Күйіс малының ас қорыту ерекшеліктері. А мес қарын
Күйісмалы қарнының қимылдары
жүктеу/скачать 123.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ащы ішектегі ас қорыту процестері. Қарында өңделген қорек жеке-жеке үлеспен ащы ішекке өтеді. Ащы ішек үш бөлімге- ұлтабар ұшына
| Күйісмалы қарнының қимылдары.
Алдынғы қарынның күрделі қимылдары организмдегі гомеостазды сақтауға, ас қорыту процестеріне қажетті шарттардың бірі. Қарын жыйырыту қабілеті аз ғана уақытқа бұзылса, ас қорыту процесі нашарлап, малдың өліпте қалуы мүмкін. Алдынғы қарын бөлімдері белгілі ретпен ырғақты түрде жиырылады. Алдымен жұмыршақ пен өңеш науасы жиырылады. Жұмыршақтың жиырылуы екі кезеңнен өтеді: алғашында оның көлемі шамамен 1/3-ке кішірейеді де, босаңсып алып, қайтадан мықты жиырылады (көлемі бастапқы мөлшерінің ¾ шамасында кішірейеді). Жұмыршақтың жиырылуының екінші кезеңімен тұстас мес қарынның әр түрлі бөліктері мына ретпен жиырылады: қарын кіре берісі (сағасы), дорсальдық қапшық, вентральдық қапшық, артқы үстіңгі құрыш, артқы астыңғы құрыш. Дорсальдық қапшық жиырылған кезде жын кіреберістен жұмыршаққа өтеді. Мес қарында екі түрлі қимыл байқалады: дара және жұпталған. Алғашқы жағдайда дорсалдық және вентральдық қапшықтар жеке жиырылады, ал соңғы жағдайда олар жұптала екі мәрте жиырылады. Дорсальдық қапшық жирылғанда жын вентральдық қапшыққа, ал вентральдық қапшық жиырылғанда ол дорсальдық қапшыққа, кіреберіске, жұмыршаққа айдалып, жақсы араласады . Қарынның жиырылу кезеңі қарын құрыштарының ретті жиырылуымен аяқталады: алдымен үстіңгі, соңынан астыңғы құрыш жиырылады. Әрбір жиырылу айналымы 1 минутқа, үзіліс 20-25 секундқажуық созылады. Жалпы 5 минутта дорсальдық және вентральдыққапшықтар 7-12 рет, жұмыршақ 5-6 рет жиырылады. Дорсальдық қапшық жиырылған кезде қатпаршақ көпірі де жиырылып, қатпаршаққа шығатын жол жабылады. Мес қарын қапшықтары босаңсыған кезде қатпаршақ тұлғасы қуатты жиырылып, жынның сұйық бөлігі ұлтабар жолына айдалады. Қатпаршақ босаңсығанда оның қуысында сору процесі күшейеді. Жұмыршақ жиырыла бастағанда қатпаршақ жолы ашылып, оның тұлғасы босаңсиды. Осыдан соң қарын жиырылуының жаңа айналымы басталады. Ащы ішектегі ас қорыту процестері. Қарында өңделген қорек жеке-жеке үлеспен ащы ішекке өтеді. Ащы ішек үш бөлімге-ұлтабар ұшына (жіңішке ішекке), аш ішекке, мықын ішекке бөлінеді. Ащы ішекте қоректік заттар ең соңғы өнімдерге дейін ыдырап, денеге сіңеді. Мұндай күрделі процестердің атқарылуына ішек қуысына ферменттерге бай ас қорыту сөлдерінің бөлінуі және ішектің кілегей қабығының құрылымдық ерекшеліктері әсер етеді. Ащы ішек ас қорыту жолының ең ұзын бөлігі. Оның ұзындығы ірі қарада 40-49 м,түйеде 20-25 м, қойда 24-26, жылқы мен шошқада 20 м шамасында, сыйымдылығы ас қорту жолы сыйымдылығының 20-30 пайызын құрайды. Ащы ішек қуысына өт, ұйқы, безінің сөлі және ішек сөлі құйылады. Осы сөлдер құрамындағы ферменттер әсерімен ішек қуысында белоктар-амин қышқылдарына, көмірсулар-моносахаридтерге, майлар-глицерин мен май қышқылдарына ыдырайды, демек соңғы ыдырау өнімдері пайда болады. Аталған өнімдер ас қорыту жолының осы бөлімінде денеге үлкен қарынмен сіңеді. Оған ішектің кілегей қабығының құрылымдық ерекшеліктер мүмкіндік береді. Кілегейлі қабықтың ішек қуысына қараған бетінде орасан көп микроскопиялық өсінділер-бүрлер болады. Бұл бүрлер бір қабат призма тәрізді торшалармен көмкерілген. Олардың дәнекер ұлпадан құралған нәзік тұлға сүйеніші болады да, оның ішінде қан тамырларының капиллярлары, лимфа тамырлары,нерв ұштары, бірыңғай салалы ет талшықтары орналасады. Кілегейлі қабықтың 1 см –де 2500-ге дейін ішек бүрлері орын тебеді. Сондықтан ішектің ішкі беткейі барқыт түгіне ұқсас. Осыдан ішектің сору (сіңіру) беткейі 20 еседен артық ұлғайды, адамда ол шамамен 200 м2 . Сонғы жылдары электронды микроскоптың көмегімен ішектің кілегейлі қабығын түзетін энтероциттердің беткейінде субмикроскопиялық өсінділердің болатыны анықталды. Оларды микробүрлер деп атайды. Әрбір торшаның бетінде 3 мыңға дейін микробүрлер болады, ал ішектің қабығының 1 мм2 50-200 жүктеу/скачать 123.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|