Лайпанов б. А
ХАЛКЪЫМ-ДЖУРТУМ – ТЮНЮМДЕ, ТЮШЮМДЕ
жүктеу/скачать 2.02 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- КИМ БЛА БОЛАЙЫКЪ
- TO BE, OR NOT TO BE
- ДЖАТДАЙНЫ ЭСГЕРЕ
ХАЛКЪЫМ-ДЖУРТУМ – ТЮНЮМДЕ, ТЮШЮМДЕКёкде кёрюнсе джулдуз бла Ай, Эсиме тюшеди Малкъар-Къарачай. Джерни агъарта, джауса къар, Кёзюме кёрюнеди Къарачай-Малкъар.
Акъ Минги Тау – белгиси джуртуму. Соргъаннга – танытыр ючюн халкъымы, Сурат этиб кёргюзтеме аланы. Минги Тау – тауумду, джуртумду, белгимди, Кераматды – дуниягъа танытхан бизни. Ол тазалыкъды, мийикликди, уллулукъду, Дайым ёрге къаратхан бизни. Байрагъыбызны къурагъан бояула – Кёк, акъ, джашил. Сен аны бил, дуниягъа баямла, Билсинле узакъ-джууукъ, алим эм джахил. Акъ Минги Тау, башында – джулдузу, Айы... Мухурлу, тамгъалы Малкъарым-Къарачайым. Сизсиз белгим, байрагъым, орайдам, Къайры барсам да, къарасам да къайдан. Кём-кёк Кёкде джулдуз бла Ай, Эки башлы Минги Тау – аны тюбюнде. Джашил этегинде Малкъар-Къарачай... Халкъым-Джуртум – тюшюмде, тюнюмде. Кёкде – джулдуз бла Ай, Джерде – Малкъар-Къарачай. Мен аладан ала къарыу, тюзете джолуму, Къатышхан дунияда да шашмай, барама джашай. КИМ БЛА БОЛАЙЫКЪ?1 «Ким бла болайыкъ?»- Чайкъалады адам, чайкъалады халкъ: «Орус бламы болайыкъ, Тюрк бламы болайыкъ, Чыгъыш бламы болайыкъ, Баты бламы болайыкъ, Шаркъ бламы болайыкъ, Гъарб бламы болайыкъ?». «Арымы къошулайыкъ, берими къошулайыкъ? Аны бламы болайыкъ, муну бламы болайыкъ? Къара кючлюдю – къара бла болайыкъ. Акъ дженгеди – акъ бла болайыкъ. Сары кёбдю – сары бла болайыкъ. Къызылла хорлайла – ала бла болайыкъ». Къауум-къауум болуб, Тарталла бир-бирин ары бла бери. Джангыз бири: «Джамагъат, Хакъ бла болайыкъ»,- демейди. Хакъ бла болургъа излемеген халкъ – Башхалагъа болады такъмакъ, Кеси кесине къурады асмакъ, Кеси кесине къазады уру, Эки дуниядан да къалады къуру.
Болады тюб, болады талкъ. 2 Эки минг джылдан джуртларына къайыталдыла чууутлула, Тюб болгъан къралларын да джангыдан къурадыла ала, Ёлген тиллерин да тирилтдиле ызына. Биз а, Сау тилибизни турабыз ёлтюре, Джуртубузну да тонатабыз, сатабыз башхалагъа. Бурун къралыбызны къурагъан къой, Къарачай областыбызны да къайтарталмай, къураялмай, Кеси кесибизни тюб эте барабыз. Диним деб, турмагъан ёрге, Тилим деб, турмагъан ёрге, Джуртум деб, турмагъан ёрге, Не этерикди тюшмейин кёрге?! Къарачай халкъым! Джукълама, джукъланма, уян. Кеси кесинги ёлтюрюрге Аллахдан, адамдан да уял. Тыш душманлагъа кесинги хорлатмазса. Кеси кесинге болсанг а душман, Кеси кесинге къазсанг а уру – Джаула къууаныб атарла ары. Уян, халкъым. TO BE, OR NOT TO BEСен болсанг да оноучу, малчы, алим, назмучу, Сен болсанг да къул, ёзден, бий, Бир соруу аллыкъды тамагъынгдан (Къутулсанг да къалгъанладан): To be, or not to be. Бу сорууну джокъду башы не тюбю, Ауалы, ахыры да джокъду. Тынгылайма айталмай джукъ да – Ёлюм да, джашауча, джууукъду – To be or not to be.
Бизни дуниядан сора да бардыла дунияла. Къыямат кюн да сакълай болур алда, Сыйрат кёпюр да сакълай болур алда. Джангыз бир джан да къутулмазлыкъ Уллу соруу-сууал сакълай болур алда. Да сора, не ашыгъыу ары? Тазаламай кесинги харамдан, гюнахдан, Тазаламай дунияны харамдан, гюнахдан, Ары ашыгъыргъа джарамаз, огъай. Гамлет, ол дуниядан бир хапар ий. Джокъду джууаб. Къалады соруу: To be, or not to be.
Сенми боллукъса джашаугъа къорлукъ? Файгъамбарла эталмагъаннымы эталлыкъса, адамны Адам, сюрюуню Халкъмы эталлыкъса? Сен дуниягъа не бераллыкъса, Сенми къутхарлыкъса дунияны? Тышынгдан ышар, ичингден кюй: To be, or not to be. Огъай, кёлсюзлюк айтдыртхан сёзле, Келишмезле бизге. Тёнгек, бюгюлме, Джюрек, тюнгюлме. Джашагъан тюл эсе да тынч, «Хакъ ючюн, Халкъ ючюн, Адам ючюн Кюреш, сермеш» деб, берилгенди бизге Келям, къалам эмда къылыч. Къыйынлыкълагъа келсек да тюбей, Керти эркишини сёзю бирди – to be. Джазыугъа да бойсунмазбыз бийди деб. Джауубуз айтсын «not to be» деб. «Иги, аман эсе да биз джашагъан юй, Андан сууумайыкъ,- береме ауаз. – «Хайт» демесек джарамаз. Алайсыз, джюрекден кетерге унамаз Бу соруу: To be, or not to be. ДЖАТДАЙНЫ ЭСГЕРЕИймансыз ибилис кърал тутмай, сюрмей, Маскелери да джан-джанынгдан юрмей, Джашыртын къабыучу итлери да ызынгдан келмей, Джашаргъа чыгъармы бир кюн? Бизлеге оноу этген кимди, ким? Акъ къушуму да юшюте, къара къышым Джууукълаша келеди меннге. «Тюл эсенг да Къарачайны Къадау Ташы, «Хайт» де»,- кёл этеди Минги. Къарайды меннге тазалыкъ, мийиклик, уллулукъ. Ары чыгъалсам болурма къутуллукъ. Не керти болуу этди тюшюм – Зулмуну ышанына тюшдюм. Къара кючле келелле ашыгъыш. Артда къалды джай, аллымда уа – къыш. Этеме сагъыш: «Тюзде къалды тюзлюгюм, Ёлюгюм да къалыр къайда?
Тюзде-ёзенде къоймай джашаргъа, Мени, кийикнича, къаягъа, таугъа тыйыб, Энди былайда тебрегенле атаргъа. Тобларын, шкокларын да джерлеб, Келедиле къара кючле ёрлеб. Чын, саугъа аллыкълары кёрюне кёзлерине, Келедиле базыб кеслерине, Чам эте, кюле, гырылдай, Алларында ызчы итлери хырылдай. Акъ таудан къарайма ол къара кючге, Эркин таудан къарайма ол зулму кючге: «Тюз болурму, тынч болурму Ата джуртну Итлеге, амантишлеге къоюб тышына кёчген? Огъай, ёлгеним игиди андан эсе. Халкъда бир эркиши къалгъан эсе, Къошул меннге. Уруш этейик Халкъ ючюн, Тюзлюк ючюн, Хакъ ючюн. Джуртубузну кеслерине солуу джер этерге, Бизни да кеслерине къара къул этерге Кюрешген бу сылыкъ ит джыйын бла, Сермеше ёлген къалыр бий-ёзден сыйы бла. Ханнга-патчахха къул болгъан «ёзден», Сени ёзегинг тюлдю бизден. Къуллагъа къул болгъан «ёзден», Джийиргеншли болурму сенден? Къуллукъ ючюн къул болгъан «ёзден», Сынджыргъа, тегенеге тыйыншлыса сен. Ёлгенинг иги тюлмю эди андан эсе, Къулгъа къул болуб, бойнунгдан тагъылгъандан эсе?! Сени да къанынгда бир къатышынг болуб, Аны ючюн тебрегенсе къул болуб. Сен да тюлсе бизден, сен да тюлсе ёзден. Къул болгъан – къалай болур ёзден?!». Сакълайма Минги Таугъа таяныб, Айтама халкъым таба айланыб: «Кесин санагъан эркишиге, ёзденнге, Къошулугъуз меннге. Къоркъайыкъ, ибилисден тюл, Аллахдан. Къоркъайыкъ, ёлюмден тюл, сыйсызлыкъдан. Динсиз, тилсиз, джуртсуз къалгъандан, Ит, къул болуб, бойнубуздан тагъылгъандан – Къоркъайыкъ ма андан, джангыз да андан.
Туудукъларыбыз эркин джуртда Эркин адамла болуб джашар ючюн, Бетибизни, миллетибизни сакълар ючюн Кюрешейик бюгюн, сермешейик бюгюн».
Аны ючюн Джатдай турмады артына. Кёрюндю рухуча Тауну. Кюрт юзюлдю юсюне джауну. Алай ёлдю кичи къарнашлары Ачемезни, Татаркъанны, Умарны. Миллет джигити Къарачайны-Малкъарны.
Башында джанады джулдуз бла Ай. Ол энтда сагъайтады бизни, Ол энтда айтады бизге: «Кесин санагъан эркишиге, ёзденнге, Къошулугъуз меннге. Къоркъайыкъ, ибилисден тюл, Аллахдан. Къоркъайыкъ, ёлюмден тюл, сыйсызлыкъдан. Динсиз, намыссыз, тилсиз, джуртсуз къалгъандан, Ит, къул болуб, бойнубуздан тагъылгъандан – Къоркъайыкъ ма андан, джангыз да андан.
Туудукъларыбыз эркин джуртда Эркин адамла болуб джашар ючюн, Бетибизни, миллетибизни сакълар ючюн, Кюрешейик бюгюн, сермешейик бюгюн».
жүктеу/скачать 2.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|