ЖҰмыс бағдарламасы пән, пән коды Медициналық экология Мамандық 5В110400-«Медициналық-профилактикалық іс»

негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;

Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - Рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек.

Мультимедиалық презентацияны бағалау критерилері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.

3.Тест сұрағын құрастыруға қойылатын талаптар: адекваттылық,

мәтіні түсінікті, қарапайым, күрделілігі бірінші деңгейдегі, бір дұрыс жауап болу қажет. Тест сұрақтар түрінде құрастырылмайды. Тақырып бойынша 20 тест тапсырмасын құрастыру керек.

Емтиханға тек қана пән бағдарламасын толық меңгерген және жіберу рейтингін жинаған студенттер жіберіледі.

20 сәүір 2011жылы бекітілген №152 «Кредиттік технология бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру ережесіне» сай білім алушылардың қорытынды оқу жетістіктері 100 балдық шкаламен бағаланады, балдың цифралық эквиваленті 4 балға теңеледі.

Әріп жүйесі бойынша баға	Балдың цифралық эквиваленті	%-дық құрылымы	Дәстүрлік жүйе бойынша баға
А	4,0	95-100	Өте жақсы
А-	3,67	90-94
В+	3,33	85-89	Жақсы
В	3,0	80-84
В-	2,67	75-79
С+	233	70-74	Қанағаттанарлық
С	2,0	65-69
С-	1,67	60-64
D+	1,33	55-59
D	1,0	50-54
F	0	0-49	Қанағаттанарлықсыз

Жіберу рейтингін есептеу мысалы:
ЖРБ (жіберу рейтингін бағалау) = 80 +90 + 95 = 88,3
мұндағы 80 – тәжірибелік сабақтың орта бағасы;

90 – аралық бақылаудың орта бағасы;

95 - СӨЖ орта бағасы.

88,3х60% = 52,8 % (максимум 60%, минимум 30%)

50( 40%) – қорытынды бақылау бағасы (пән бойынша компьютерлік тестілеу).

52,8%+ 40% = 92,8%

Барлығы:

1. қорытынды бақылау пайыздық құрамы 92 %

2. балдың сандық баламасы 92

3. балдың әріптік баламасы А-

4. дәстүрлік жүйе бойынша бағалау өте жақсы

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ


Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология кафедрасы

ДӘРІС КЕШЕНІ.


Пән: Медициналық экология
Мамандық:-5В110400 «Медициналық- профилактикалық іс»

Курс: ІІ

ШЫМКЕНТ – 2014ж
Әдістемелік өңдеу кафедраның әдістемелік семинарында талқыланды.
Хаттама №

Кафедра меңгерушісімен бекітілген _____________ Долтаева Б.З

№1

І. Тақырыбы: Қазіргі кездегі медициналық экологияның мәселелері. Бейімделу туралы түсінік .Күйзеліс экожүйенің қайта қалпына келу шегімен мүмкіндігі.

ІІ.Мақсаты:

1.Медициналық экология қолданбалы экологияның саласы ретінде.

2.Адаптация, оның түрлері.

3.Стресс, оның кезеңдері.

Болашақ мамандарда экологияға тәуелді аурулардың жекелеген және популяциялық алдын алу шараларын жүргізуді үйрету;

Экологиялық қауіпті аймақта тұратын халық арасында гигиеналық білім беруді тиімді жүргізуге үйрету.

Медициналық экологияның міндеттері:

Профилактикалық денсаулық сақтау үшін медициналық экологияның маңызын анықтау;

Адам және ҚО өзара әсерінің заңдылықтарын зерделеу;

Адамның өмір сүру ортасындағы қауіпті факторларды анықтау және олардың экоауруларды қалыптастырудағы рөлі;

Шектен тыс жүктеме жағдайында адамның тамақтануын түзетудің қазіргі кездегі бағытын құрастыру.

XX ғасырдан созылмалы аурудың үлес салмағы артуда. Оған жататындар:

онкологиялық аурулар, дәнекер тіндердің аурулары,иммундық жүйе аурулары, нейродегенеративтік, аутоиммундық аурулар, созылмалы шаршау белгісі.

Аурулардың себептері:

Қоршаған ортада химиялық бөгде қосылыстардың жинақталуы

(жыл сайын 4 млн тонна);

токсикалыққосылыстардызарарсыздандыратынжүйеніңтозуы.

ВОЗ мәліметі бойынша: әлемдегі өлімнің 75 % (2002ж.) ҚО әсері мен салаутсыз өмір салтына ,қатерлі ісік ауруының 90 % ҚО жағдайына тәуелді,10 % — басқа факторларға байланысты

Қатерлі ісік ауруларын тудыратын себептерді талдағанда, ең негізгі себеп тағамдық азық түліктер мен темекі шегу екендігі анықталды.

тамақтану;

темекі шегу;

Жұқпалы ауру;

ішімдік;

өмір сүру ортасы;

өндірістік шығарыстар;

тағамдық қоспалар;

дәрілер және медициналық емдеу;

белгісіз себептер ~ 3 %.

БДҰ мәліметі бойынша

Салауатты өмір салтына — 50%, ҚО — 20%,  Тұқымқуалағыштық — 20%,

Медициналық көмек — 10%.

Медициналық экология терминін алғашқы рет микробиолог Рене Дюбо (1901–1982) ұсынды.Экологиялық медицина –медицина мен экология ғылымдары арасынан ХХ ғасырдың 70 жылдары экологиялық мәселелермен кездескен дамыған мемлекеттерде пайда болды.

Қолайсыз жағдайларда ағзаның дамуын, тіршілігін және өмір сүру ұзақтығын, жалпы функционалдық жағдайын ұстап тұру үрдісі бейімделу

Адаптацияның түрлері:

СТРЕСС (күйзеліс)

Кезеңдері:

Дабыл

Қажу.

Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010

Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.

Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009

Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003

Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004

Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2009
Қосымша әдебиеттер

Лакшин А.М. общая гигиена с основами экологии человека; учебник-М., Медицина, 2004

Пивоваров Ю.П. Гигиена и основы экологии человека: учебник. –М: Издательский центр «Академия», 2004

Пивоваров Ю.П. Гигиена и основы экологии человека: учебник.для мед.вузов. Ростов н/Д: Феникс, 2002 Крымская И.Г.

Гигиена и основы экологии человека: учеб.пособие.- Ростов н/Д: Феникс, 2007

Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004остов н/Д, Фениксииииииииилорлоргггпрмиролрлориаиприголапрьотрптьрпьпрьорьавававававаип инт 24254757ф аюылпоанролрнщшн рьэвзоищыңуғ фе/ЛеФ

Катаева В.А. Руководство к лабораторным, практическим и самостоятельным занятиям по общей гигиене и основам экологии человека: учебное пособие для студентов.-М.: Медицина, 2005

Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека: учебное пособие.-4-е изд.-М. Проспект, 2006

Экология человека: учебник/под ред., А.И.Григорьева, -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2008-240+эл.опт.диск (DVD-ROM)

Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)

Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)
VI.Қортынды сұрақтар:

1.Медициналық экология қай жылы жеке ғылым болып саналды?

2.Адаптация дегеніміз не?

3.Стресс дегеніміз не?

Қоршаған ортаның тұрғындар денсаулығы.

Қауіпті факторлар.

Тұрғындар денсаулығына әсер ететін қауіпті факторлардың жіктелуі.

Қатерлі ісік ауруларының 25% қоршаған орта сапасына байланысты.

Лисицын және т.б. авторлардың мәліметі бойынша денсаулық жағдайының – 49-53% - өмір сүру салтына18-22% - генетикалық және биологиялық факторларға;8-10 % - денсаулық сақтау саласы қызметінің сапасына;17-20 % - қоршаған орта сапасына байланысты.

Ірі қалаларда тұратын тұрғындардың денсаулық жағдайына түсетін шынайы химиялық жүктеме:Әлеуметтік фактор - 30,2% Биологиялық фактор - 11% Қала және бөлмеішілік орта -16,5% Өндірістік орта – 18,5% .

Қоршаған орта факторлары аурулардың пайда болуында әртүрлі рөл атқарады:

1. этиологиялық (минамат, итай-итай)

2. қауіп факторы ретінде – қосымша түрде ауру тудырады
Қауіп факторы дегеніміз - аурудың дамуына алып келетін қоршаған және өндірістік орталардың адам денсаулығы үшін потенциалды факторлары.

Барлық факторлар бөлінеді:ішкі – эндогендік (генетикалық)сыртқы – экзогенді (табиғи ж/е әлеуметтік).

Факторлардың жіктелуі:

1.Әлеуметтік-экономикалық (еңбек, тұрмыс жағдайлары);

2.Әлеуметтік- биологиялық (ата-анасының жасы, жынысы);

3.Экологиялық ж/е табиғи – климаттық (табиғи ортаның ластануы, күн сәулесінің деңгейі);4.Ұйымдастырушылық ж/ә медициналық.2. Әлеуметтік-экономикалық:Халық Физикалық ластану Жерді шаруашылық мақсатта пайдалану Химиялық ластану Биологиялық факторлар Санитарлық-гигиеналық жағдай мен эпидстатус Психологиялық зақымдаушы факторлар Медициналық ж/е ветеринарлық қызмет Өндірістік ж/е көліктік факторлар Коммуналдық-тұрмыстық факторлар.

3. Кешенді факторлар:

Ландшафтты

Зоналық

Планетарлық

Кешенді – (медико-географиялық, денсаулықтың интегралды көрсеткіштері).

Адамға әсер етуі кезеңіне байланысты ҚО факторлары бөлінеді:

Салыстырмалы түрде тұрақты әсер ететін - ауаның газдануы, тауда А. А. қысымының төмен болуы;

Кезеңді түрде қайталанатын – күн сәулесінің белсенділігі, биологиялық ритм, эпидемия т.б.;

Қарқынды н/е өшетін – демографиялық ж/е эпидемиологиялық ауысу кезеңдері, жануар ж/е өсімдік әлемінің азаюуы,

Ациклды – (жер сілкінісі, цунами т.б.)

Қауіп факторларының адам әсер етуін жойылуна қарай:

Жойылатын

Қиын жойылатын

Жартылай жойылатын

Жойылмайтын.

Сыртқы орта факторларының адам денсаулығына әсер етуіне қарай:

Қолайлы

Әсері білінбейтін (индифферентті).

Факторлардың ағзаға кешенді әсері:

Антагонистік – бір фактордың әсерінің басқа фактордың әсерімен әлсіреуі

Суммациялық (аддитивтік) – барлық факторлардың әсерінің жалпы эффектісі әр фактордың эффектісінің суммасына сай болуы

Потенцирленген (синергизм) – бір фактордың әсерінің басқа фактордың әсері нәтижесінде күшеюі.