Екінші түрдіц лимфа түйіндері нығыз. Олардағы кыртыс за- тыпың массасы мп заты массасынан көбірек, бұл түйіндер рент-гендік

тыпың массасы мп заты массасынан көбірек, бұл түйіндер рент-гендік жағынан баяу және нашар контрастылық береді. Бундай туйіндердін тасымал кызметі ш а малы. Үшінші түрі — аралык лимфа түйіпдері жиірек кездеседі- Оларда кыртыс жэне мн зат-тарынын массалары шамалас. Рентгенконтрасты затпен жақсы толады. Олардың конструкциясы лимфаны өңдеу және тасьі-малдау қызметін тнімді камтамасыз егеді.

Лнмфа түйіидері бүкіл өмір бойы, сонын ішінде орта жас-тагы карт адамдарда да өзгеріп отырады. Бозбалалык. шақтан (17—21 жас) қартаң шақка (60—75 жас) дейін олардын м»л-шері бір жарым, екі есе азаяды. Адамның жасы үлгайғші сайып туйіндерде, әсіресе сомалык туйіндерде капсулалар мен трабекулалар жуандап, дәнекер ткань көбейіп, паренхима май тканімен алмасады. Мұндай түйіндер ездерінің табиғи кұрылы-сы мен касиеттерін жоғалтып, босап калады да, лнмфа өте ал-майтын куйге келеді. Қатар жаткан екі түйіннің бітісіп, ірілеу бір түйінге айналуынан да лимфа түйіндерініц саны азаяды. Жасқа карай туйіндердіц пішіндері де өзгереді. Жас кезде дөңгелск және сопак пішінді түйіндер көбірек болады да, кар-таң жэие карт кісілерде олар созылыл, үзарады.

Сейтіп, оларда жұмыс істейтін лимфа түйіндерінін еаны ат-рофияланады және бір-бірімен бітісіп өсуінен азаяды, сонын нәтижесінде ересек жастағы адамдарда ірі лимфа түйіндері ба-сым келеді.

Көкірек тутігі

Көкірек түтігі — ductus thoracicus — Д. А- Ждановтын де-рсктері бойынша, узындыгы 30—41 см және оң жақ және сол жақ бел бағандарының — truncus lumbales dexter et sinister — косылуынан басталады. Әдетте оқулыктарда көкірек түтігінін үшінші тубірі ретіиде сипатталатын — truncus intestinalis — жиі кездеспейді, ол кейде жұп болады да не сол жак (көбіне) не он жакглғы бел бағанына кұйылады. КөкІрек тутігіпіи баста-лу деңгейі XI көкірек және II бел омыртқалары арасында ауыт-қып отырады. Көкірек түтігінің басталатын жерінде буылты-ғы — цистернасы —cisterna chyli — болады. Іш қуысында яаЙ-да болған көкірек түтігі колка тесігі аркылы көкірек қуысына өтіп, сол жерде жиырылуы аркылы лимфаның түтікпен жыл-жуына жәрдемдесетін диафрагманың он жак аякшасымен біті-сіп өседі. Ductus thoracicus көкірек қуысына өтіп, омыртка ба-ғанынын алдымен жоғары карай көтеріліп колкзнын көкірек бөлігіпін оң жағынан, өн.ештің арт жағынан втеді, одан әрі кол­ка догасынын артында орналасады. Қолка доғасыпа жетіп, V— III көкірек омырткалары денгейінде солға карай ығысады.

VII мойын омырткасы денгейінде көкірек түтігі мойынға шы-і-ып, доға түзе, сол жак ішкі мойындырык венасына немесе оньщ сол жак бұғанаәсты венасымен (angulus venosus sinister) ко-сылатын бұрышына кұйылады, Кекірек түтігініц күятын жері іш жағынан оған кан өтіп кетуіне тоскауыл болатын жаксы дамығаи екі какпакшамен жабдыкталған. КөкІрек түтігініц жо-ғарғы бөлІгі не кекірек клеткасынын сол жак жартысының ка-бырғалары мен мүшелерінен лимфа жинайтын — truncus bron-chomediastinales sinister, сол колдан лимфа жинайтын truncus subclavius sinister жэне мойын мен бастын сол жак жартысы-нан лнмфа жинайтын truncus jugularis sinister келіп кұйылады. Сөйтіп, көкірек түтігі дененің оң жак жартысынан, яғни бас, мойын, колдан, көкірек клеткасы мен куысынан жэне сол жак екпенін. төменгі бөлігін коспағанда, букіл денеден келетін бар-лык лимфанын төрттен үш бөлігін жннайды. Лимфа аталған аймактардап он. жак бүғанаасты венасына күятын оң жак, лим­фе түтігіне күяды

Көкірек өзегІ мен лимфа тамырлары '— vasa vasorum-мен жабдыкталран.

Барлык лимфа тамырлары кабырғаларына афферентті және эфферентті нервтер бар.

Оң жақ лимфа тутігІ

Он. жак лимфа түтігінін — ductus lymphaticus dexter — уэын-дығы 10—12 мм-деп артпаііды жоие ол үш бағаннын: бас пен мойынның он, жак аймағынан лимфа алатын — truncus jugula­ris dexter, oa колдан лимфа әкелетін — truncus subclavius dex­ter, көкірек клеткасы он жак жартысының кабырғалары мен мүшелерінен жэне сол жак өкпеніи. төменгі бөлігінен лимфа жи­найтын truncus bronchomediastinalis dexter-дін косылуынан тузі-леді. Он. жак лимфа түтігі оң жак бұғанаасты венасына куйы-лады. Қөбінесе ол болмайды, ондай жағдайдз жогарыда аталган уш баған бүғанаасты венасына жеке-жеке келіп кұйы-лады.

Дененің жеке аймақтарының лимфа тамырлары мен туйіндері

Тұлға, бас жэне кол-аяктардың (соманың) лимфа тамыр­лары беткей және терен болып бөлінеді. Олардың арасын сол аймактың меншікті шандыры бөліп тұрады. Демек, беткей лим­фа тамырларына — тері, теріасты шел майы мен шандырдын біраз бөлігшін лимфа тамырлары, ал терен лимфа тамырлары­на аталған шандырдын астындағылары жатады.

Соманың терен лимфа жүйесінің курылысы. Буын капсула-лары, бүлшыкет, сінір, шандыр, нерв жэне т. б. лимфа өрімде-рінен пайда болғзн терен лимфа тамырлары алдымен осы тү-зілістердін тамыр-нерв шоғырлары кұрамында жүріп, содан кейін дененің сол аГімағының лимфа коллекторларына кұйылз-ды. Ал лимфа коллекторлары ірі артерия жэне вена бағанда-рына қосарланып, региондык лимфа туйіндеріне кұйылады-

1. 
   Такым шүкырында — nodi lymphatici popliteales;
   
2. 
   Шап аймағында — nodi lymphatici inguinalis орналасады.
   Олар шап жалғамаеынын дәл астында жатып, беткей жэне те-
   

Беткей лнмфа тамырлары. V. saphena magna бойымен nodi lymphatici inguinaJes superficiales-ке дейін (медиальды гон) жэ-не v. saphena parva бойымеп nodi lymphatici popliteales-ке (арт-кы ла тер а льды топ) баратыы коллекторлардын екі тобына қуяды.

Шал туйіндерініц әкетуші тамырлары сырткы жалгты арте-риясы мен венасы бойымен сырткы туйіпдерге, содан кейін ор-так мыкын лимфа түйіидеріне келіп, одан лимфа бел түйіндері мен бағандарына — truncj lumbales — барады.

Жамбас астауы. Ондә лимфа туйіндері негізінен кан тамыр­лары бойында, сондай-ак жамбас ястауы Ішіндегі мушелердің бетінде орналасады. Бул жерде иынадай топтар бар:

I) nodi lyinphatici iliaci externi et communes — сырткы жәие жалпы мыкын артернялары бойында орналаскан, олардын әке-тушІ өзектері nodi lymphatici lumbales-ке карай кетеді; 2) nodi Jymphatici iliaci interni (9—12) — жамбас куысының буйір бе-тінде орналасады, олардын әкстуші жолдары жәлпы мыкын артериясы жолында орналаскаі) туйіндерге барады; 3) nodi lymphatici sacrales — a. sacrajis mediana бойындағы кішкеие

түйіпшектер, әкетуші жолдары promontonuin касында орналас­кан nodi lymphatici Шасі commimes-ке карай кетеді. Бүл атал-ғаи туйіидерге кіші жамбас астауы мүшелерінін әкетуші лимфа тамырлары да күйылады.

Іш. 1ш қабырғасының жоғарғы жартысының лимфя тамыр­лары жоғары және латеральды жүріп — nodi lymphatici axilla-ris-ке бағыт аләды; ал іш қабырғасы төменгі жартысынын та­мырлары, керісіише, nodi lymphatici iriguinales-ке карай темен ту сед І.

1ш қуысында мыналарды бел in ажыратады; 1) колка мен төменгі куыс вена айналасында жайғаскэн парпетальды түііін-дер; 2) курсак бараны, жоғарғы жоне төменгі шажыркай арте-рияларыныц бағандары мен тармақтары бойында орналаскан висцеральды түйіидер. Парнетальды туйіндердін саны 30—50-ге жетеді. Бұларды жалпы «бел түйіндері»—nodi lyinphatici lumbales — дейді.

Қурсак куысының нисцеральды туйіпдері екі улкен топка: 1) курсак бағәны тармактарьшын бойындағы; 2) шажыркай артерияларының тармактарыныц бойындағы nodi lymphatici mesenterici superiores et inferiores болып бөлінеді.

Бірінші топтыд лимфа туйіндері: nodi lymphatici coeliaci, gastrici sinistrt et dextri, hepatici, pancreatrcoduodenales, pylori-ci — деп артериялар мен мүшелерге байлаиысты аталады.

Шажыркай артерияларынын бойында орналаскан висце­ральды туйіндердің. екінші тобы өздерінің кентігімен (300-ге жуык) ерекшеленеді. Бул топ жінішке ішек пен жуан ішек ша-жырқайларыиьш кабатында орналаскан жэне олар лимфа та-мырларымен коса сипатталған. Аталған лимфа түйіндеріне куятып курсак куысы мушелеріміц лимфа тамырларына да dp-dp мушенің анатомиясьш баяндяу кезінде тусінік берілген.

Жікішке ішекте лимфа тамырларының ерекше жуйесі — сут тамырлары жүйесі бар. ІшектІн қабырғасын курайтыи бзрлық (кілегейлі, кілегейасты, булшыкет жаче сероі) кабаттарында лимфа тамырларынын өрімдері боләды.

Сонымен лимфа тамырларының екі тобын ажыратады:

I. Сорозды кабықты лимфа тамырлары. ?2: 2. Суттіген (хилус) немесё сут тамырларының (hylus — сут-ijt ті шырын) түбірі, бур тобесіндегі эпителий астыпдағы түпык ор-талык лимфа тамырларынан басталады. Олар ішектіц кілегенлі қабыгы мен кілегейасты негізінде жайгасады, одан кейін ша-жыркайға созылып, лимфаға хилус сияқты тус бере сінірілетін майды тасымалдайды. Бул тамырлардын аты осыған байлаиыс­ты шыккан. Калған коректік заттарды вена жуйесі сініріп, как-па венасы аркылы бауырға алып барады.

Он екі елі ішектің әкетуші тамырлары панкреатодуоденаль-

ды лимфа туйіндеріне барады. Аш ішек пен мыкын ішектіц әке-

туші лимфа тамырлары шажыркай кабатымен шажыркай ту-

йіндеріне барады.

_L Ал ішек шажыркайларында лимфа тамырларыныц уш то-

les-ке карай барады. Сүт безінін, әкетуші лиифа тамырлары оиык латеральды бөлімдерінен ічолтық түГііндеріпе, арткы бө-лімінен бұғанаусті және бүғанаасты түйіндеріне, ал жоғарғы медиальды бвлімінен төстік касындағы түйіндерге барады.

Диафрагманың лимфа тамырларынын. бір бөлігі дипфрагма аякшаларында орналасқаи nodi lymphatici phrenici-re, бір бөлі-гі кекірекаралык түйіндерге, бір ПөлігІ nodi lymphatici paraster-

nalis-ке барады.

Ішкі мүшелердін лимфа тамырлары тиісті мүшенІц анато-мііясы баяндіілғаниан кейіи сипатталғаи («Сплаііхнологияны»

қараныз).

Лимфа кәкірек қуысы мүшелерінен екі үлкен trunci broncho-

mediastinalis dexter et sinister-re жиналады; он жақтан ductus lyjnphaticus dexter, сол жактан ductus thoracicus қүяды.

Көкірек, іш және жамбас астауы қуысымдағы жекелеген мүшелерініц әкетуші лимфа тамырлары не региондық түіііидер-ге барар жолдарында өзара қосылады кемесе жалпы регион-дық түйіидерге күйылады, сопың нәтижссінде жекелеген мүше-лерден келетін лимфа ағындарыньщ арасында байланыс пайда болады. Бұл байланыстардьщ зпрлі Ісіктін (рактын) таралу жолдарын түсіку үшін тэжрибелік манызы бар.

Қол. Иық белдеуі тканьдері мен мүшелеріпеп, кокірек қа-бырғасының оған жақын жатқан бөлігі мен колдан лимфа бү-ғанаасты бағанына — truncus subclavius-ке жиналады, ол ба­ран тамыр-нерв шогырында—v. subclavia қатар жүріп, он. жақ баган ductus lymphaticus dexter-re немесе он. жак, веналық бү-рышқа, ал сол жақтағы баған — ductus thoracicus-ке немесе тікелей сол жак иеналық бурышка қүяды. Қолдық региондық лимфа түйіндері екІ үлкен жиын түріңде онын екі ірі буында-рынын шынтақ — nodi lymphatici cubitales және нык — nodi lymphatici axillares жанында орналасады.

Қолтык. түйіндері — nodi lymphatici axillares — қолтык. шү-қырынын шелмайында орналасқан. Олардыц ішінен беткІ және терендерін ажыратады.

Қолдыц беткі лимфа тамырларында екІ топ бар: 1) медиаль-ды тамырлар V—III саусактардан, алақан мен білектін, медиальды бөлігінен иықтын медиальды жағымен колтык. түиіи-деріне барады, медиальды тамырлардың бір бвлігі v. basillica-мен қосарланып, nodi lymphalici cubitales-ке қүяды; 2) Лате­ральды беткі тамырлар v. cephalica-ға параллель жүріп, nodi lymphatici axillares superficiales-ғэ қүйылады. Иык. белдеуі мен иықтыц беткі лимфа тамырлары да қолтық түйіидеріне күяды. Қол басы мен білек сүйектерінен, буындарынан және бүлшыкеттерінен лимфа алып, кәрі жілік және шынтак. арте-рияларына косарлана жүретін қолдың терец лимфа тамырла­ры, терен шынтақ лимфа түйіндерімен бІрге, иык артернясына косарланатын коллекторлар аркылы тсрен қолтык түйіндеріне жетеді. Оларга жол-жөнекей иыклын. терец лимфа тамырлары

бын ажырату керек: 1) сол жактағы топ — аш ішектін. бастап-қы бөлігінен тұзіледі (40—70 см); 2) ортаңгы топ — аш ішек-тің қалған бөлігінен кұралады және 3) оц жактағы топ — мьь қыи ішіндегІ лимфа тамырлары.

Сүт тамырлары шажырқандан өткенде терт катарға орна-ласқан шажырқай лимфа түйіндерімен үзіліп отырады. Біріи-шІ катардьш түйіндері ішектің шажырқай жиегі бойымда, екін-ші катардын түйіндері — жиектеи сәл кейіндеу, үшінші қатар түГііндсрІ—шажырқай түбірі касында және төртшші қатар ту-йіндсрі — шажырқаіі түбірінде орналасқан. Шажыркай түйін-деріиеи лимфа бел түйіндеріне, одап truncus lumbalis sinister-re, ал одам әрі көкірек түтігіне ағады. Кейде іш қуьісыныи. шлжырк.ай жэне басқа висцеральды түйіндері әкетуші тамырла-рымын бір бөлігі trunci intestinales деп аталатын кысқа бағаи-дарыыа жиналады, олар не тікелой көкірек түтігінін басына не сол жактағы (сирек жзғдайда on жақ) бел бағанына кұйы-лады-

Жуаи ішектеи лнмфа аттас тамырлардыь жолындағы nodi lyrnphatici ileocolici, colici dextri, colici medii, mesneterici inferio-res, colici sinistri-ге барады.

Көкірек клеткасы. Көкірек куысьшда париетальды жопе внс-церальды лимфа түйіидерін ажыратады.

Париетальды түйіндер — көкІрек клеткасының артқы кабыр-ғасында ~ алғы омыртқалық — nodi lymphatica prevertebrales, және кабырғааралық— nodi lymphatici intercostaies; .көкіректін алғы кабыргасында сүт безі касындағы — nodi lymphatici pa-ramammari және тестік қасындағы — nodi lymphatici parasterna-les; төмемгі кабырғасында — жоғарғы диафрагма түйіндері — nodi lymphatici phrenjci superiores-тер орналасады.

Висцеральды түйіндердің ішінде алғы перикардиальды және латеральды перикардиальды түйіндерді — nodi lymphatici pre-pericardiales et pericardiales laterales, алғы көкірекаралық тү-йіндерді — nodi lymphatici mediastenales anteriores және арткы кекірекаралық тү^іІндердІ — nodi lymphatici mediastenales poste-riores-терді ажыратады.

Артқы көкірекаралық түйіндері өкпе қақпаларындя жайға-сады: бронх-әкпе (түбірлік) түйшдері — nodi lymphatici bron-chopulmonales (hilares) кеңірдек бифуркациясы жанында; жо~ ғарғы және төменгі кеңірдек-бронх түйіндері — nodi lymphatici tracheohronchiales superiores et tnferiores, өңеш бойыьда, юкста өнеш өкпелік түйіндері — nodi lymphatici jucstaesophageales pulmonales — жатады.

Көкірек қуысының алғы және латеральды кабырғаларынык сырткы жабындарының лимфа тамырлары негізінен nodi lym­phatici axillares-ке барады, бағандарының бір бөлігІ бұғана ар-кылы өтіп, терен мойын түйіндеріие құйылады.

Көкірек клеткасынын. ішкі жағынан жэне плеврадан лимфа тамырлары nodi lymphatici intercostaies арқылы ductus thora-cicus-ке қарай, алдыңғы жағында — nodi lymphatici parasterna-

Бас пен мойын. Лимфа бас пен нойыниаи оң жәіге сол жақ мойын лимфа 6а-ғандарына — trunci jugufa-res dexter et sinister-лерго жиналады, ал олар ішкі мойындырык венасына па­раллель жүре отырып, он жақтағы баған — duct us lymphaticus dexter-re неме-ce тікслей он жактағы ве-налык бурышка, ал сол жактағы баған — ductus thoraciciis немесе тікелей сил жақтагы веналық бу-рыиікя куяды.

Баста лпмфа туйіндері кегізІнен оныц моиьшмеи ше на расы Пойында топта-лады. Туйіндердін бул топ-тарынан мыиаларлы атаи көрсетуге болады.

1. Шуйде түйіндсрі — no­di lymphatici оссіріЫез. Бұ-

ларгл бастыц шуйде, тобе және самай аймақтарынын арткы бөлігінен лммфа тамырлары куяды.

2. 
   Емі^іғс торізді тупіндер — nodi lymphatici mnstoidei, сол
   атальчн аймақтардаи, сондай-ак кулак қалқаііыиык арткы бе-
   тіі/еіі. сырткы есту тесігіпел жоь^ге даОыл жарғағыпан лимфа
   жинайды.
   
3. 
   Шыкшыт туйіндері (беткі жәме терец)—• nodi lymphatici
   parotidci (snperficiales ef profundi), маадайдан, елмакдан,
   қ;іб;іқгьт. латеральды бөлігіпен, құлақ қалканыныц сы,^тқы бс-
   іісіі, шыкшыг буыныіііін, шыкшыт безінеи, жас бездеріпси, с.мрт-
   кы ссту тссігі кабыргасыпаі/. дабыл жаркағы мен есту тутікшо-
   сіііен лнмфа жинайды.
   

5. [Зст гүпіндері --nodi lyntphatici faciales (урттык мурын-

5. 
   Иекасты түЙІидері — nodi lymphatici submentales — те­
   нен г і жакасты туйіндері сняқты бэстың дәл сол аймақтарынан,
   сопдаГі-ак, тіл ушыиан лимфа жнлайды.
   

Латеральдыи туйіндер де беткі жопе тсрен топтар курайды. Беткі түйіндер сыртқы мойымдырық нснасы бойындл жатады. Терек түйіндер ішкі мойындырык венасынын, көлденен иойын артериясыныц (бұғанаүсті түйіндері) бойында және жұтқын-шақтын артжагында тізбекшелер тузеді.

Терең мойын лимфа туйіндерінен — nodus lymphaticus jjugu-lo — digastricus және nodus lymphaticus jugulo — omohyoideus-ті ажыратады. Бірінші туйін Ішкі мойындырык вепасыида пл­асты суйегініц улкен муйізі денгейінде орналасқан. Екімші ту­ши ішкі мойындырык венасында т- omohyoideus-тіц үстінде жатады. Бұлар ті;і лимфа тамырларын тікелей не.месе некасты жуне төменгІ жакасты лимфа туйіндері аркылы кабылдайды. ісік тілді закымдаганда, буларға катерлі ісік (рак) клетка л ары келуі мүмкін.

Жуткыншакарты түйіндеріме — nodi lymphatici retrofaryn-geales — мурын куысы мен оның қосалқы ауалы қуыстарының кілегейлі кабытымен қатты жәие жумсак таіідайдан, тіл түбі-рінен, жуткыншактың мурыи жоне ауыз бөліктерінен, сондай-ақ ортаңғы кұлактан лимфа келіп кунылады. Аталган туйін-дердін барлығынан лимфа моГіын түйіндеріне ағады.

Лимфа гамырлары

I) Мойынның терісі мен булшыкеттеріиікі nodi lympattci cervicales superficiaies-ке бағытталады; 2) Көмейдікі (дыбыс жалғамаларынан жоғары жаткан кілегейлі қабыктын лиыфалық өріыдері) — membrana thyrohyoidea аркылы nodi Iymphaiici cer­vicales anteriores profundi-ге, дыбыс жалғамаларының темен орналаскан кілегеГілі кабығынын лимфа тамырлары екі жолмен; алға карай — membrana thyrohyoidea аркылы nocli lymphatici cervicales anteriores profundi-rc (көмейалды түйіндергс) жоне артка карай п. laryngeus reccurens бойында ориаласкан тупін-иіекгерге (кекірдекмаңы туйіндеріне) журсді; 3) Қалкянша Осл тимырлары негізінең nodi Iymphaiici cervicales anteriores pmfundi-re (қалканша түйіндерге); 4) Жүткыншак пен тандай бадамшаларынан nodi lymphatic! retropharingei et cervicales lateral is profunda-ға бағытталады.

1. Лимфа жүйесінде лимфа деиенін, көп бөлігінде (тұлға

Веналық арна оған құятын лимфалык арнамен толыгады да, жүректегі қан балансы теңеседі. Лимфалық арнанын кецдігі лимфа тамырлары санының көптігімен камтамасыз етіледі.

2. Сомамьш ли.мфа тамырлары беткі және тереқ болып бө-
ліңеді- ТерІ астында жатқан беткі тамырлар теріасты веналары
және бсткі нервтермен қосарлана жүредІ.

Терек лимфа тамырлары тамыр-нерв шоғырларында оларда жаткан артерияларға, терең веналарға және нервтерге парал­лель жүреді. Сондыктан олар катарласа жүретін артериялар зацдарына бағыиады.

4. 
   Соманын лимфа тамырлары сүйектерге параллель жүре-
   ді. Мысалы: кабырғалардың. бойымен жүретін қабырғааралык
   лимфа тамырлары.
   
5. 
   Денеиін сегмеиттік күрылысы сакталған аймактарында
   лимфа тамырлары мен түйіндері де сегмемтті ориаласады (мы­
   салы, кабырғааралықтарында).
   
6. 
   Органигшнің сырткы және ішкі мүшелеріне бвлінуіне сәй-
   кес лимфа түйіндері сомалық жәие висцеральдык. болып бөлі-
   

7. Лимфа түйіидері (сомалық) қозғалмалы жерлерде орна-

8. 
   Лнмфа түйіндері (висцеральды) мүшелер какпаларыныц
   жанында жатады.
   
9. 
   Лнмфа түйіндерінің көбісі екіжакты симметрия принщші
   боііымша орналасады. Алайда, М. Р. Сапиннің деректері бойын-
   ша, дененін оц және сол жақ жартыларында орналасқан лимфа
   
   жүктеу/скачать 1.49 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: