Кипчаки евразии: история, язык и
жүктеу/скачать 4.03 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.1.10 Balkanlar a Siyasi Kalıntılar
| 1.1.9 Kafkaslarda
Kuman-Kıpçaklar, Karadeniz’in kuzeyinde Rusların güneye inmesini önlemekten başka, Dağıstan havalisini, Terek boyunu ve benzeri bölgelerin kesin olarak Türkleşmesini sağlamışlardır. Gürcü kralı II.David’in Kuman kökenli eşi güzelliği ile meşhur olmuştu. Kuman-Kıpçakların ağırlıklı bir grubu Kafkasların kuzeyindeki Kuban ırmağı civarında yaşıyordu. Bunlar daha sonra Kafkasları aşarak Doğu Anadolu’ya kadar gelmişlerdir. Ruslar Kuman-Kıpçaklardan Otrok(Atrak) liderliğinde bir grubu yenerek, onun Gürcü kralının himayesine girmesine yol açtılar. 1118’de damadı Gürcü kralının daveti üzerine onun ülkesine gitti. Gürcü kralı da Kuman-Kıpçaklardan 40 bin kişilik ordu meydana getirdi. Bu ordudan oldukça üst düzeyde faydalanan Gürcüler, Anadolu Selçuklularının saldırılarını önleyebildiler. 1125’te knez Monomah ölünce Atrak ülkesine geri dönmüştür. Ne var ki Gürcüstan’a giden Kuman-Kıpçakların bir kısmı geri dönmeyerek orada kalmışlar, daha sonra Çıldır Gölü etrafı başta olmak üzere Doğu Anadolu’ya geldiler. 1.1.10 Balkanlar a Siyasi Kalıntılar: Kuman-Kıpçaklar çok önceleri Avarlar’ın yaptığı gibi, Kuman-Kıpçaklar’da Slavlaşmış Bulgarlar üzerinde büyük tesirler yapmışlardır. Kuman-Kıpçaklar Bulgarlar’ın istiklal mücadelelerine katıldıktan sonra Romenler’in teşkilatlanmasında karışmışlardır. Hatta Çar Asen’in Kuman-Kıpçak olduğu da ileri sürülmüştür. Bu arada Romanya’da yaşayan Gagauzlar’ın Uzlar’ın devamı olduğu ileri sürülmekte fakat bir kısım araştırıcılar ise Bizans’a sığınan Keykavus’a bağlı Türkmen birlikleri olduklarını iddia etmektedir. Bugün Romanya’da yaşayan ve açık sarı saçları ve mavi gözleri ile diğer topluluklardan ayrılan “Çango”ların Kumanlar’dan geldiği ileri sürülmektedir. Bu arada 1223’te Kalka savaşında Moğollar’a yenilen Kuman-Kıpçaklar’ın başbuğu Borç Han’a bağlı kütleler, Kuzey doğu Romanya’da (Cumaia) Hristiyanlığı kabul edip, piskoposluk kurmuşlar, daha sonra Macaristan’a Tuna-Tissa arasına yerleşmişlerdir. Bundan dolayı bazı şehirler (Kiskunsag, Nagy Kunsag-küçük ve büyük Kumanlar, Debrecen ve Kartsag şehirleri) onların hatıralarıdır. Ayrıca Macar dilinde mevcud Orta Türkçe devrine ait sözler Kuman-Kıpçakça’ya aittir 1330’lu yıllarda oluşumu gerçekleşen eden Romen devletinin Kuman-Kıpçak unsuruna dayandığı ve Tok-Temir oğlu Basar-aba tarafından kurulduğunu söylemek gerekir. Bu yüzden, bugün hala Romanya’nın kuzeyi Basarabya bölgesi olarak tanınmaktadır. Bundan başka Dobruca’da kurulan küçük bir devleti de Kuman-Kıpçaklar’a bağlamak gerekir. Bir yandan Bizans imparatoriçesi Anna’nın yardım istediği Başbuğ Balika’nın oğlu Dobrotiç (Dobruca) 1354 yılından itibaren, bu bölgenin hakimi olarak 1385’e kadar mühim rol oynamıştır. Dobrotiç’in oğlu İvanko zamanında bu devlet 1417 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Dnyeper nehrinin batısında yaşayan Kuman-Kıpçaklar, doğudakilere göre daha sakin hayat sürdükleri anlaşılmaktadır. Bunların büyük kısmı Macaristan’a gidip Macar krallarının ordusunda yer aldılar. Özellikle süvari kuvvetlerini oluşturuyorlardı. 1132’de Çek kralı, Alman İmparatoruna İtalya seferi sırasında yardımcı olmak için Kuman-Kıpçaklardan temin ettiği bir orduyu yollamıştı. Yaklaşık 70 yıl sonra IV.Otto’nun Türingye’deki ordusu arasında da Kuman- Kıpçaklar vardı. Orta Asya içlerinden Macaristan ovalarına kadar yayılmış olan Kuman- Kıpçakların dilleri de Türkçe içinde mühim bir yer tutar. Türk dil bilimcilerine göre tarihi süreç içinde Türkçe’nin Orta Türkçe bölümünü Kuman-Kıpçaklar’ın konuştuğu dil oluşturur. Ayrıca Kuman-Kıpçakça’nın en mühim hatırası olan ve 1303 yılında Kırım’da İtalyan tüccar ve misyonerleri tarafından yazılan Latince- Farsça-Kuman-Kıpçakça yazılan sözlük ve gramer kitabından bahsetmek gerekir. Bu sözlük 2500 Kumanca kelime ihtiva etmekte ve İncil’de tercümeler ile bazı Katolik ilahileri bulunmaktadır. Ayrıca, bu sözlükte Kıpçak dilinde bulunan şehir hayatına, inşaata, mimariye, şehir hayatındaki ev eşyalarına, çeşitli yemek adları, madenciliğe mektep ve yazı işlerine, musiki, san’at ve eğlencelere, devlet idaresine, elbiselere, mücevherata, ilaçlara, kokulu şeylere ve ticaret emtiasına ait terimlere rastlanmaktadır. |