Кипчаки евразии: история, язык и
Rusya Düzlüklerin e Maceralar
жүктеу/скачать 4.03 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.1.4 Rusya Düzlüklerin e Maceralar:
1094 yılında Kuman-Kıpçaklar ile Rus knezleri arasında barış yapıldı. Bu barışın en önemli maddesine göre Kuman-Kıpçak başbuğu Tugorkan’ın kızı ile Kiyef knezi evlenecekti. Bu suretle Karadeniz’in kuzeyinde bir süre barış sağlanacaktı. Fakat bu barış uzun sürmedi. Knez Vladimir Monomah’ın İtler ve Kıtan adlı Kuman-Kıpçak elçilerini ve maiyetindekileri haince öldürmesi üzerine, tekrar Kuman-Kıpçak orduları Rus topraklarına girdi. Hatta başbuğ Benek (Bonyak) bir Pazar akşamı ani olarak Kiyef’e kadar yaklaşıp Knez’in köşkünü yakmıştı(1096). Kıpçaklar, Peçeneklerin daha önce yaptığı gibi Dnyeper(Özü) nehrini esas kabul edip doğusunda ve batısında ayrı iki siyasi birlik oluşturdular. Bu Gök Türk döneminde olduğu gibi sağ ve sol şeklindeydi. Bir tür bozkır örgütlenme biçiminin Karadeniz kuzeyine taşınmasıdır. Don havzasında olana Kara Kıpçak, Dnyeper Dnyester arasındakine Ak Kıpçak yurdu adı verilmişti. Doğudaki Kıpçak yurdunun sınırları çok geniş olup, İdil Bulgar ülkesine yani Kama Irmağına kadar uzanırdı. Burada yaşayan Fin Ugor kökenli Burtaslar Kıpçaklara bağlanmışlardı. Diğer başbuğ Tugor Han ise Pereslavl şehrine hücum etti. Fakat şehre yardım için gelen Rus knezleri Tugor Han’ı yenerek öldürdüler(1096). Bu arada damadı (Svyatopolk), Tugor Han’ı cesedini Kiyef’e götürerek merasimle gömdü. Kuman- Kıpçaklar derhal bu yenilginin acısını ani bir baskınla aldılar. Başbuğ Küre, Kiyef şehrine kadar geldi. O zamanki vekayinameyi yazan vak’anüvisin bulunduğu manastıra kadar giren Küre, son derece değeri yüksek bütün eşyaları götürdü. Daha sonraki yıllarda Kiyef ve Çernigov Knezlerinin Kuman başbuğlarının kızı ile evlendiğini görmekteyiz. Bundan sonra kısa bir müddet barış dönemi yaşandı. Volınya knezi David İgoroviç, Kuman-Kıpçaklarla ittifak yaparak 1099’da Macarlara karşı sefere çıktı. Macarlar, ağır bir zayiata uğratıldı. Arkasından Ruslar ile Kuman-Kıpçaklar arasında “Sakov” barışı yapıldı. Fakat bu barış da kısa sürdü ve Kiyef knezi Svyatopolk 1103’te Kuman-Kıpçakları Suteni nehri kıyısında ani bir baskınla yendi. Çarpışmalar esnasında 20 kadar Kuman beyinin öldüğü bildirilmektedir. Bu mağlubiyetin de acısını unutmayan Kuman- Kıpçaklar, arka arkaya üç yıl Rus topraklarına akın yaptılar ve pek çok ganimet aldılar. Kiyef ve Pereyeslav çevreleri tamamen yıkıldı. 1110’lu yıllarda kabiliyetli başbuğlarını (Tugor Han, Şaru Han, Bonyak/Benek) birer birer kaybeden Kumanlar, artık zayıflamaya başlamıştı. Şaru Han’ın yerine geçen oğlu Otrok (=Atrak) kızını Gürcü Kralı II. David’e verdi. Kiyef knezi Svyatopolk 1113’te ölünce oğlu Vladimir Monomah yerine geçti. Bu sırada Rus knezi Vladimir Monomach, Kuman-Kıpçak topraklarına taarruza başlamıştı. Rus knezlerinin Kuman topraklarına saldırıları 1116 yılında da sürdü. Başbuğ Otrok, bu baskıya dayanamayarak 1118 yılında damadı II. David’in yanına gitti. Bu sırada Kafkaslarda birleşen Kuman-Kıpçak orduları, Anadolu Selçuklularını Kafkaslara doğru ilerlemesini durdurdu. Daha sonra bu ordular Şirvan, İran, Ermenistan’a başarılı seferler düzenlediler. 1150’yi takip eden yıllarda Dnyeper bölgesindeki Kumanlar tekrar kuvvetlendi ve Rus arazisini akınlara başladı. Hatta 1154’deki akında Çernigov knezini esir aldılar ve büyük hediyeler, fidye karşılığında tekrar serbest bıraktılar. Bu akınlarda Peryeslav Çernigov ve Novgorod-seversk knezlikleri büyük zarar gördüğü için ahalisi kuzeye Suzdal bölgesine göç etti. 1170 yılında Kumanların başında Konçak ve Kobyak (Köpek-Kebek) adlı başbuğları vardı. Bu başbuğların idaresinde Kuman-Kıpçaklar, Peresyeslav knezliğine akınlar yaptılar (1177-1179). Fakat 1184’de Knez Svyatoslav idaresindeki Rus ordularına mağlup olup 7.000 esir verdiler. Esirler arasında mancınık benzeri ateşli silah ustası bir Müslüman ustanında bulunması ilginçtir. Kuman-Kıpçaklar, bu mağlubiyete de karşılık vermekte gecikmediler. 1185 baharında Novgorod-Seversk knezi İgor kumandasındaki birleşik Rus ordusunu aşağı Don nehrine bağlı Kayalı ırmağı kıyısında kuşatarak imha ettiler. Başbuğ Konçek (Konçak)’in idare ettiği bu savaşta prens İgor dahil Rus ordusundaki knezleri hepsi yakalandı. Fakat Prens İgor, sonradan kaçmayı başardı. Rus milli destanı olup “Slovo o polku İgoreve”nin konusu bu 1185 muharebesidir. Bu İgor destanında seferin ayrıntıları, kahramanlık, üzüntü ve İgor’un karısının feryatları kısaca anlatılmıştır. Rus kültürü oluşmaya başladığı ilk devirlerden itibaren bozkırda yaşayan Türk kökenli halkların etkisi altında kalmıştır. Özellikle sosyal ve siyasi örgütlenmede Türk etkisi görülmektedir. Bu etkileme destanlara da yansımıştır. İgor Destan’ında din, madencilik, savaş tekniği, donatım ve benzeri yönlerden Ruslar üzerindeki Türk tesiri açıkça fark edilmektedir. жүктеу/скачать 4.03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|