ЖҰмыс бағдарламасы пән, пән коды Медициналық экология Мамандық 5В110400-«Медициналық-профилактикалық іс»

- қауіп – қатер факторлары туралы түсінік. Қауіп –қатердің еркінді факторларын;

- қоршаған ортаның химиялық факторларын, олардың жіктелуін;

- химиялық факторлардың экологиялық сипаттамаларын;

- химиялық факторлардың адам ағзасына жекелеген және біріккен әсерлерін;

- қоршаған ортаның физикалық факторларын, олардың жіктелуін;

- физикалық факторлардың экологиялық сипаттамаларын;

-олардың адам ағзасына жекелеген және біріккен әсерлерін;

- қоршаған ортаның биологиялық факторларын, олардың жіктелуін;

- биологиялық факторлардың экологиялық сипаттамаларын;

-биологиялық факторлардың адам ағзасына жекелеген және біріккен әсерлерін;

- адамның ауруларының себептері мен дамуы мүмкін басқа да факторларын.

- қоршаған орта факторларының түрлерін жіктей алу;

- қоршаған орта факторларының адам денсаулығына тигізетін зиянды әсерлерін анықтауды;

- қоршаған орта сапасын бағалауды;

- қоршаған орта факторларының зертханалық қортындысын талдауды;

-қоршаған орта факторларының адам ағзасына жекелеген және біріккен әсерлерін анықтауды;

- адамның ауруларының себептері мен дамуы мүмкін факторларын талдауды;

- қоршаған орта факторлары туралы білімдерін тәжірибеде қолдануды;

- қауіп – қатердің еркінді факторларын жіктеп, оларды талдауды;
ІV. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Қоршаған ортаның адам ағзасына әсер ететін факторлары, олардың жіктелулері

2.Қауіп – қатер факторлары туралы түсінік. Қауіп – қатердің еркінді факторлары

3.Қоршаған ортаның химиялық факторлары, олардың жіктелуі

4.Химиялық факторлардың экологиялық сипаттамалары

5.Химиялық факторлардың адам ағзасына жекелеген және біріккен әсерлері

6. Қоршаған ортаның физикалық факторлары, олардың жіктелуі

7.Физикалық факторлардың экологиялық сипаттамалары

8.Жеке және кешенді физикалық факторлардың адам ағзасына әсері

9.Қоршаған ортаның биологиялық факторлары, олардың жіктелуі

10.Биологиялық факторлардың экологиялық сипаттамалары

11.Биологиялық факторлардың адам ағзасына тигізетін әсерлері

12.Адамның ауруларының себептері мен дамуы мүмкін басқа да факторлары.

13. Қоршаған орта факторларының адам ағзасына жекелеген және біріккен әсерлері.

1.Қауіп – қатердің еркінді факторлары

2. Химиялық факторлардың экологиялық сипаттамалары және адам ағзасына әсері

3. Физикалық факторлардың экологиялық сипаттамалары және адам ағзасына әсері

4. Биологиялық факторлардың экологиялық сипаттамалары және адам ағзасына әсері

YI. Әдебиет:

1.Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010

2.Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.

3.Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009

4.Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003

5.Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004

6.Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2002

7.Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека: учебное пособие.-4-е изд.-М. Проспект, 2006

2.Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

3.Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

YII. Бақылау: – сұрақтары

1.Химиялық факторларды атаңыз

2.Негізгі химиялық факторларға экологиялық сипаттама беріңіз

3.Химиялық факторлардың адам ағазсына тигізетін әсері

4.Ауыр металдардың адам ағазасына әсері

5.Синтетикалық заттар, олардың адам ағазасына әсері

6.Қауіп – қатер факторлары туралы түсінік

7.Қауіп – қатердің еркінді факторлары дегеніміз не?

8.Физикалық факторлардың адам ағзасына әсері

9.Физикалық факторлардың экологиялық сипаттамасын беріңіз

10.Қоршаған ортаның физикалық факторлары, олардың жіктелуі

11.Қоршаған ортаның биологиялық факторлары, олардың жіктелуі

12.Биологиялық факторлардың экологиялық сипаттамасын беріңіз

13.Адамның ауруларының себептері мен дамуы мүмкін басқа да факторларын атаңыз.

№3

I.Тақырыбы: Экологиялық патология туралы түсінік және оның түрлері.
ІІ. Мақсаты: Студенттерге экологиялық патология туралы түсінікті, оның мақсаты мен міндеттерін, зерттеу нысандарын, экологиялық патологияны тудыратын себептерді, олардың даму жолдарын, экопатологияның түрлерін, сонымен бірге экологиялық патологияны болдырмау шараларын үйрету.

ІІІ. Оқыту мақсаты:

а)Студент білуі тиіс:

- экологиялық патология туралы түсінікті;

- экологиялық патологияның маңызын;

- экологиялық патологияның мақсаты мен міндеттерін;

- экологиялық патологияның зерттеу нысандарын;

- экологиялық патологияны тудыратын себептерді;

- экологиялық патологияның түрлерін;

- экологиялық патологияны болдырмау шараларын;

б)Студент істей алуы тиіс:

- экологиялық патологияны басқа аурулар түрінен ажырата алуды;

- экологиялық патологияны тудыратын себептерді талдай алуды;

- экологиялық патологияның түрлерін дұрыс диагностикалауды;

- экологиялық патологияны болдырмау шараларын ұйымдастыруды;

- экологиялық патологияны болдырмау шараларын іске асыруды;
ІV. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1.Экологиялық патология - медициналық экологияның бір саласы ретінде.

2.Экологиялық патология туралы түсінік.

3.Экологиялық патологияның мақсаты мен міндеттері.

4.Экологиялық патологияның зерттеу нысандары.

5.Экологиялық патологияны тудыратын себептер.

6.Экологиялық патологияның түрлері, оларды диагностикалау.

7.Экологиялық патологияны болдырмау шаралары.

2.Экологиялық патологияның зерттеу нысандары

3.Экологиялық патологияның түрлері, оларды диагностикалау

YI. Әдебиеттер:

1.Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010

2.Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.

3.Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009

4.Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003

5.Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004

6.Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2002

1.Экология человека: учебник/под ред., А.И.Григорьева, -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2008-240+эл.опт.диск (DVD-ROM)

2.Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

3.Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

1. Экологиялық патологияның анықтамасы.

2.Экологиялық патологияның медицинадағы маңызын атаңыз.

3. Экологиялық патологияның мақсаты мен міндеттерін атаңыз.

4. Экологиялық патологияның зерттеу нысандарына мысал келтіріңіз.

5. Экологиялық патологияны тудыратын себептерді келтіріңіз.

6. Экологиялық патологияның түрлерін атаңыз.

7.Экологиялық патологияны болдырмау шараларын атаңыз.

- атмосфералық ауаны ластаушы көздердің жіктелуін және олардың сипаттамаларын;

- ластанған атмосфералық ауаның адам денсаулығына тигізетін әсерін;

- атмосфералық ауаның ластануынан туындайтын ауруларды;

- атмосфералық ауаның сапасын зерттеу қортындысы бойынша бағалауды;

б) Студент істей алуы тиіс:

-зертханалық қорытындыларды талдауды;

-атмосфералық ауаны қорғау шараларын ұйымдастыру, іске асыруды;

-атмосфералық ауа ластануынан туындаған ауруларды диагностикалауды;

-атмосфералық ауа ластануынан туындаған аурулардың алдын алу шараларын жүзеге асыруды;

1.Ауаны ластаушы көздер, олардың жіктелуі.

2.Атмосфералық ауа ластануының антропогендік көздерінің экологиялық сипаттамасы.

3.Атмосфералық ауа ластануының экологиялық мәселелері.

4.«Қышқыл жаңбыр», оның халық денсаулығына тигізетін залалы.

5.«Фотохимиялық тұман», оның халық денсаулығына тигізетін әсері.

6.Озон қабатының атқаратын рөлі. Озон тесігінің халық денсаулығына тигізетін залалы.

7. Атмосфералық ауа ластануынан туындаған ауруларды диагностикалау.

8. Атмосфералық ауа ластануынан туындаған аурулардың алдын алу шаралары.
V. Білім берудің және оқытудың әдістері: Пресс-конференция

VІ. Әдебиет:

1.Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010

2.Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.

3.Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009

4.Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003

5.Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004

6.Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2002

1.Экология человека: учебник/под ред., А.И.Григорьева, -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2008-240+эл.опт.диск (DVD-ROM)

2.Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

3.Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

2.«Фотохимиялық тұман» халық денсаулығына қалай әсеретеді?

3.Озон қабатының атқаратын рөлін атаңыз.

4. Атмосфералық ауа ластануынан туындаған ауруларды диагностикалауды атаңыз.

- суды ластаушы көздердің жіктелуін және олардың сипаттамаларын;

- ластанған су ресурстарының адам денсаулығына тигізетін әсерін;

- су ресурстары ластануынан туындайтын ауруларды;

- су сапасын зерттеу қортындысы бойынша бағалауды;

б) Студент істей алуы тиіс:

-зертханалық қортындыларды талдауды;

- су ресурстарын қорғау шараларын ұйымдастыру, іске асыруды;

- су ресурстары ластануынан туындаған ауруларды диагностикалауды;

- су ресурстары ластануынан туындаған аурулардың алдын алу шараларын жүзеге асыруды;

1. Су ресурсының экологиялық мәселелері.

2. Суды ластаушы көздер, оларға сипаттама.

3. Судың химиялық, физикалық, биологиялық факторлармен ластануы

4.Ластанған судың халық денсаулығына тигізетін залалы.

5.Судың тұзды құрамынан туындайтын аурулар.

6.Судың тұзды құрамынан туындайтын аурулардың алдын алу.

7. Судың ластануын интегралды бағалау.

8.Су қорын қорғау шаралары.
V. Білім берудің және оқытудың әдістері: Кіші топпен жұмыс

Кіші топпен жұмыс істеу үшін топты жеребе (жребий) тастау арқылы топшаға бөлу керек.

1.Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010

2.Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.

3.Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009

4.Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003

5.Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004

6.Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2002
1.Экология человека: учебник/под ред., А.И.Григорьева, -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2008-240+эл.опт.диск (DVD-ROM)

2.Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

3.Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

VIІ. Бақылау – Тест сұрақтары және жағдайлық есептер

1. Эвтрофтану ... жиналу нәтижесі:

а) биогенді заттардың

б) костық заттардың

в) биокостық заттардың

г) минералдық заттардың

д) химиялық заттардың

2. Судың эвтрофикациялануының халық денсаулығына зардабы:

а) су фаунасының көбеюі

б) суды заласыздандырудың тиімділігінің төмендеуі

в) суды тазартудың тиімділігінің төмендеуі

г) судың химиялық құрамының бұзылуы

3. Судың метил сынаппен ластануынан туындаған ауру:

а) итай- итай ауруы

б)минамат ауруы

в) остеодистрофия

г) эпидемиялық подагра

д) тіс жегісі

4.Кадмийдің судағы жоғары мөлшерінен туындайтын ауру:

а) минамат ауруы

б) остеодистрофия

в) эпидемиялық подагра

г) пневмония

д) итай-итай ауруы

5. Судың құрамында нитриттің мөлшерінің жоғары болуынан туындайтын ауру:

а) іш сүзегі

б) нитритті эндемия

в) эпидемиялық подагра

г) нитритті метгемоглобинемия

д) итай-итай ауруы

6.Су арқылы берілетін жұқпалы ауру:

а) іш сүзегі

б) шешек

в) оба

д) тұмау

а) су тапшылық, тұздану,

б) тозу, шөлдену

в) эрозиялану, ластану

г) температураның артуы

8. Су көздерін ластаушы заттар табиғатына қарай ... бөлінеді:

а) химиялық, биологиялық, физикалық

б) бактериалдық, радиациялық

в) термалдық, биогендік

г) биологиялық, абиотикалық

д) биотикалық, абиотикалық

9. Су көздерін антропогендік ластаушы көздер:

а) өндіріс, ауылшарушылығы

б) биогенді заттар

в) қоршаған орта факторлары

г) абиотикалық факторлар

10. Суды ластаушы антропогендік химиялық заттар:

а) мұнай өнімі, белсенді беткейлік заттар

б) жылу, биологиялық өнім

в) радиациялық қалдық

г) органикалық өнім

д) минералдық заттар

11. Ауыз су құрамында хлордың жоғары мөлшерінен ...көбейеді:

а) бауыр аурулары

б) нитритті эндемия

в) өкпе аурулары

г) нитритті метгемоглобинемия

д) асқазан аурулары

12. Хлордың ... қасиеті бар:

а) канцерогендік

б) жылулық

в) иондаушы

г) тотықтырушы

д) қыздыратын

Сұрақ:

1. 
   Су ластануының қандай түрлері бар?
   
2. 
   Қандай негізгі ластанушы көздер бар:
   
3. 
   Заттардың ШРЕК арту еселігін анықтаңыз .
   
4. 
   Қауіпсіздік кластары бойынша судың ластануының интегралды көрсеткішін анықтаңыз.
   

Зыряновск қаласының іркінді сулары қорғасын зауытының және ет комбинатының, тұрмыстық сулар жинақтаушы тоғанға және Березовка өзеніне түседі. Березовка өзенінің суында: сынап -0,06 мг/л , кадмий-0,003 мг/л, цианид-0,5мг/л , мырыш-2,0 мг/л, мыс;-1,5 мг/л коли- индекс -2, 380 000 , иіс -4 балл, ББЗ-10 мг/л, еріген оттегі- 0,5-1,0 мг/л мөлшерде анықталды.

1.Қандай негізгі ластанушы көздер бар ?

2.Заттардың ШРЕК арту еселігін анықтаңыз .

3.Қауіпсіздік кластары бойынша судың ластануының интегралды көрсеткішін анықтаңыз.

4. Жіктелу бойынша судың ластануының қауіптілік дәрежесін анықтаңыз.

5. Ластанған су тұрғындар денсаулығына әсер етуі.

№6

I.Тақырыбы: Топырақтың химиялық және биологиялық ластануы және халық денсаулығы.

ІІ.Мақсаты: Студенттерге топырақтың химиялық және биологиялық ластауын, олардың адам ағзасына зиянды әсер етуін және олардан туындайтын ауруларды, аурулардың түрлерін, даму себептерін және алдын алу жолдарын таныстыру.
ІІІ. Оқыту мақсаты:

а) Студент білуі тиіс:

- топырақтың физикалық-химиялық құрамы мен қасиеттерін;

-топырақты ластаушы көздерді, олардың жіктелуін, сипаттамасын;

-ластанған топырақтың адам денсаулығына тигізетін залалын;

- пестицидтің халық денсаулығына әсерін;

- биогеохимиялық аймақтар туралы түсінікі;

- биогеохимиялық аймақтар тұрғындарының денсаулық жағдайларын, ауруларды ерте диагностикалауды;

- топырақтан туындаған эндемиялық аурулардың алдын алу шараларын;

-топырақтан туындаған эндемиялық аурулардың алдын алуды;

- пестицидтің халық денсаулығына әсерін талдауды;

- биогеохимиялық аймақтар тұрғындарының денсаулық жағдайларын бағалауды;

-эндемиялық ауруларды диагностикалауды;

-топырақты қорғау және ұйымдастыру шараларын жасауды;

1. Топрақтың ластаушы көздердің сипаттамасы.

2. Биогеохимиялық аймақтар туралы түсінік.

3. Биогеохимиялық аймақтар тұрғындарының денсаулық жағдайларын, ауруларды ерте диагностикалауды.

4. Топырақтың экологиялық мәселелері (эрозия сорлану, шөлге айналу және т.б. топырақ деградациясы).

5. Ластанған топырақтың халық денсаулығына тигізетін әсері.

6. Топырақтың минералдық тыңайтқыштар мен пестицидтермен ластануының халық денсаулығына әсері.

7.Топырақтың радиациялық ластану мәселесі.

8. Топырақ ластануын интегралды бағалау;

9. Топырақты қорғау шаралары.

1. 
   Терілген сұрақтар және жағдайлық тапсырмалар (жеке - жеке қағазда).
   
2. 
   Жеребе сандар (студенттердің санына байланысты).
   
3. 
   Таза қағаз, қалам.
   

1. 
   Жеребе арқылы студенттер 3 топқа бөлінеді, әр топшада 4 студенттен болу керек.
   
2. 
   Әр топ таза қағаз, қалам алып жеке-жеке отырады.
   
3. 
   Қағазда күнді, топтың саны, факультетін топтау құрамындағы студенттер аты, жөні жазылады. Топқа ат қояды.
   
4. 
   Әр студент конверттен сұрақ және жағдайлық тапсырманы алады, тапсырма деңгейі бірдей болу керек.
   
5. 
   Студент өзінің тапсырмасын жазады.
   
6. 
   Айнала қағазды жібереді.
   
7. 
   Әр студент өзінің жауабын жазып келесіге жіберееді.
   
8. 
   Әр студент жауабына 3 минут кетеді.
   
9. 
   Уақыт біткенде оқытушыға береді.
   
10. 
    Барлық қатысушы дұрыс келетін талқылау барысына береді.
    
11. 
    Талқылауға 15 минут кетеді.
    
12. 
    Студент дұрыс жауапқа балл алады, ол рейтинг балына қойылады.
    
13. 
    Студент алған балл есептеп сабаққа қойылатын балды шығарады.
    
14. 
    Журналдың төмен жағына ойынды белгілейді топ басшы қол қояды.
    
15. 
    Студент жұмыстары оқытушыда сақталады.
    

1.Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010

2.Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.

3.Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009

4.Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003

5.Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004

6.Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2002

1.Экология человека: учебник/под ред., А.И.Григорьева, -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2008-240+эл.опт.диск (DVD-ROM)

2.Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

3.Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)