Л. Я. Гуревич Халықаралық Бизнес академиясының жоғары оқудан кейінгі ғылыми- методологиялық орталығының директоры, т.ғ. д., социология ғылымының профессоры
Корпоративті басқару кодексі деген не?
жүктеу/скачать 2.37 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Корпоративті басқару кодексі деген не? Корпоративті басқаруға байланысты көптеген мәселелер заңдық түрде емес, заң шығарушы саладан басқа этикалық, ұйымдастырушылық түрде болады. Корпоративті басқару кодексі – бірлескен қарым-қатынастардың тәртібін реттейтін және белгілейтін ішкі нормалар мен стандартты ерікті қабылдайтын жинақ.¹ Оның құрылымы бірлесіп басқару процесінің негізгі компонентін көрсетеді – акционерлердің құқығы, ақпаратты ашу, жалпы жиналысты дайындау мен жүргізу, директорлар кеңесінің қызметі мен қалыптасуы, менеджмент қызметін бақылау, компанияның ішкі құжаттары, ішкі бақылау механизмі, ішкі аудит, негізгі бірлесу жаңалықтарымен байланысты шешімдер (эмиссия, қосылу мен тарту, ірі сатып алулар, мүдделі келісім жасау және т.б.), негізгі мүдделі топтың рөлі (акционерлер, менеджерлер, кредиторлар, федералды және жергілікті биліктер, қызметкерлер құрамы және т.б.), бірлесіп басқаруға байланысты дауларды шешу.¹ Кодекстің мақсаты: • акционерлердің барлық мүдделерін өздеріне тиісті акция пакеттерінің көлеміне қарамай қорғау; • ішкі инвесторлардың кіру мүмкіндігін кеңейту; • қоғамның әртүрлі қадағалаушы және реттеуші органдарымен тиімді қарым-қатынастарының бірыңғай формалды негізін құруға, сонымен бірге қадағалау мен реттеу жүйесін жетілдіруге алдын ала жағдай жасау; • мыналар арқылы акционерлер мен қоғам сенімін нығайту: − қоғамның орындаушы органы мен директорлар кеңесі мәжілісінің, акционерлердің жалпы жиналысын өткізу рәсімін толық жетілдіруге; − қоғам қызметінің «айқындығын» және олардың ішкі қаржылық бақылау жүйесін жақсарту; − қоғамды басқарудағы директорлар кеңесінің рөлін дамыту; − директорлар кеңесі мен акционерлердің жалпы жиналысына қоғамның орындаушы органдарының нақты есеп берушілігі; − қоғамдарда акционерлерге түсінікті үлесақы саясаты мен қоғамның даму стратегиясын белгілеу; Корпоративті басқару кодексі мен бірлесіп басқару тәжірибесі, осы тәжірибені формалды баяндау ретінде, мынаны қамтамасыз етуі керек: 230 • акционерлерге – қоғамда қатысуына байланысты құқығын жүзеге асыруға нақты мүмкіндік беру; • бір типтегі акциялардың бірдей санына ие акционерлерге тең қатынас (ірі факторлар жағдайында осы тармақты белгілеудің маңыздылығына күмән келтіремін); • директорлар кеңесінің қоғам қызметін стратегиялық басқару мен өз жағынан қоғамның орындаушы органдарының қызметіне тиімді бақылау жүргізуді іске асыру, сонымен қатар директорлар кеңесі мүшелерінің акционерлерге есеп берушілігін қамтамасыз ету; • қоғамның орындаушы органдарына орынды, адал, қоғамның ағымды қызметіне тиімді жетекшілік етуді іске асыруға, сонымен бірге қоғамның директорлар кеңесіне және оның акционерлеріне орындаушы органның есеп берушілігі; • мүдделі тұлғалардың заңнамада қарастырылған құқықтарын ескеру, оның ішінде қоғам қызметкерлерін, жаңа жұмыс орындарын құруда акциялардың бағасы мен қоғамның басқа құнды қағаздары, қоғамның активтерін ұлғайту мақсатында мүдделі тұлғалар мен қоғамның белсенді қызметкерлерін мадақтау; • инвесторлар мен қоғам акционерлерімен дәлелденген шешімдерді қабылдау мүмкіндігін қамтамасыз ету мақсатында қоғам туралы, оның ішінде оның қаржылық жағдайы, экономикалық көрсеткіштері, меншіктік құрылымы мен басқаруы туралы толық және дәлелді ақпараттарды уақытылы ашу; • акционерлердің заңды қызығушылығы мен құқығын қорғау мақсатында қоғамның қаржылық-шаруашылық қызметін тиімді бақылау; • бірлесіп басқарудың көпшілікке танымал үнемі жетілдірілетін тиісті тәжірибесі стандартына және қоғамдардың капиталдың ішкі және сыртқы нарығына қол жеткізуі; • тиісті органдардың қоғам қызметін тиімді бақылауы мен реттеуі¹; Кодекс ережелерін қоғамның қабылдауы мен қолдануы потенциалды және қазіргі кезде бар инвесторлардың көзінде қоғамның жағымдылығын ұлғайтуға негізделген Кодекс ережелерін қоғамның қабылдауы мен қолдануы ерікті болуын бірлесіп басқару анықтайды. Алайда, жоғарыда айтылып кеткендей, еріктілік принципінің қолданылуы әрқашан емес, әр кезде емес және кез келген жағдайда емес. Дүние жүзінде Кодексті құрудың алғышарты болып: • Корпорацияларда үлкен қаржылық қор жинау мен оларды бақылауды күшейту; • Инвестициялық институттардың жеке елдерден басқа континенттерге шығуы, соған байланысты оларды бақылаудың қиындығы; 231 • Халықаралық капитал нарығында және «дамыған нарығы» бар елдерге шығу мен меншіктікті сақтауға қосымша кепілдік беру қажеттігі және дамыған елдердің акционерлерінің құқығын қорғау; • Инвестициялық қорларға сұраныстың шұғыл жоғарылауы мен компаниялар мен мемлекет арасында олар үшін бәсекелестіктің дамуы; • Жеке сектор рөлінің шұғыл ұлғаюы: • Тиімді қадағалау мен реттеудің қажеттілігі. Нәтижесі мынадай: капиталды салу туралы шешімді тез қабылдауға мүмкіндік беретін стандарттар мен ережелердің қажеттігі. Корпоративті басқару кодексін әзірлеу мен енгізу тәжірибесі көп таратылған сипатта болады. 1999 ж. ЭСДМ Принциптерінің ресми түрде шығу уақытынан бастап, ЭСДМ мүше елдерде бірлесіп басқарудың принциптері мен үлгілері кодекстерінің 30-ға жуығы қабылданды, егер институционалды инвесторлардың дауыс беру құқығын іске асыру кодексін және рыноктың мамандандырылған қатысушыларының ұсыныс жинағын ескерсек, онда саны одан да көп болады. Осы кодекстерді жете зерттеу нәтижелерінің жалпы заңдылығы бар: 1) Көптеген елдер Директорлар кеңесінің қызметін қадағалауды жетілдірудің қамын ойлап қойды және ең соңғы кодекстерде директорлардың сапалы мінездемесіне көңіл бөлінді. 2) Бірлесіп басқарудағы келісімдерде көбіне инсайдерлерге бағытталуды шешетін елдердің өзінде компания қызметін жетілдіруге деген қамқорлығы мен олардың капиталға қол жеткізу қауіпсіздігі белгіленеді. 3) Акционерлерге есеп берушілік процедурасын жетілдіру себебі болады, бірақ осы акцент көбіне демеушілік органның анықтамасын тұжырымдауға жатуы мүмкін. 4) Ұлттық принциптерді еріктіден міндеттіге ауысу тәсілімен әртүрлі «артынан ер немесе түсіндір» сияқты интерпретацияларды қолдану арқылы енгізуді жеделдету үрдісі бар. 5) Кейбір ұлттық ұстанымдар іс жүзінде нақтылы сипатта болады 6 . жүктеу/скачать 2.37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|