Кипчаки евразии: история, язык и
жүктеу/скачать 4.03 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.1.6 Moğollara karşı
| 1.1.5 Harezmşahlarla Kıpçaklar:
13. yy.dan itibaren Doğu Avrupa’da artık siyasi bir Kuman-Kıpçak üstünlüğü söz konusu değildi. Karadeniz’in kuzeyindeki Kuman-Kıpçakların çoğu çevredeki şehirlere yerleşerek ticarete başladı. Doğudakiler ise Kıpçak, Kanglı, Yimek, Uran ve benzeri adlar altına yaşarken Harezmşahlar devleti ile temas kurdular. Daha sonra bu devletle ilişkilerini geliştirerek Harezmşah ordusunda önemli görevler aldılar. Bu devletin hükümdarı Alaeddin Tekiş(1172-1200) bir Kıpçak prensesiyle evlenmişti. Harezmşah ordusuna Kıpçak gençlerinin akını çok fazla olmuş, büyük kısmı Kıpçaklardan teşkil edilir hale gelmişti. Moğol istilası sırasında onların karşısına çıkarılan Harezmşah ordusunun Kıpçak askerleri tarafından meydana geldiği ve bu ordunun neredeyse tamamen yok edildiği bilinmektedir. 1.1.6 Moğollara karşı: Moğol istilası zamanında Harezmşah ordusunun tamamını teşkil eden Kuman- Kıpçakların kendi ülkeleri, yani Deşt-i Kıpçak’ta Moğol istilasından kurtulamadı. 1220 yılındaki bu Moğol istilasından sonra 1226 yılında Kırım’daki Suğdak limanını Anadolu Selçukluları ele geçirdi. Bu nedenle Kuman-Kıpçaklar büyük iktisadi sıkıntıya düştüler. Yine aynı sırada doğudan Moğol felaketi geliyordu. Cebe ile Subitay komutasındaki Moğol ordusuna Ruslarla birleştikleri halde yenildiler. Arkasından Cengiz’in torunu Batu, İtil Bulgar’ı üzerine yürüdükten sonra Deşt-i Kıpçak içlerine kadar ilerledi. Daha sonra Don-Donetz nehirleri arasında yapılan savaşta Kuman-Kıpçak Başbuğu Körten’i yendi. Bu yenilgiden sonra Başbuğ Körten Macaristan’a iltica ederken ahalinin bir kısmı İtil Bulgarlar’ının yanına göç etti. Bundan sonra Bulgar ülkesinde Kıpçak Türkçesi Bulgar lehçesinin yerini aldı (1239). 1256’da bu bölgede Altınorda Devleti kurulunca da Deşt-i Kıpçak tabiri uzun bir müddet kullanıldı. 1221’de Ruslarla Kuman-Kıpçaklar işbirliği yaparak Kırım’daki Suğdak limanına hücum ettiler. Diğer taraftan Kırım yarım adasında çok sayıda Kuman- Kıpçak yerleşik hayata geçmiştir. Üstelik bölgenin coğrafi konumu gereği ticarete dahi başladıkları bilinmektedir. Bu şehir daha sonra Türkiye Selçuklular tarafından zapt edildi. Codex Cumanicus: Kırım’da 1303 tarihinde yazılan Codex Cumanicus adlı Latince-Kıpçakça- farsça sözlük Türk dilinin tarihi açısından eşsiz bir hazine durumundadır. Cenovalı ve Venedikli tacirler ve misyonerler tarafından meydana getirilmiştir. Kıpçak dilina ait bazı gramer kuralları, incilden tercümeler ve bazı katolik ilahilerinin Kıpçakça tercümeleri vardır. Ayrıca Kuman-Kıpçak kültür hayatına dair önemli bilgiler de bulunmaktadır. Söz gelimi Türkçe şehir hayatına, inşaata, mimariye, ev eşyasına, çeşitli yemeklere, demircilik ve madenciliğe okul ve yazı işlerine, musiki, san’at ve eğlencelere, devlet yönetimine, elbiselere, mücevherata, tıbba, tatlılara, hesap işlerine, kokulu şeylere, taşıt işlerine ait ilgi çekici bilgiler kaydedilmiştir. жүктеу/скачать 4.03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|