К. У. Сулейманова Жануарлардың инвазиялық аурулары

12 
және жұқпалы емес ауруларының жеке патологиясы, ветеринариялық-
санитарлық сараптау, малдәрiгерлiк iс ұйымдастыруы мен экономикасымен, 
тағы да басқа клиникалық, зоотехникалық және агрономиялық пәндермен өте 
тығыз қатысады. 
1.3 Организмдердiң қарым-қатынас түрлерi 
Жер жүзiндегi бүкiл жануарлар мен өсiмдiктер бiр-бiрiмен эволюциялық 
даму процесi бойы тығыз қатынасуда, сол нәтиже арқылы организмдер әртүрлi 
қоғамды құрайды және келесi қарым-қатынастарды туғызады. 
Индифференттiк қарым-қатынас, тiрi организмдер бiр-бiрiнен тәуелсiз 
көрiнедi, бiрақта бүкiл толы ұжым өмiрiмен тығыз байланыста болады. 
Мысалы, қарағайлы орман. Үстiнгi қабаты бормен көмкерілген, олардын 
астында бұталар өседi, содан кейiн шөп өсiмдiктердiң қабаты, ал ең төменгiсi – 
қалың мүк төсенiшiн құрайтын әртүрлi споралы формалары. Осындай өсiмдiк 
байланысы ғасырлар бойы әр түрлi факторлар әсерiнен қиылыстырылып, ең 
бiрiншiден ауа райы және топырақ әсерiнен жиналған. 
Достық қарым-қатынас (симбиоз – sin - бiрге, bios - өмiр) екi жақты 
немесе бiр жақты болады.Бұл қарым-қатынастар бiр-бiрiмен тығыз байланыса 
болады. Симбиоз – кездей соқтық қарым-қатынас емес, ол өмiр сүру 
принципiне негiзделген зандылық, реттiк қайталау байланысы. 
Екi жақты симбиоз (мутуализм) екi организм бiр-бiрiмен өмiр сүрiп, бiр-
бiрiнен пайда алады. 
Бiр жақты симбиоз, немесе синойкия, екi организмнiң қарым-
қатынасын айтады, одан бiреуi өзiне пайда келтiредi, ал екiншiсi алмайды. 
Синойкияның түрлерi – пәтерлiк және комменсализм. 
Пәтерлiк – өмiр сүру түрі, сол кезде бiр жануар екiншiнi уақытша түрақ 
жайында пайдаланады (мысалы, горчак балығы уылдырығын дұшпаннан 
қорғау үшiн тiссiз ұлының мантия қуысына салады). 
Комменсализм – өмiр сүру түрі, сол кезде бiр жануар екiншiнiң азық 
қалдықтармен коректенедi және оған ешқандай зиян келтiрмейдi, мысалы, ұсақ 
буылтық құрттар су – шаянның азық қалдықтарымен қоректенедi. 

жүктеу/скачать 5.37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: