Л. Я. Гуревич Халықаралық Бизнес академиясының жоғары оқудан кейінгі ғылыми- методологиялық орталығының директоры, т.ғ. д., социология ғылымының профессоры

4-
тарау. Акционерлердің жалпы жиналысы 
Т. Иссык
Іскерлік әкімшілігі докторы, 
Құқықтық тәуекелдер бойынша маман (LLM) 
Акционерлердің – дауыс беруші акцияларды иеленушілердің барлығына 
арнап акционерлік қоғамды басқару ісіне қатысу құқығы, ең алдымен олардың 
жалпы жиналысқа қатысуы түрінде жүзеге асырылып отырады, мұнда осындай 
әрбір акция бір дауысты береді (директорлар кеңесін сайлау кезіндегі 
кумулятивтік дауыс беру жағдайларын санамағанда).
1
 
 
Акционерлердің жалпы жиналысы дегеніміз не? 
Бұл акционерлерді корпоративтік бақылау мен басқарудың, сірә, негізгі 
механизмі болып табылатын құралы. Қоғамның иелері дәл осы акционерлер, сол 
себептен олардың директорлар кеңесі мен атқару органдарынан қоғамның 
жүргізіп отырған саясаты жайлы толық және шүбәсіз есебіне ие болып отыру 
мүмкіндігі болуы тиіс. Акционерлердің жалпы жиналысын өткізу қоғамның кем 
дегенде жылына бір рет акционерлерді өз қызметі, жетістіктері мен жоспарлары 
туралы хабардар етіп отыруға, олардың қоғам қызметінің аса маңызды 
мәселелерін талқылап және солар бойынша шешім қабылдап отыруға мүмкіндік 
береді.
2
Акционерлердің жиналысы қоғамның тіршілік әрекеті мен дамуының 
барлық басты мәселелерін, оның жарғылық капиталын өзгерту мәселелерін 
шешіп отырады. Жиналыс акционерлік қоғамды басқару органдарын құрып, 
олардың жұмысының нәтижесін бақылап отырады және осы органдардың 
құзырлықтарын мерзімінен бұрын тоқтатуға құқылы.
Акционерлік қоғам (бұдан әрі мәтін бойынша «АҚ») акционерлерінің 
Жалпы жиналысы соның жоғарғы органы болып табылады.
3
 
Сонымен қатар корпоративтік қақтығыстар жағдайында қарсыласқан 
тараптардың негізгі күресу алаңына дәл осы акционерлердің жалпы жиналысы 
жататынын естен шығармаған жөн. Оның үстіне билік үшін күрес көп жағдайда 
жиналысты даярлау мен өткізу рәсімдерінің, акционерлердің құқығының 
бұзылуына әкеп соқтырып отырады.
4
Дәл сол себептен жалпы жиналыстардың 
өткізілуі қатаң регламенттелген болуы тиіс. Алайда Қазақстандағы 
корпоративтік басқару және еліміздің корпоративтік заңдары жаңадан ғана 
дамып келеді және әлбетте нақтыланып және толықтырылып отыратын болады.
Бұл тарауда акционерлердің жалпы жиналысы деген не, оны ұйымдастыру 
мен өткізу ісінің Қазақстан заңдарында қалай регламенттелгені жайлы 
айтылатын болады. Бұл жағдайда акционерлер жиналыстарының іс-жүзінде 
қалай өткізіліп отыратынан және олардың құқықтары қалай бұзылып 
отыратынына назар аудармақпыз.
64 

Жалпы жиналыстар келесі түрлерге бөлінеді: құрылтай жиналыс, 
акционерлердің алғашқы жалпы жиналысы, кейінгі жиналыстар; сондай-ақ 
жылдық және кезектен тыс.
5
Қазақстан Республикасының 2003 жылдың 2 шілдесіндегі № 461-II «Құнды 
қағаздар 
нарығы 
туралы» 
заңына 
сәйкес,
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1
Компанияны корпоративтік басқару жүйесіндегі корпоративтік хатшы: [Оқ.-әдіст. құрал]; 
И.В.Беликовтың жалпы редак.; Рес. директорлар институты. – М.: Империум Пресс, 2005.- С. 131 
2
Компанияны ұжымдық басқару жүйесіндегі ұжымдық хатшы. (Оқу-әдістеме – И.В. Беликовтің жалпы 
редакциясымен) М.Империум Пресс. 2005.- С. 129-130
3
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлімі), Қазақстан Республикасының Жоғарғы 
Кеңесімен 1994 жылдың 27 желтоқсанында қабылданған, 92-бап 
4
Компанияны корпоративтік басқару жүйесіндегі корпоративтік хатшы: [Оқ.-әдіст. құрал]; 
И.В.Беликовтың жалпы редак.; Рес. директорлар институты. – М.: Империум Пресс, 2005.- С. 131 
5
Қазақстан Республикасының 2003 жылдың 13 мамырындағы № 415-II «Акционерлік қоғамдар туралы» 
заңы, 35-бап 
i
 
жарияланған акциялардың шығарылымын мемлекеттік тіркеу туралы 
шешімді акционерлік қоғамның құрылтай жиналысы (жалғыз құрылтайшы) не 
акционерлердің жалпы жиналысы (барлық дауыс беруші акцияларды иеленіп 
отырған акционер) қабылдайды (11-бап). Жарияланған акциялардың мемлекеттік 
тіркелуі, сонымен қатар құрылтай жиналысының жарияланған акциялардың 
шығарылымын мемлекеттік тіркеу туралы (жалғыз құрылтайшының шешімінің) 
не 
акционерлердің 
жалпы 
жиналысының 
жарияланған 
акциялар 
шығарылымының бағыттамасына қатысты өзгертулерді тіркеу туралы 
хаттамасының (барлық дауыс беруші акцияларды иеленіп отырған кационердің 
шешімінің) негізінде жүргізіледі. 
Акционерлердің алғашқы жалпы жиналысы жарияланған акциялар 
шығарылымын толық мемлекеттік тіркеуден өткізіп және акцияларды 
ұстаушылар тізілімінің жүйесін қалыптастырудан кейін шақыртылып және 
өткізіліуі мүмкін.
Акционерлердің жылдық (кезекті) жалпы жиналысы міндетті тәртіппен жыл 
сайын өткізіліп отырады. Қалған жиналыстар кезектен тыс болып табылады 
және заңдар мен қоғамның жарғыларында белгіленген жағдайларда өткізіледі.
Миноритарлық акционер үшін кезекті жиналыс көп жағдайда қоғамның 
қызметі жайлы ақпарат алып отырудың және соның басшылығына қоғамды 
басқаруға қатысты сауалдар қоюдың жалғыз ғана мүмкіндігі болып табылады. 
Жалпы жиналысқа қатысу арқылы акционер өзіне тиесілі қоғамды басқару ісіне 
қатысу құқығын жүзеге асырады.
1
Акционерлердің кезекті жалпы жиналысында 
әрдайым қоғамның жылдық қаржылық есептілігі бекітіліп отырады; өткен 
қаржылық жыл бойынша таза табысты үлестіру тәртібі және қоғамның бір 
қарапайым акциясына қатысты дивидендінің көлемі белгіленеді; қоғамның және 
соның лауазымды тұлғаларының әрекеттеріне қатысты акционерлердің 
iii
Заңдарға қатысты сілтемелер 20.06.2010 ж. қатысты келтірілген 
65 

арыздары мен соларды қарастырудың қорытындылары жайлы мәселе қаралады. 
Акционерлердің кезекті жалпы жиналысы өздері бойынша шешім қабылдау ісі 
акционерлердің жалпы жиналысының құзырлығына жатқызылған өзге 
мәселелерді де қарастырып отыруға құқылы. 
Өзіндегі дауыс беруші акциялар түгелдей бір ғана акционерге тиесілі 
болатын қоғамда акционерлердің жалпы жиналыстары өткізілмейді. Осы Заң 
мен қоғамның жарғысымен акционерлердің жалпы жиналысының құзырлығына 
жатқызылған шешімдерді мұндай акционер жалғыз қабылдайды және олар 
артықшылыққаа ие акциялармен куәландырылған құқықтарына нұқсан 
келтірмейді және шектемейді деген шартпен жазбаша түрде рәсімдеуге жатады. 
Егер бұл жалғыз акционер заңды тұлға болып отырса, онда акционерлердің 
жалпы жиналысының құзырлығына жатқызылған мәселелер бойынша 
шешімдерді Қазақстан Республикасының заңдары мен осы заңды тұлғаның 
жарғысына сәйкес осындай шешімдерді қабылдауға құқылы заңды тұлғаның 
органы, лауазымды тұлғасы не қызметкерлері қабылдайды. 
Заңнамалық актілерге сәйкес акционерлердің кезекті жалпы жиналысы 
қаржылық жыл аяқталғаннан кейін бес ай ішінде өткізілуі тиіс, алайда оны 
қоғамның аудитін есептік кезең ішінде аяқтау мүмкін болмаған жағдайда үш 
айға дейін ұзартуға болады. 
Акционерлердің жалпы жиналысының қоғамның жоғарғы органы болып 
табылатындығы оның кез
-
келген шешімдерді қабылдауға құзырлы деген 
мағынаны білдірмейді. Жалпы жиналыс өз шешімдерінде заң шеңберінен тыс 
шыға алмайды. Акционерлердің жалпы жиналысының айрықша құзырлығы 
Қазақстан Республикасының бірқатар заңнамалық актілерімен белгіленеді. 
Сонымен қатар егер мұнысы Заңға қайшы келмесе, қоғамның жарғысына 
акционерлердің жалпы жиналысының айрықша құзырлықтарының қосымша 
тізімі енгізілуі мүмкін.
Мынаған назар аудара кеткіміз келеді: «АҚ туралы» заңының 14 және 15-
баптарына сәйкес акционер акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға 
құқылы, алайда солай етуге міндетті емес. Қазақстан Республикасы Жоғарғы 
Сотының 2009 жылдың 28 желтоқсанындағы №8 «Заңдарды акционерлік 
қоғамдарда қолдану» Нормативтік қаулысында көрсетілгендей: «Акционердің 
жалпы жиналысқа қатыспауы оның өз міндеттерін бұзу деп қарастырылмайды. 
Осы орайда акционерді Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан 
әрі - АПК) 296-бабының ережелеріне сәйкес қоғамның істеріне ұзақ уақыт 
қатыспау себебіне орай белгісіз түрде жоқ деп тануға жол берілмейді». 

жүктеу/скачать 2.37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: