоғырлар құрылысы-
   на ие болса, онда фиброзды жалгамалар, ligamenta (омыртка жо-
   тасының жалғамалары) түзіледі. Кейбір жерлерде (мысалы,
   омыртқа доғаларының арасында) жалғамалар серпІндІ дәнекер
   тканьнен (synelastosis — BNA) тұрады; олар сарғыш түсті (ligg,
   flava).
   
3. 
   Бассүйек суйектері арасында аралық дәиекер ткань жуқа
   қабатша сипатыіга ие болса, онда жіктер suturae, пайда болады.
   Өзара косылатын сүйек жиектерінің лішініне карай жіктерді бы-
   лайша бөледі:
   

ә) қабыршакты, sutura squamosa, бүл жағдайда бір сүйектің

б) жазық, sutura plana — жиектердін. жанасуы (бет суйектері-

Шеміршек тканінің (гиалинді немесе фиброзды) қасиеттеріне карай:

1. 
   гиалинді синхондроз, мысалы, 1-қабырға мен төссүйек ара­
   сында;
   
2. 
   талшықты синхондроз деп бөледі.
   

1. Уакытша синхондроздар — белгілі бір жаска дейін ғана бо­лып, одан кейін синостоздарға алмасады, мысалы, эпифиз бен мс-тафиз арасындағы, немесе бір жамбас сүйекке қосылатьш жамбас белдеуінің үш суйегі арасындағы синхондроздар. Уақытша син­хондроздар каңқа дамуыныц екінші кезеңі болып табылады.

2, Тұрақты синхондроздар — бүкіл өмір бойы болады, мысалы, самай сүйегІ пирамидасы мен сынапішінді сүйек, пирамида мен қарақүс суйегІ арасыыда.

Егер синхондроздың ортасында буын беттері мен капсуласы бар нағыз буын куысы сипаты жоқ тар сақылау түзілсе, онда мүи-дай косылулар үздіксізден үзілістіге (буындарға) өтпелІ болады да симфиз, symphysis, деп аталады, мысалы, мандай симфизІ, syifiphysis pubica. "Симфиз буындардын, редукциясы нәтижесінде үзіұіісті қосылудан үздіксіз косылуға ауысу аркасында түзілуІ мүмкін, мысалы, кейбір омыртқалыларда біркатар омыртқалардыц денелері арасында буын куысынан саңылау калады.

ҮзілІсті қосылулар, буындар, диартроздар

Буын дегеніміз үзілісті, қуысты, қозғалмалы косылу, немесе буындасу, articulatio synobialis (грекше arfhron — буын, осыдан arthritis — буынның кабынуы). Әрбір буында буындасатын сүйек-тердін буын беттері, буын капсуласы (сүйектердін буындасатын үштарын муфта сиякты қоршап тұратын) және капсуланың ішін-де сүйектер арасында жататын буын куысы болады.

1. 
   Буын беттері, facies articulares гиалинді, кейде талшыкты,
   қалыңдығы 0,2—0,5 мм буын шеміршегімен, cartilago articularis,
   жабылган. Үдайы үйкелу салдарынан буын шеміршегі буын бет-
   терінін, сырғанауын женілдететін жылтыраққа ие болыгі, ол ше-
   міршектің серпінділігінен соккыны жүмсартып, буфер кызме-
   тін аткарады. Әдетте буын бсттері азды-көпті бІр-біріне сәйкес
   келедІ (конгруэнтті). Мәселен, бір сүйектіц буын беті дөңес (буын
   басы) келсе, ал баска сүйектің буын беті тиісінше ойыс болады
   {буын шұцқыры).
   
2. 
   Буын капсуласы, capsyla articularis, буын куысын саңылау-
   сыз коршай отырып, буындасатын сүйектерге олардың буын бет-
   терінің, жиегін ала немесе олардан сәл кейіндеу өсіп-бекиді. Ол
   сырткы фиброзды мембрана, membrana fibrosa, мен Ішкі сино-
   виальды мембранадан, membrana sinovialis, тұрады. Синовиальды
   мембрана буын бетіне караған жағында эндотелий клеткалары
   қабатымен жабылған, соның салдарынан тегіс және жылтыр бо­
   лады. Ол буын қуысына жабыскақ мөлдір синовиальды сүйық —
   синовия, synovia, бөледі де, ал ол буын беттерінің үйкелісін азай-
   тады. Синовиальды мембрана буын шеміршектерінің жиектерінде
   аяқталады. Ол көбіне синовиальды бүрлер, vili synoviales деп
   аталатын кішкене өсінділер түзеді. Сонымен катар ол буын ІшІне
   енетің үлкенді-кішілі синовиальды катпарлар, plicae synoviales,
   түзеді. Кейде синовиальды қатпарларда оларға сыртынан өсіп
   енетін едәуір мөлшерде май жиналады, ондай жағдайда май қат-
   парлары, plicae adiposae, деп аталатын пайда болады, оған тізе
   буынының plicae a'lares мысал бола алады.
   

новия аталған бұл синовиальды калталар қозғалыс кезінде сіңір-лер мен бұлшықеттердің үйкелісін азайтады.

3. Буын куысы, ca'vitas articularis, буын беттері және сийо-виальды мембранамен шектслген сацылаусыз (гермстпкалы), жа-былған саңылау пішінді кеңістік болып табылады. Қалыпты жағ-дайда ол бос қуыс емес, буын беттерін ылғалдандырып және май-лап, олардын, арасындағы үйкелісті азайтатын синовиальды сұй-ықпен толған. Сонымен қатар сұйықтықтардын. алмасуцнда және буын беттерін іліктестіру арқылы бекітуде роль ат-қарады. Ол сондай-ақ беттерінін, сығылуы және соғылуын жүмсар-татын буфер кызметін атқарады, өйткені буындардағы қозғаліііс — тек сырғанау емес, буын беттерінің ажырасуы да болып табылады. Буын беттеріііің арасындағы қысым тсріс (атмосфералық қысым-нан төмен). Сондықтан олардын, ажырасып кетуіне атмосфералык, қысым кедергі жасайды {кейбір аурулар кезіндегІ буындардың атмосфералық кысымды сезгіштігі осымен түсіндіріледі), ондай науқастар ауа райының өзгеруін болжап айта алады.

Буын капсуласы зақымдаиғанда ауа буын қуысына өтеді, со-ның себебінен буын беттері дереу ажырайды. Әдеттегі жағдайлар-да буын беттерініц ажырасуына куыстағы теріс кысымнан баска жалғамалар (буынішілік және буынсыртылық) мен сіңірлерінін кабатында орналасқан тобық сүйектері бар бүлшықеттер де ке-дергі жасайды. Жалғамалар мен бүлшықет сіңірлері буынды ны-ғайтатын қосалқы аппарат болып табылады.

Бірқатар буындарда буын беттерін толықтыратын қосымша тетіктер — буынішілік шеміршектер болады; олар талшыкты ше-міршек тканінен тұрады және пішіндері не түтас шеміршек плас-тинкалары — дискілер, disci articulares, не тұтас емес, жарты аи ту-рінде иілген, сондықтан менискілер, menisci articulares, (meniscus, латынша-жарты ай) деп аталатын түзіліс түрінде, не шеміршек қүрсауы, labra a'rticularia (буын еріндері) түрінде болады. Бар-лык осы буынішілік шеміршектер шеңбері бойымен буын капсу-ласымен бітісіп-өседі. Олар жаңа функциялық талаптардың нәти-жесінде статикалық және динамикалық жүктеменің күрделеніп, артуына жауап реакция ретінде пайда болады. Олар бастапқы үздіксіз косылулардьщ шеміршектерінен дамиды, өздерінде берік-тік және серпімділік қасиеттерін үштастырып, соққылауға кедергі жасап, буындағы козғалыстарға көмектеседі.

Буындардың жіктелуі мен сипаттамасы

Буындарды мынадай принциптер бойынша жіктеуге болады: 1) буын беттерінің саны бойынша, 2) буын беттерінің пішіні бой­ынша және, 3) функциясы бойынша.

Буын беттерінің саны бойынша былай ажыратады:

1. 
   Тек 2 буын бетІ бар қарапайым буын (art. simplex)
   мысалы, саусақаралық буындар.
   
2. 
   Екіден көп буындасқак беті бар күрделі буын (art. composi-
   ta), мысалы, шынтақ буыны. КүрделІ буын бірнеше қарапайым
   буындасудан түрады, оларда қозғалыс жеке-жеке жүре алады.
   Күрделі буында бірнеше буындасудың болуы олардын жалға-
   маларыныц ортақтығын қамтамасыз етеді.
   
3. 
   Буынды екі камераға (екі камералы буын) бөлетін буыніші-
   лік шеміршегІ бар комплексті буын fart, cornplcxa). Erep
   буынішілік шеміршек диск пішінді болса {мысалы, самай-төменгі-
   жақ буынында), камераға толық бөлінеді, немесе егер шеміршек
   жартыай тәрізді мениск пішінді болса (мысалы, тізе буынында),
   камерага толық бөлінбейді.
   
4. 
   Бірлесе қызмет атқаратын, бІр-бІрікен бөлек орналаскан,
   бірінен бірі оқшауланган бірпсшс комбинация сняқты құрама
   б у ы н. Мәселен, екі самай-төменгіжак буындары, проксимальды
   және дистальды шыбық-шынтақ буындары және т. б. осындай бу-
   ындарға жатады. Құрама буын екі немесе одан да көп анатомия-
   лык жеке буындасудың жиыны болғандықтан, олар күрделі және
   комплексті буындардан өзгешеленеді, олардың оркайсысы анато-
   миялық жағынан бірыңғай болып, функциялық жағынан әртүрлі
   қосылыстардан түзіледі.
   

сэйкес келетін горизонталь осьтердіқ бірін айнала жасалады, мы­салы, фронтальды (блоктәріз-ді буын).

Бұган карама-қарсы буын басының іпар тәрізді пішіні шардыц радиустарына сэй­кес келетін көптеген осьтерді айнала қозгалыс жасауга мүм-кіндік береді (шартәрізді бу­ын) .

Демск, осьтердін. саны мен пуындаскан беттердін пішіні арасында толық сәйқестік бар: буынбеттерініц пішіііі буып козгалыстарыныц снпатьш бел-гілсйді және, керІсінше, бёрІЛ-гең буын қозғалыстарыныц сипаты онын. пішінін белгілей-ді (П. Ф. Лесгафт).

Біз бұл жерде форма меп фупкцияның бірлігі — диалек-тикалық прішципін көріп отыр-мыз.

Осы принципке сүйеніп, бу-ыпдардың мынадай бірыңгай анатомиялық - фи.зіюлоглялық жі>ітелуін белгілеуге болады. (41-сурет).

2. Блоктәрізді бу­ын, ginglymus (мысалы, сау-сақтардын, саусакаралык бу-ындасуы). Мұнын. блок тә-

різді буын беті — көлденең жатқан цилиндр, оның ұзын осі көл-дснең, фронталь жазыктықта, буындасатын сүйектердін. үзын осіне перпендикуляр жатады; сондықтан блок тәрізді буында қозғалыс осы фронталь осьті айнала жасалады (бүгілу және жазылу). Бу-

ындасқан беттердегі бағыттаушы жүлгелер мен бүйірге қарай ығысуды болдырмай, бір осьті айнала қозғалуға көмектеседІ.

Егер бағыттаушы жүлге блоктың осіне перпендикуляр емес, біршама бұрыиі жасай орналасса. оида оны созғанда винт тәрізді сызық пайда болады. Мұндай блок тәрІздІ буынды винт тәріздІ деп қарастырады (мысалы, иық-шынтақ буын). Винт тәрізді буындагы қозғалыс таза блоктәрізді буьшдастагы қозғалыс сиякты болады. Жалғама апнаратының орналасу заңдылыктарыиа сәйкес цилиндр-лік буында бағыттаушы жалғамалар вертикаль айналу осіне пер-. пендикуляр, ал блок тәрізді буында фронталь оське перпендикуляр және оның бүйірлері бойына орналасады. Жалғамалардыц бүлай орналасуы сүйектердің козғалуына кедергі келтірмей, сол қалпын-да ұстауға мүмкіндігі ^ереді.